Πώς “ξεκληρίστηκε” η μπάντα του Πολεμικού Ναυτικού έξω από το λιμάνι του Πειραιά. Επέβαιναν σε πλοίο με υπεράριθμους κατά την έξοδο της Κυριακής

Η μπάντα του πολεμικού ναυτικού ιδρύθηκε το 1875. Από τους πρώτους μήνες της παρουσίας της λάμβανε μέρος σε παρελάσεις και στις πεζές ασκήσεις των Ελλήνων νεοσυλλέκτων.

Ως εκπαιδευτές τοποθετήθηκαν στελέχη του μουσικού σώματος του στρατού ξηράς, τα οποία αποσπάστηκαν για την εκπαίδευση του νεοσύστατου ναυτικού σώματος. Τη διεύθυνση της μπάντας ανέλαβαν αξιωματικοί του στόλου μας, που είχαν γνώσεις στο αντικείμενο της μουσικής. Το 1890 το μουσικό τμήμα του στόλου εντάχθηκε επίσημα στο πολεμικό ναυτικό, με αρχική δύναμη 22 μέλη. Δημιουργήθηκε ένα ενιαίο μουσικό σώμα με τυμπανιστές και σαλπιγκτές. Πρώτος διοικητής του μουσικού τμήματος ορίστηκε το αρχαιότερο μέλος της ομάδας, ο Δημοσθένης Αβατάγγελος από τη Κέρκυρα.

Η πρώτη εμφάνιση

Η πρώτη εμφάνιση της νεοσύστατης μπάντας πραγματοποιήθηκε στις 25 Μαρτίου 1890. Οι μουσικοί-ναύτες εντυπωσίασαν το αθηναϊκό κοινό, κερδίζοντας το χειροκρότημα του κόσμου. Μετά την εμφάνιση στην Αθήνα το Γενικό επιτελείο ναυτικού, βλέποντας την επιτυχία του εγχειρήματος θέλησε να το αναβαθμίσει. Έτσι προκηρύχτηκε διαγωνισμός για την ένταξη νέων μελών. Πρώτος στο διαγωνισμό βγήκε ο Άγγελος Καλαμάς από τη Ζάκυνθο. Ο σημαιοφόρος αποτελεί τον πρώτο αρχιμουσικό που εντάσσεται στο σύνολο. Η μπάντα άρχισε να συμμετέχει στις ορκωμοσίες των νεοσύλλεκτων αλλά και στις παρελάσεις.

Στη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων η μπάντα του πολεμικού ναυτικού έδωσε συναυλίες σε πολλά ωδεία, με σκοπό την ενίσχυση του πατριωτικού αισθήματος. Παράλληλα συνεχίστηκε η ανάπτυξη της με την είσοδο και άλλων εθελοντών μουσικών.

Το ναυάγιο του «Αλέξανδρος Ζ»

Μετά το τέλος του πολέμου το 1922 το μουσικό σύνολο δε συμμετείχε σε πολλές δραστηριότητες. Στις 10 Μαρτίου 1923 γράφεται η πιο μαύρη σελίδα στην ιστορία της μπάντας του πολεμικού ναυτικού. Το ναυαγοσωστικό «Αλέξανδρος Ζ» ναυάγησε μεταξύ της Ψυτάλλειας και του λιμανιού του Πειραιά. Σύμφωνα με τα στοιχεία της εποχής,  στην περιοχή επικρατούσε μεγάλη φουρτούνα λόγω των δυνατών ανέμων. Ξαφνικά ένα κύμα έπληξε το σκάφος που άρχισε να γέρνει. Οι ναύτες δεν μπόρεσαν να κρατηθούν και μετακινήθηκαν απότομα από τη μία πλευρά του πλοίου στην άλλη. Το «Αλέξανδρος Ζ» βυθίστηκε αύτανδρο.

Πριν από την ανατροπή του πλοίου υπήρξε διαταγή από τον Ναύσταθμο, προς όλα τα σκάφη μεταφοράς προσωπικού να τηρηθούν όλοι οι κανόνες ασφαλούς ναυσιπλοΐας λόγω του καιρού. Όμως υπήρξε πίεση από τους εξοδούχους και ιδιαίτερα των χαμηλόβαθμων υπαξιωματικών, ενόψει της Κυριακής, που οδήγησε σε αναγκαστικές υπερφορτώσεις και ειδικά στο Αλέξανδρος Ζ. που θεωρούνταν το πιο αξιόπιστο και αξιόπλοο,  ναυαγοσωστικό ρυμουλκό. Πίστευαν ότι δεν θα αντιμετώπιζε ιδιαίτερα προβλήματα με τον καιρό. Εκτός από τους πολυάριθμους εξοδούχους των θωρηκτών, που ήταν αγκυροβολημένα έξω από το Κερατσίνι, επιβιβάστηκαν και άλλοι από μικρότερα πλοία, που επίσης βρίσκονταν φουνταρισμένα στην ίδια περιοχή. Έτσι το Αλέξανδρος Ζ  επιβαρύνθηκε με υπεράριθμους με ολέθρια αποτελέσματα.

Ως αιτία του ναυαγίου θεωρήθηκε η απότομη μετατόπιση του ανθρώπινου φορτίου. Οι επιβαίνοντες, που ήταν στριμωγμένοι στο κατάστρωμα τους σκάφους για να μη βρέχονται από το κύμα, μετατοπίστηκαν αναζητώντας προφύλαξη στην αντίθετη πλευρά και έτσι επήλθε η ανατροπή. Επίσημα καταγράφηκαν 297 θύματα, αλλά εκτιμάται ότι υπήρξαν περισσότερα, πλησιάζοντας ακόμα και τα 400.

Η τραγωδία δεν έγινε ευρύτερα γνωστή καθώς συνέβη στην περίοδο διακυβέρνησης της χώρας από την επαναστατική κυβέρνηση των Πλαστήρα, Γονατά και των άλλων αξιωματικών, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, οπότε κάθε δημοσιοποίηση στοιχείων μάλλον ήταν απαγορευμένη.

Στο ναυάγιο πνίγηκαν συνολικά 36 μουσικοί. Γλύτωσαν μόνο 8 μουσικοί – ναύτες, που έμειναν πίσω για βάρδια στη μονάδα τους. Η μπάντα σχεδόν διαλύθηκε. Για τη συμπλήρωση των θέσεων  προκηρύχτηκε διαγωνισμός στον οποίο συμμετείχαν ναύτες από το βαθμό του διόπου μέχρι του κελευστή. Το 1924 τμήμα της μπάντας εγκαταστάθηκε στο θωρηκτό Αβέρωφ, με σκοπό τη κάλυψη αναγκών του στόλου και τη συμμετοχή σε διάφορες εθιμοτυπικές εκδηλώσεις.

Το 1925 το γενικό επιτελείο ναυτικού με σκοπό την προώθηση εξειδικευμένης εκπαίδευσης του προσωπικού, δημιούργησε σχολή μουσικών μέσα στη σχολή ναυτικών δοκίμων. Πρώτος διοικητής της σχολής μουσικών διορίστηκε ο υποπλοίαρχος Γεώργιος Σπίνελης. Το 1932 το μουσικό τμήμα του ελληνικού ναυτικού μεταφέρθηκε στον Πόρο, που βρίσκεται το κέντρο εκπαίδευσης, και τη διοίκηση ανέλαβε ο επικεφαλής του ναυστάθμου. Το 1941 ενώ ο ελληνοϊταλικός πόλεμος ήταν σε εξέλιξη εγκαταστάθηκε στη σχολή πυροβολικού στο Σκαραμαγκά. Εκεί έμεινε μέχρι την κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς. Η μπάντα έφυγε μαζί με τον υπόλοιπο στόλο στη Μέση Ανατολή. Εγκαταστάθηκε στο πλοίο του στόλου μας «Ιωνία», και στη συνέχεια και πάλι στο θωρηκτό Αβέρωφ. Παρά τις συνεχείς δυσμενείς συνθήκες του πολέμου, συνέχισε τη δράση της, ενθαρρύνοντας τα πληρώματα των πολεμικών πλοίων. Το 1946 η μπάντα του στόλου μας μετακινήθηκε στο κέντρο εκπαίδευσης Παλάσκας όπου διατηρείται μέχρι σήμερα.

Το μουσικό σύνολο σήμερα

Το μουσικό σύνολο έχει φτάσει σήμερα στο υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης. Για την εισαγωγή στη σχολή είναι υποχρεωτική η φοίτηση στελεχών σε ωδεία αναγνωρισμένα από το κράτος. Υποχρεωτική είναι η απόκτηση πτυχίων Ενοργάνωσης και Διεύθυνσης Μπάντας ή Πτυχίου Ωδικής. Σήμερα η μπάντα εκπροσωπεί επάξια την Ελλάδα τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της χώρας. Συμμετέχει σε παρελάσεις σε επιδείξεις και σε διεθνή στρατιωτικά φεστιβάλ. Σε όλες τις παρουσίες της αφήνει τις καλύτερες εντυπώσεις. Κάθε χρόνο λαμβάνει μέρος στην παρέλαση της ομογένειας στις ΗΠΑ αλλά και σε άλλες εκδηλώσεις σε όλο τον κόσμο. Μάλιστα είναι η μόνη μπάντα που έχει λάβει μέρος σε δυο Ολυμπιακούς Αγώνες: στην Αθήνα το 1896 και το 2004.

Δείτε το βίντεο τη μουσική του Πολεμικού Ναυτικού στη Θεσσαλονίκη το 2018:

Πηγή αρχικής εικόνας: Πολεμικό Ναυτικό

Διαβάστε επίσης στην ΜτΧ: Αυτό ήταν το πρώτο σκάφος του Πολεμικού Ναυτικού που κατασκευάσθηκε από ελληνικά χέρια. Ήταν ρυμουλκό 220 τόνων και το κατέστρεψαν οι Γερμανοί στην αποχώρηση