Πως οι Γερμανοί αντιμετώπισαν την δυσεντερία στο μέτωπο της Αφρικής με περιττώματα καμήλας. Τι θεράπευσε ο βάκιλος

Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος υπήρξε ο πιο αιματηρός και καταστρεπτικός πόλεμος στην ιστορία της ανθρωπότητας. Όμως, στη διάρκεια του υπήρξαν και τεχνολογικές εξελίξεις που μεταπολεμικά χρησιμοποιήθηκαν για ειρηνικούς σκοπούς.

Μία σχετικά άγνωστη πρόοδος στον τομέα της φαρμακολογίας, εξαιτίας του πολέμου, αφορά τη δημιουργία ενός από τα καλύτερα φάρμακα για γαστρεντερολογικές ασθένειες. Χρησιμοποιήθηκε, επίσης, και ως ένα από τα πρώτα αντικαρκινικά φάρμακα. Η ανακάλυψη της δραστικής ουσίας του φαρμάκου αυτού σχετίζεται με την παρουσία του γερμανικού στρατού στη Βόρεια Αφρική στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Οι Γερμανοί στη βόρεια Αφρική το 1941

Τον Φεβρουάριο του 1941, ο Έρβιν Ρόμελ αποβιβάστηκε στη Βόρεια Αφρική με τα πρώτα τμήματα της μονάδας του, το «Άφρικα Κόρπς». Η διαταγή που είχε από τον Χίτλερ ήταν να βοηθήσει τον σύμμαχό του τον Μουσολίνι που είχε υποστεί οδυνηρές ήττες στην περιοχή.

Οι δυνάμεις του Ρόμελ μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα όχι μόνο απέτρεψαν την κατάρρευση των Ιταλών, αλλά νίκησαν τους Βρετανούς και τους εξανάγκασαν να υποχωρήσουν πίσω στην Αίγυπτο.

Στη διάρκεια αυτών των πρώτων επιχειρήσεων του «Άφρικα Κορπς», το γερμανικό Γενικό Επιτελείο στο Βερολίνο διαπίστωσε ότι οι περισσότερες απώλειες δεν ήταν τόσο εξαιτίας της εχθρικής δράσης αλλά της δυσεντερίας. Επιπλέον, για κάθε Γερμανό στρατιώτη που πέθαινε εξαιτίας της, πολλοί άλλοι ασθενούσαν και τίθονταν εκτός μάχης.

Οι Γερμανοί γιατροί και βιολόγοι στάλθηκαν στη Λιβύη για να ερευνήσουν το πρόβλημα της δυσεντερίας και να βρουν μία λύση

Ένας δραστικός τρόπος αντιμεώπισης της δυσεντερίας

Αυτό που παρατήρησαν ήταν ότι η δυσεντερία ήταν σχεδόν άγνωστη στους ντόπιους Άραβες. Λίγοι αρρώσταιναν από την ασθένεια αυτή, αλλά γίνονταν αμέσως καλά.

Οι Γερμανοί επιστήμονες ερεύνησαν τις καθημερινές συνήθειες των Αράβων ώστε να διαπιστώσουν πως αντιμετώπιζαν τη δυσεντερία. Η έρευνα γρήγορα απέδωσε καρπούς. Έτσι, ανακάλυψαν ότι αν κάποιος ντόπιος είχε οποιοδήποτε γαστρικό πρόβλημα ακολουθούσε μία καμήλα.

Μόλις αυτή αφόδευε, έπαιρνε με το χέρι του μία μικρή ποσότητα του περιττώματος και το έβαζε αμέσως στο στόμα του.

«Παραδοσιακή» ιατρική

Οι Άραβες είπαν στους Γερμανούς ότι τη μέθοδο αυτή είχαν διδαχθεί πάππου προς πάππου. Όμως, δεν γνώριζαν γιατί γίνονταν καλά. Οι επιστήμονες υποπτεύθηκαν ότι οι θεραπευτικές ιδιότητες των περιττωμάτων των καμήλων οφείλονταν σε κάποιο βότανο. Σύντομα διαπίστωσαν ότι κάτι τέτοιο δεν ίσχυε, και η μόνη προϋπόθεση ήταν τα περιττώματα να είναι φρέσκα.

Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι θα πρέπει να ήταν κάποιος βάκιλος που βρισκόταν στο έντερο της καμήλας και αποβαλλόταν μέσω των περιττωμάτων. Ο βάκιλος διατηρούνταν τότε για σύντομο χρονικό διάστημα, κάτι που εξηγούσε γιατί οι Άραβες χρησιμοποιούσαν μόνο φρέσκα περιττώματα ως θεραπευτικό μέσο.

Βάκιλος ο Λεπτοφυής

Οι Γερμανοί βιολόγοι ανακάλυψαν ότι ήταν ο βάκιλος γνωστός ως «Bacillus Subtilis», που η επίσημη ελληνική του μετάφραση είναι «Βάκιλος ο Λεπτοφυής». Είχε ήδη ανακαλυφθεί το 1872 από τον Γερμανό βιολόγο Φέρντιναντ Κον, ένα από τους θεμελιωτές της μικροβιολογίας και της βακτηριολογίας.

Όμως, ήταν μόλις τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο που παρατηρήθηκε ότι επρόκειτο για ένα βακτηριακό οργανισμό με μεγάλη ισχύ που τρώει οποιοδήποτε άλλο βακτήριο ή ιό συναντήσει. Ιδιαίτερα οποιοδήποτε από τα παθογόνα είδη. Εκτός από τα περιττώματα καμήλας, ο “βάκιλος ο λεπτοφυής” βρίσκεται σε πολλές άλλες πηγές.

Εν μέσω πολέμου οι Γερμανοί ξεκίνησαν μαζικές καλλιέργειες του συγκεκριμένου βακίλου.

Φάρμακα με βάση τον «βάκιλο των καμήλων»

Το φάρμακο ήταν αρχικά σε υγρή μορφή και έτσι το έστελναν μέσα σε μεταλλικές δεξαμενές στη Βόρεια Αφρική, και όπου αλλού υπήρχαν στρατιώτες τους. Προς το τέλος του πολέμου, οι Γερμανοί είχαν βρει τρόπο να παρασκευάζουν το φάρμακο σε ξηρή μορφή και σε κάψουλες.

Αμέσως μετά τον πόλεμο, το 1946, οι καλλιέργειες του “βακίλου των καμήλων”, όπως είχε γίνει γνωστός ο “βάκιλος ο λεπτοφυής”, κυκλοφόρησαν σε όλη Ευρώπη και την Αμερική ως ανοσοδιεγερτικό βοήθημα στη θεραπεία ασθενειών του γαστρεντερικού και του ουροποιητικού συστήματος.

Αντικαρκινικό φάρμακο

Τη δεκαετία του 1950 ανακαλύφθηκε ότι ο “βάκιλος ο λεπτοφυής” διεγείρει την ανοσολογική δραστηριότητα του ανθρώπινου οργανισμού. Έτσι, χρησιμοποιήθηκε ακόμη και στα πρώτα αντικαρκινικά φάρμακα.

Βέβαια, με την εισαγωγή των αντιβιοτικών, η ιατρική έχει στη φαρέτρα της πολύ ισχυρότερα φάρμακα για την καταπολέμηση ασθενειών, για τις οποίες πριν από 70 χρόνια είχαν ως βάση τους τον “βάκιλο τον λεπτοφυή”.

Όμως, ακόμη και σήμερα εξακολουθεί να είναι σημαντικός τόσο στην παρασκευή νέων φαρμάκων όσο και στην ιατρική έρευνα.