Πώς τα “φυλακισμένα μνήματα” των κύπριων αγωνιστών, έμειναν στην ελεύθερη Κύπρο. Οι Ελληνοκύπριοι μαχητές αμύνθηκαν στον “Αττίλα” πάνω στους τάφους του Αυξεντίου, του Παλλικαρίδη, του Καραολή και του Δημητρίου

Στις 16 Αυγούστου 1974 οι τουρκικές δυνάμεις εισβολής στην Κύπρο εξαπέλυσαν σφοδρή επίθεση εναντίον του κέντρου της Λευκωσίας.

Το τουρκικό σχέδιο προέβλεπε κατάληψη της περιοχής, εντός των μεσαιωνικών τειχών, της παλαιάς πόλης της Λευκωσίας και του Αγίου Δομετίου και του Αγίου Παύλου.

Για τον σκοπό αυτό διέθεσαν άρματα μάχης, όλμους, πυροβολικό και αεροσκάφη, τα οποία προσέβαλλαν διαρκώς τις θέσεις των αμυνόμενων Ελληνοκυπρίων. Στο κέντρο και μέσα από τους στενούς δρόμους της παλαιάς πόλης, επεχείρησαν προώθηση με πεζικό.

Δύο ελληνοκυπριακά τάγματα, το 336 και το 211, υποστηριζόμενα από πυροβόλα της Εθνικής Φρουράς, αμύνθηκαν σθεναρά και με αυτοθυσία.

Οι έφεδροι ανθυπολοχαγοί Νίκος Κουτσού και Γιώργος Μαυρής, διοικητές των πλέον προωθημένων φυλακίων, αν και σοβαρά τραυματισμένοι, αρνήθηκαν να διακομισθούν στο νοσοκομείο.

Στο κέντρο του μετώπου αμύνθηκε ο 2ος λόχος του 336 Τάγματος, με επικεφαλής τον Κύπριο έφεδρο ανθυπολοχαγό Χρήστο Σολομή. Ήταν ένας τόπος ιερός, αφού εκεί, εντός των Κεντρικών Φυλακών Λευκωσίας, βρίσκεται ο χώρος που οι Κύπριοι αποκαλούν «Φυλακισμένα Μνήματα». Εκεί είναι ενταφιασμένοι οι άνδρες της ΕΟΚΑ που έπεσαν μαχόμενοι ή απαγχονίστηκαν από τους Βρετανούς: ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης, ο Μιχαήλ Καραολής κ.ά.

Ο Σολομής και οι 250 άνδρες του αμύνθηκαν σθεναρά. Παρά τον καταιγισμό πυρός και τις τουρκικές επιθέσεις κατά κύματα, κράτησαν τις θέσεις τους. Ένας Κύπριος αξιωματικός άλλου τάγματος, βλέποντας τις διαδοχικές τουρκικές επιθέσεις, διέταξε τον Σολομή να υποχωρήσει λέγοντάς του χαρακτηριστικά ότι εάν παρέμενε εκεί, θα οδηγούσε τον εαυτό του και τους άνδρες του στον θάνατο.

Ο Σολομής αρνήθηκε, ενώ ένας λοχίας του αποκρίθηκε: «Ούτε θέλουμε, ούτε έχουμε δικαίωμα να φύγουμε. Ακόμα κι αν αποχωρήσουν όλοι οι άλλοι, εμείς θα μείνουμε εδώ και θα γίνουμε λιώμα».

Οι Ελληνοκύπριοι μαχητές δεν εννοούσαν να αφήσουν τους τάφους των ηρώων τους να καταληφθούν και να συληθούν από τους Τούρκους.

Εκείνη τη στιγμή υπεράσπιζαν την ιστορία της Κύπρου.

Δεξιά του λόχου Σολομή αμύνθηκε λόχος του 211 Τάγματος, δύναμης 190 ανδρών. Ο λόχος κάλυψε την περιοχή του ξενοδοχείου «Λήδρα Παλλάς», με επικεφαλής τον Ελλαδίτη υπολοχαγό Νίκο Λιγουδιστιανό. Οι Τούρκοι επιτίθεντο συνεχώς, ενώ οι όλμοι τους είχαν μετατρέψει τη γύρω περιοχή σε ερείπια. Δύο αξιωματικοί των κυανόκρανων του ΟΗΕ προέτρεψαν τον Λιγουδιστιανό να υποχωρήσει τονίζοντάς του την αριθμητική υπεροχή των Τούρκων. Αυτός όμως αρνήθηκε. Αν υποχωρούσε ο λόχος των υπερασπιστών των «Φυλακισμένων Μνημάτων» θα βρισκόταν εκτεθειμένος.

Τελικά, με τη λήξη των εχθροπραξιών συμφωνήθηκε να εκκενωθεί το «Λήδρα Παλλάς» από τις ελληνοκυπριακές δυνάμεις. Έτσι, σήμερα, το ιστορικό ξενοδοχείο βρίσκεται εντός της νεκρής ζώνης. Ωστόσο, τα «Φυλακισμένα Μνήματα» παρέμειναν στον ελεύθερο τομέα της πόλης.

Οι Ελληνοκύπριοι μαχητές έπραξαν το χρέος τους απέναντι στους ήρωες της ΕΟΚΑ, που αγωνίσθηκαν για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα

Νίκος Γιαννόπουλος

ιστορικός

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Το τουρκικό άρμα που κατέλαβαν οι Έλληνες μαχητές στη μάχη της Κύπρου. Στη συνέχεια εισχώρησαν στις τουρκικές δυνάμεις και τις αποδεκάτισαν