Πως το τρεχαντήρι «Ομόνοια» βύθισε γερμανικό υποβρύχιο. Το άγνωστο κατόρθωμα στο Κρητικό πέλαγος

του συνεργάτη μας, ιστορικού ερευνητή Στέφανου Μίλεση

Το καλοκαίρι του 1926 προστέθηκε στην ελληνική ακτοπλοΐα ένα θαυμάσιο πλοίο που έφερε το όνομα «Έλλη Δασκαλάκη». Όταν πρωτοέφτασε στα ελληνικά νερά, προκαλούσε το θαυμασμό σε όσους το έβλεπαν από κοντά. Ένα πραγματικό στολίδι της ακτοπλοΐας.

Ο Δημήτρης Δασκαλάκης

Ένας ενθουσιώδης Σπετσιώτης επιχειρηματίας ο Δημήτριος Δασκαλάκης το αγόρασε στο Κίελο και το έφερε στον Πειραιά για να εξυπηρετεί τη συγκοινωνία προς το νησί του τις Σπέτσες. Κατά την διάρκεια της θερινής περιόδου πολύς κόσμος ανέμενε προς επιβίβαση με προορισμό το νησί για μπάνια και διακοπές.

Την πρώτη χρονιά (1926) καπετάνιος στο πλοίο ήταν ένας Σπετσιώτης ναυτικός, ο Κωνσταντίνος Πάνου. Επρόκειτο για έναν άνθρωπο, που όσοι τον γνώριζαν από κοντά, εντυπωσιάζονταν από τον ήπιο χαρακτήρα του και την ηρεμία του. Ευγενής, αγαθός, καλόκαρδος, είχε συγκεντρώσει την αγάπη όλων εκείνων που ταξίδευαν με το πλοίο και τον γνώριζαν από κοντά.

Είχε τόσο ευγενικό χαρακτήρα, που όταν διερχόταν κάθε Κυριακή νύχτα από τις Σπέτσες κι ύστερα από Πόρο και Μέθανα (για την επιστροφή στον Πειραιά) δεν χρησιμοποιούσε τη μπουρού του βαποριού, για να μην ξυπνήσει τους επιβάτες που κοιμούνταν, αλλά και τους κατοίκους των νησιών.

Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί για αυτόν τον άνθρωπο για τον ηρωισμό και τη γενναιότητα που έκρυβε μέσα στη ψυχή του. Όταν ξέσπασε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Πάνου βρέθηκε να εργάζεται για λογαριασμό μιας Αιγυπτιακής εταιρείας της «Κεβιδιέ». Όταν έμαθε όμως ότι η Ελλάδα, έστω κι αργά, ενεπλάκη σε αυτή την περιπέτεια επέστρεψε πίσω για να υπηρετήσει.

Τοποθετήθηκε σε ένα ιστιοφόρο (τρεχαντήρι) το «Ομόνοια», ιδιοκτησίας Δρακάτου, που είχε επιταχθεί για να εκτελεί περιπολίες. Πάνω του είχε τοποθετηθεί και ένα ταχυβόλο των 0.75.

Γύρω από αυτό τοποθετήθηκαν διάφορα βαρέλια για να κρύβεται και έτσι να εμφανίζεται ως ένα ιστιοφόρο όπως όλα τα υπόλοιπα.

Στο ιστιοφόρο αυτό ο Πάνου τοποθετήθηκε ως έφεδρος Σημαιοφόρος. Το υπόλοιπο πλήρωμά του ήταν ανάμεικτο, αποτελείτο δηλαδή από άνδρες του πολεμικού αλλά και του εμπορικού ναυτικού. Κυβερνήτης στο «Ομόνοια» ήταν ο εμποροπλοίαρχος Κωνσταντίνος Κρουστόπουλος.

Όποιος το έβλεπε από μακριά εύκολα πίστευε ότι επρόκειτο για ένα τρεχαντήρι που κουβαλάει βαρέλια κρασιού.

Κανείς από το πλήρωμα δεν φορούσε φυσικά στολή αλλά τα συνηθισμένα ρούχα εργασίας των ναυτικών.

Το τρεχαντήρι ξεκινά τις περιπολίες

Στις 4 Σεπτεμβρίου 1918 ξεκίνησε τις περιπολίες στο Αιγαίο. Έπιανε διάφορα νησιά, περνούσε τις νύχτες στην ασφάλεια των λιμανιών τους και τα πρωινά περιπολούσε στη θάλασσα.

Με ανοιχτά τα πανιά το «Ομόνοια» στις 10 Οκτωβρίου έφτασε στη θάλασσα της Κρήτης. Ξαφνικά στις έξι το πρωί ο ναύκληρος φωνάζει σε όλους δυνατά «υποβρύχιο»!

Πραγματικά στην πρύμνη φαινόταν ολοκάθαρα το περισκόπιο ενός υποβρυχίου. Περνούν λίγα λεπτά και ένα γερμανικό υποβρύχιο αρχίζει να κάνει την εμφάνισή του στην επιφάνεια.

Ήταν σίγουρο ότι θα αναδυόταν και για οικονομία τορπιλών θα βύθιζε το τρεχαντήρι με το κανόνι του. Το πλήρωμα του ελληνικού σκάφους θα έπρεπε για να μην κινήσει υποψίες στους Γερμανούς, να κάνει ό,τι συνήθως έπρατταν τα πληρώματα σε αυτή την περίπτωση.

Εγκατέλειπαν το σκάφος με μια βάρκα και όταν απομακρύνονταν οι Γερμανοί έριχναν αδιάκοπα μέχρι να προκαλέσουν την ολική καταβύθιση του στόχου.

Κάτω τα βαρέλια Πυρ!

Έτσι κι αυτοί (ή τουλάχιστον μερικοί εξ αυτών και όχι όλοι) έπραξαν. Μπήκαν σε μια βάρκα κι άρχισαν να κωπηλατούν για την απομάκρυνση. Οι Γερμανοί τότε νομίζοντας ότι το τρεχαντήρι είχε εκκενωθεί ετοιμάζονταν να ξεκινήσουν τις βολές τους.

Ξαφνικά ακούστηκε από το ιστιοφόρο μια φωνή γεμάτη ένταση, δυνατά να φωνάζει «κάτω τα βαρέλια, πυρ!».

Αυτομάτως τα βαρέλια με ένα τράβηγμα έπεσαν στη θάλασσα και πίσω από αυτά αποκαλύφθηκε το κρυμμένο κανόνι.

Η πρώτη βολή πέφτει κοντά στο υποβρύχιο. Η δεύτερη όμως που ακολουθεί σχεδόν αμέσως βρίσκει τη βάση του πυργίσκου του υποβρυχίου. Ακολουθεί τρίτο βλήμα που βρίσκει ακριβώς όπου και το δεύτερο. Μια έκρηξη ακούγεται και το τρομερό γερμανικό υποβρύχιο βυθίζεται αύτανδρο στα βάθη της κρητικής θάλασσας.

Πέντε λεπτά χρειάστηκαν όλα κι όλα ώστε ένα τρεχαντήρι να στείλει το υπερόπλο της θάλασσας των Γερμανών, το τρομερό υποβρύχιο στην ολική του καταστροφή.

Οι χειριστές του κανονιού από τον ενθουσιασμό και την ένταση που τους είχε καταλάβει συνέχιζαν να ρίχνουν στο ίδιο σημείο που είχε πλέον σχηματιστεί μια μεγάλη κηλίδα λαδιού. Μετά από αυτό τα πανιά πάλι υψώθηκαν, η μικρή πετρελαιομηχανή τέθηκε σε κίνηση και το καΐκι έβαλε πλώρη για τη Σούδα.

Καΐκι βύθισε υποβρύχιο!

Το νέο είχε μεταδοθεί σε όλα τα Χανιά. Δέκα άνθρωποι ενός καΐκιού τα είχαν βάλει με ένα τρομερό υποβρύχιο και είχαν νικήσει.

Τα τέσσερα βλήματα που το «Ομόνοια» είχε ρίξει με το μοναδικό κανόνι του, είχαν προκαλέσει ζημιά και στο ίδιο το καΐκι. Οι αρμοί του άνοιξαν επικίνδυνα. Το «Ομόνοια» ρυμουλκήθηκε στη Σητεία όπου έγινε η επισκευή του που διήρκεσε ένα μήνα. Στο χρονικό εκείνο διάστημα οι Κεντρικές Δυνάμεις υπέγραψαν ανακωχή και ο πόλεμος τερματίσθηκε.

Έτσι η δράση του τρεχαντηριού ξεκίνησε και τελείωσε με εκείνο το μοναδικό κατόρθωμα. Η είδηση όμως του κατορθώματός του έγινε γνωστή σε όλους τους ναυτικούς κύκλους και κύρια στους Άγγλους που τότε χρησιμοποιούσαν τη Σούδα ως ναυτική βάση τους.

Ο τότε υπουργός Ναυτικών Π. Κουντουριώτης τους απένειμε τον πολεμικό Σταυρό Γ’ Τάξεως «Διότι κατά τη συνάντηση του πλοίου τούτου μετά του εχθρικού υποβρυχίου παρά το Ακρωτήριο «Σίδερος» της Κρήτης, δια της ψυχραιμίας δεξιότητος και γενναιότητος αυτών, κατόρθωσαν να επιτύχουν την καταστροφή του».

(Απόσπασμα από το βιβλίο των Ιωάννη Παλούμπη και Στέφανου Μίλεση “Ψηφίδες Ελληνικής Ναυτικής Ιστορίας”, Έκδοση Ναυτικό Μουσείο Ελλάδας και Εκδόσεις Μένανδρος, Δεκέμβριος 2020).