Πώς προσπάθησαν να εκσυγχρονίσουν την εικόνα του Αφγανιστάν μέσω της αρχαίας Ελλάδας. Το κρατικό έμβλημα με ελληνικό τύπο

Κατά τη διάρκεια της ύστερης ελληνιστικής εποχής, ο ελληνικός πολιτισμός γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση στο σημερινό Αφγανιστάν και τμήμα του δυτικού Πακιστάν. Στην περιοχή άκμασε το ελληνιστικό βασίλειο, της Βακτριανής, αλλά και το λεγόμενο ελληνοϊνδικό βασίλειο που αποσπάστηκε από το πρώτο. Το ελληνοϊνδικό βασίλειο, στο σημερινό Πακιστάν, σηματοδοτεί το ανατολικότερο σημείο όπου επεκτάθηκαν οι Έλληνες και διέδωσαν τον πολιτισμό τους στην αρχαιότητα. Ακόμη και σήμερα, στο Αφγανιστάν γίνεται αναφορά στην αρχαία Ελλάδα στο έμβλημα της κεντρικής τράπεζας της χώρας

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντινού Λαγού

Εκσυγχρονισμός Αφγανιστάν και αρχαία Ελλάδα

Το 1919 ο Εμίρης Αμανουλάχ διακήρυξε την ανεξαρτησία του Αφγανιστάν. Αρχικά κυβέρνησε το νέο κράτος ως εμίρης και από το 1926 ως το 1928 ως βασιλιάς. Ο Αμανουλάχ ξεκίνησε πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων και εκσυγχρονισμού του κράτους του έχοντας ως πρότυπο τα ευρωπαϊκά κράτη. Στόχος του ήταν να κάνει το Αφγανιστάν ένα μουσουλμανικό κράτος με δυτικά χαρακτηριστικά, όπως η Τουρκία και το Ιράν εκείνη την εποχή.

Στο πλαίσιο της πολιτικής του, θεώρησε ότι αναδεικνύοντας και προβάλλοντας το ελληνικό παρελθόν του Αφγανιστάν θα μπορούσε να διεκδικήσει μερίδιο από την κλασική κληρονομιά όπως οι χώρες της Δύσης. Αυτό θα ενίσχυε την εικόνα της χώρας του ότι αναπτυσσόταν ραγδαία προκειμένου να ενταχθεί στον ανεπτυγμένο κόσμο.

Αρχαιολογία και πολιτική

Έτσι ο Αμανουλάχ εισήγαγε επίσημα την αρχαιολογία στο Αφγανιστάν. Το 1922 έκλεισε συμφωνία με τη γαλλική κυβέρνηση για την ίδρυση της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής στο Αφγανιστάν με την επωνυμία Délégation Archéologique Française en Afghanistan (DAFA).

Οι αρχαιολογικές ανασκαφές των Γάλλων επικεντρώθηκαν κυρίως σε αρχαίες πόλεις από το ελληνικό και βουδιστικό παρελθόν του Αφγανιστάν. Αυτό συνεχίστηκε και τις επόμενες δεκαετίες όταν εκτός από Γάλλους αρχαιολόγους και οι πρώτοι Αφγανοί συνάδελφοί τους ξεκίνησαν και εκείνοι οργανωμένες ανασκαφές. Έτσι ιδρύθηκαν αρχαιολογικά μουσεία στο Αφγανιστάν με πιο σημαντικό αυτό στην πρωτεύουσα, Καμπούλ, όπου δινόταν ιδιαίτερη έμφαση στα ελληνικά ευρήματα.

Ίδρυση της Τράπεζας του Αφγανιστάν

Την πολιτική εκσυγχρονισμού του Αφγανιστάν αλλά και της ανάδειξης της ελληνικής του κληρονομιάς μέσω της αρχαιολογίας συνέχισε και ο τελευταίος βασιλιάς του Αφγανιστάν, Ζαχίρ που βασίλεψε μεταξύ 1933 και 1973.

Το 1939, με δική του πρωτοβουλία, το Αφγανιστάν απέκτησε κεντρική τράπεζα με την επωνυμία «Ντα Τράπεζα του Αφγανιστάν» και τα αρχικά DAB (Da Afghanistan Bank).

Η ίδρυση μιας αφγανικής κεντρικής τράπεζας ήταν στο πλαίσιο της ανάπτυξης των οικονομικών δομών του Αφγανιστάν. Όμως, αποτελούσε μέρος ενός μεγαλύτερου έργου του βασιλιά Ζαχίρ για τον εκσυγχρονισμό του Αφγανιστάν με την εισαγωγή και ανάπτυξη θεσμών και υποδομών της Δύσης.

Το τέτραδραχμο του Ευκρατίδη ως έμβλημα

Προκειμένου να τονίσει αυτή την προσπάθεια επέλεξε το έμβλημα της κεντρικής τράπεζας να έχει άμεση σχέση με την αρχαία Ελλάδα. Ήταν ένα αρχαίο ελληνικό νόμισμα του βασιλιά της Βακτριανής, Ευκρατίδου Α΄. Συγκεκριμένα είναι ο οπισθότυπος ενός ασημένιου τετράδραχμού του που απεικονίζει έφιππους τους δίδυμους μυθικούς ήρωες Διόσκουρους και την επιγραφή “ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΜΕΓΑΛΟΥ ΕΥΚΡΑΤΙΔΟΥ» που σημαίνει ότι το νόμισμα είναι «του μεγάλου βασιλιά Ευκρατίδη».

Πάνω από το τετράδραχμο στην κορυφή του εμβλήματος εμφανίζεται το όνομα της τράπεζας στη γραφή παστού και με λατινική γραφή στο κάτω μέρος, το έτος 1939 (1318 στο ιρανικό/αφγανικό ηλιακό ημερολόγιο) κατά το οποίο ιδρύθηκε η τράπεζα.

Ο Ευκρατίδης Α΄ ήταν ένας από τους σημαντικότερους βασιλείς της Βακτριανής και βασίλεψε από το 167 π. Χ. μέχρι περίπου το 145 π. Χ..Επέκτεινε το βασίλειο έως τον Ινδό ποταμό και έγινε κυρίαρχος της Αρείας, της Αραχωσίας, της Δραγγιανής, της Σογδιανής, των Παροπαμισαδών και της Γανδαρίδας. Έκτισε ελληνικές πόλεις στο βασίλειό του, όπως την Ευκρατίδεια κοντά στην πρωτεύουσά του, τη Βακτρία.

Η ιδέα ήταν να χρησιμοποιηθεί η εικόνα ενός αρχαίου ελληνικού νομίσματος από το Αφγανιστάν ως μέσο προβολής της εικόνας του ως σύγχρονης χώρας που ήθελε να γίνει δυτική. Το έμβλημα της «Ντα Τράπεζα του Αφγανιστάν» εμφανίζεται σε κάποια από τα χαρτονομίσματα του Αφγανιστάν.

Η διατήρηση του εμβλήματος

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 όταν το Αφγανιστάν άρχισε να αντιμετωπίζει τη μια κρίση μετά την άλλη, η πολιτική της προβολής και ανάδειξης του ελληνικού παρελθόντος περιορίστηκε. Το 1979 η εισβολή των Σοβιετικών σηματοδοτεί την αρχή μιας περιόδου όπου η χώρα έγινε πεδίο πολεμικών αναμετρήσεων. Αυτό συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, τέσσερις δεκαετίες αργότερα.

Όλες οι αρχαιολογικές ανασκαφές σταμάτησαν. Επιπλέον, πολλά αρχαιολογικά μουσεία και χώροι, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων των ελληνικών πόλεων λεηλατήθηκαν και τα ευρήματά τους είτε καταστράφηκαν είτε εξήχθησαν παράνομα στο εξωτερικό. Οι Ταλιμπάν, αποδέχονται μόνο το ισλαμικό παρελθόν του Αφγανιστάν και απορρίπτουν τόσο το ελληνικό όσο και το βουδιστικό του παρελθόν.

Είναι ενδιαφέρον ότι δεν άλλαξαν το έμβλημα της κεντρικής τράπεζας του Αφγανιστάν. Μέχρι σήμερα, ο τύπος του τετράδραχμου του Ευκρατίδη συνεχίζει να αποτελεί το βασικό θέμα του εμβλήματος και χρησιμοποιείται στα χαρτονομίσματα της χώρας.