Η «νύχτα των κρυστάλλων” στην Κωνσταντινούπολη. Όταν η Συνθήκη της Λωζάνης έγινε κουρελόχαρτο από το τουρκικό παρακράτος. Δείτε μαρτυρίες και ντοκουμέντα από το διωγμό των Ελλήνων της Πόλης στη “Μηχανή του Χρόνου” (βίντεο)

Το πρώτο μέρος της λαμπρής ιστορίας αλλά και τους συνεχείς διωγμούς των Ρωμιών της Κωνσταντινούπολης, από την ελληνική επανάσταση του 1821 ως το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την ταραγμένη δεκαετία του 50, παρουσιάζει η “Μηχανή του Χρόνου” με το Χρίστο Βασιλόπουλο.

Η πρώτη εκπομπή  κατέγραψε πως από τα μέσα του 19^ου αιώνα οι Κωνσταντινουπολίτες, εκμεταλλευόμενοι της μεταρρυθμίσεις που αναγκάστηκε να κάνει η Οθωμανική Αυτοκρατορία, οργάνωσαν την κοινότητά τους και μεγαλούργησαν για δεκαετίες.

Ίδρυσαν και έφτιαξαν με δικούς τους πόρους ιδρύματα, σχολεία, γηροκομεία, νοσοκομεία, συλλόγους, εφημερίδες, εκκλησίες και έχτισαν εντυπωσιακά κτήρια όπως το Ζάππειο Παρθεναγωγείο, το Ζωγράφειο και τη Μεγάλη του Γένους Σχολή.

Από τη στιγμή όμως που το κίνημα των Νεότουρκων επικράτησε, σχεδιάστηκε ο αφανισμός τους, από τις Οθωμανικές και αργότερα τουρκικές αρχές.

Ως την εγκατάλειψη της Πόλης από τους Ρωμιούς το 1922, μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, αριθμούσαν περισσότερους από 350 χιλιάδες.

Η Μηχανή του Χρόνου παρουσιάζει πως καταπατήθηκε κάθε διάταξη της Συνθήκης της Λωζάνης, που θεωρητικά προστάτευε τους Ρωμιούς από το 1923.

Με συνεντεύξεις, ντοκουμέντα και πλούσιο φωτογραφικό υλικό της εποχής, καταγράφονται οι συστηματικές και διαρκείς πιέσεις που δέχτηκαν, με διάφορα νομοθετήματα της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης.

Οι ιστορίες για την επιστράτευση λεγόμενων «Είκοσι Ηλικιών» των ανδρών των μη μουσουλμανικών μειονοτήτων σε τάγματα εργασίας και την επιβολή του δυσβάσταχτου φόρου ευμάρειας – γνωστό ως βαρλίκι –  που τους επιβλήθηκε κατά τη διάρκεια του Β παγκοσμίου Πολέμου, είναι αποκαλυπτικές.

Οι νέοι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης στέλνονταν σε αρχικά σε τάγματα εργασίας στα βάθη της Ανατολής  και αργότερα οι ηλικιωμένοι στην παγωμένη εξορία του Άσκαλε.

Οι σκόποι ήταν πάντα οι ίδιοι. Η φυσική και η οικονομική εξόντωσή τους.

Στο πρώτο μέρος του αφιερώματος μιλούν μεταξύ άλλων  ο Πρόεδρος της Οικουμενικής Ομοσπονδίας Κωνσταντινουπολιτών Νίκος Ουζούνογλου, ο επίκουρος καθηγητής διεθνούς δικαίου και εξωτερικής πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου Άγγελος Συρίγος, η γενική γραμματέας του Ιδρύματος Ιστορικών Ερευνών Ειρήνη Σαριόγλου, ο συγγραφέας Αλέξανδρος Μασσαβέτας, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ρωμαίικων Κοινοτικών Ιδρυμάτων Αντώνης Παριζιάνος, ο διδάκτωρ του Παντείου Πανεπιστημίου Ιωάννης Ιακωβίδης, ο Κωνσταντινουπολίτης επιχειρηματίας Χρήστος Ελματζίογλου, ο νομικός και συγγραφέας Λεωνίδας Κουμάκης και η πρώην Διευθύντρια του Κεντρικού Παρθεναγωγείου Κων/πολης Αλεξάνδρα Λαμπρινού.

Δείτε την πρώτη εκπομπή:

Το χρονικό του πογκρόμ κατά των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης το Σεπτέμβριο του 1955 προβάλλεται την Κυριακή 4 Σεπτεμβρίου στις 17.00 από την ΕΡΤ1.

Στο δεύτερο μέρος του αφιερώματος της εκπομπής στους Ρωμιούς της Πόλης, καταγράφεται το χρονικό της καταστροφής των ελληνικών σπιτιών, καταστημάτων, σχολείων, ιδρυμάτων, ναών και νεκροταφείων από περίπου 100 χιλιάδες τούρκους και τις οδυνηρές συνέπειες του στην ελληνική κοινότητα.

Με μαρτυρίες Τούρκων επικεφαλής που σχεδίασαν το πογκρόμ και Ελλήνων που έζησαν τα γεγονότα, η Μηχανή του Χρόνου δείχνει πως οργανώθηκε και στήθηκε η «νύχτα των κρυστάλλων της Πόλης», από το τουρκικό παρακράτος.

Παρά το γεγονός ότι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις έδειχναν να βελτιώνονται, ειδικά μετά την έλευση του Πατριάρχη Αθηναγόρα, η γειτονική χώρα παρέμενε πιστή στο στόχο της, που δεν ήταν άλλος από την εκδίωξη των ρωμιών και την υφαρπαγή του πλούτου τους.

Το μόνο που έλειπε ήταν η αφορμή. Γι΄αυτό φρόντισε η Αγγλία που για να αντιμετωπίσει το Κυπριακό που ξέσπασε από το 1950, ενέπλεξε και τη Τουρκία στο ζήτημα, χρίζοντάς την ως ισότιμο συνομιλητή Κυπρίων και Ελλήνων, παρά το γεγονός ότι μέχρι τότε οι Τουρκοκύπριοι ζούσαν ειρηνικά με τους Ελληνοκύπριους και δεν είχαν διεκδικήσεις.

Με πλούσιο φωτογραφικό υλικό από τη νύχτα της καταστροφής και την επόμενη ημέρα του ανθελληνικού πογκρόμ, η εκπομπή καταγράφει πως στις επιδρομές των Τούρκων έχασαν την ζωή τους περίπου τριάντα Έλληνες και περίπου διακόσιες γυναίκες έπεσαν θύματα βιασμού.

Τα ντοκουμέντα δείχνουν ότι το οργανωμένο πογκρόμ άρχισε με προβοκάτσια. Για το σκοπό αυτό επιστρατεύτηκε ο ελληνικής καταγωγής μουσουλμάνος φοιτητής Οκτάι Εγκιν, ο οποίος με τη βοήθεια του τουρκικού προξενείου και ενός συνεργού, τοποθέτησε εκρηκτικό μηχανισμό στην οικία του Κεμάλ στη Θεσσαλονίκη.

Η κατασκευασμένη είδηση ότι το σπίτι του Κεμάλ καταστράφηκε ολοσχερώς από Έλληνες, έδωσε το σύνθημα στους εξαγριωμένους Τούρκους να καταστρέψουν τα πάντα στην Κωνσταντινούπολη.

Δείτε την β εκπομπή:

«Τα Σεπτεμβριανά του 1955»  στο β’ μέρος 

Στην β’ εκπομπή μιλούν ο πρέσβης επί τιμή Βύρων Θεοδωρόπουλος, ο Πρόεδρος της Οικουμενικής Ομοσπονδίας Κωνσταντινουπολιτών Νίκος Ουζούνογλου, ο επίκουρος καθηγητής διεθνούς δικαίου και εξωτερικής πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου Άγγελος Συρίγος, η γενική γραμματέας του Ιδρύματος Ιστορικών Ερευνών Ειρήνη Σαριόγλου, ο συγγραφέας Αλέξανδρος Μασσαβέτας, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ρωμαίικων Κοινοτικών Ιδρυμάτων Αντώνης Παριζιάνος, ο διδάκτωρ του Παντείου Πανεπιστημίου Ιωάννης Ιακωβίδης, ο Κωνσταντινουπολίτης επιχειρηματίας Χρήστος Ελματζίογλου, ο νομικός και συγγραφέας Λεωνίδας Κουμάκης και η πρώην Διευθύντρια του Κεντρικού Παρθεναγωγείου Κων/πολης Αλεξάνδρα Λαμπρινού, ο συγγραφέας Νίκος Ατζέμογλου, ο πρώην πρόεδρος του Συλλόγου Κωνσταντινουπολιτών Γιώργος Λεύκαρος, ο σκηνοθέτης Τάσος Μπουλμέτης, οι δημοσιογράφοι Δημήτρης Καλούμενος και Γιώργος Καράγιωργας και πολλοί Ρωμιοί που έζησαν τα δραματικά γεγονότα.

 ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ: «Βάλανε φωτιά στο σπίτι του πατέρα μας Κεμάλ Ατατούρκ». Η προβοκάτσια των Τούρκων πρακτόρων στη Θεσσαλονίκη, που οδήγησε σε πογκρόμ κατά των Eλλήνων στην Κωνσταντινούπολη (βίντεο και μαρτυρίες)