Πώς οι Ευρωπαίοι έμαθαν την τουλίπα μέσω της Πελοποννήσου και το χρηματιστηριακό σκάνδαλο της τουλίπας στην Ολλανδία

Οι πρώτες τουλίπες που εισήχθησαν στην Ευρώπη προέρχονται από την περιοχή των Διδύμων της Ερμιονίδας στην Πελοπόννησο. Αυτό έγινε από Βενετούς εμπόρους τον 13^ο αιώνα, στη διάρκεια της φραγκοκρατίας. Με αυτόν τον τρόπο, το φυτό έγινε για πρώτη φορά γνωστό σε διάφορες ευρωπαϊκούς λαούς, και ιδιαίτερα στους Ολλανδούς, και όχι από την οθωμανική αυτοκρατορία τον 16^ο αιώνα, όπως γενικά πιστεύεται

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Οι Ευρωπαίοι «ανακαλύπτουν» την τουλίπα

Στη βιβλιογραφία συχνά αναφέρεται ότι η εισαγωγή της τουλίπας στη δυτική και κεντρική Ευρώπη οφείλεται στον Ογκιέρ ντε Μπουσμπέκ, πρεσβευτή του Φερδινάνδου Α΄, αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, στον σουλτάνο Σουλεϊμάν Β΄ τον Μεγαλοπρεπή. Αυτός λέγεται ότι έστειλε τους πρώτους βολβούς και σπόρους τουλίπας στη Βιέννη το 1554 από την οθωμανική αυτοκρατορία. Από κει διαδόθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Αν και ο Μπουσμπέκ πράγματι εισήγαγε βολβούς και σπόρους τουλίπας στην Ευρώπη, οι ιστορικοί εκφράζουν επιφυλάξεις κατά πόσο αυτός ήταν και ο πρώτος που γνώρισε το φυτό στους Ευρωπαίους.

Τρεις αιώνες πριν από τον πρεσβευτή του Φερδινάνδου Α΄ στην οθωμανική αυτοκρατορία, Βενετοί έμποροι μετέφεραν βολβούς και σπόρους τουλίπας στην Ευρώπη από την Ελλάδα.  Σύμφωνα με τον Άδωνι Κύρου (Στο Σταυροδρόμι του Αργολικού, Β΄ Τόμος, εκδόσεις Λειμών, Αθήνα, 2021, σελίδα 210), οι Ευρωπαίοι γνώρισαν για πρώτη φορά την τουλίπα από εξαγωγές του φυτού που γίνονταν από την περιοχή της Ερμιονίδος στην Πελοπόννησο.

Αυτό συνέβη τον 13^ο αιώνα στη διάρκεια της φραγκοκρατίας. Οι Βενετοί είχαν αρχίσει να εκμεταλλεύονται προς όφελος τους τις πλουτοπαραγωγικές πηγές διαφόρων περιοχών της Πελοποννήσου. Ανάμεσα σε αυτές ήταν και η τουλίπα που ήταν αυτοφυές φυτό της Ερμιονίδας, και πιο συγκεκριμένα του όρους Δίδυμο. Πρόκειται για την τουλίπα της ποικιλίας «κυματόφυλλος» (undulatifolia) ή «βοιωτική» (boeotica).

Εκτός από την Ερμιονίδα, η τουλίπα αυτή απαντάται και σε μερικά άλλα μέρη της νότιας Ελλάδας και τη Χίο. Θεωρείται η πιο ωραία από τις ελληνικές τουλίπες. Τα άνθη της έχουν χρώμα βαθύ ερυθρό, είναι σχήματος κουδουνιού, και εσωτερικά έχουν βαθύ πορφυρό χρώμα με μία στενή ζώνη χρυσοκίτρινου χρώματος,

Αν και πρόκειται για άγριο φυτό, οι Βενετοί κατάλαβαν ότι θα μπορούσαν να το εμπορευθούν στη Δύση. Στις ευρωπαϊκές χώρες ξεκίνησαν οι πρώτες καλλιέργειες τουλιπών βασισμένες στις εισαγωγές από την Ερμιονίδα. Έτσι, από τις πελοποννησιακές αυτές τουλίπες, προήλθαν στη συνέχεια οι πρώτες ποικιλίες τουλιπών στην Ευρώπη.

Τουλίπες και Ολλανδία

Ανάμεσα στους ευρωπαϊκούς λαούς που οι Βενετοί προώθησαν τις τουλίπες ήταν και οι Ολλανδοί.

Έτσι, τη γνώρισαν για πρώτη φορά!

Βέβαια, στους μεταγενεστέρους αιώνες και ειδικά από τα τέλη του 16^ου αιώνα και ολόκληρο τον 17^ο αιώνα, οι Ολλανδοί έκαναν μαζικές εισαγωγές τουλιπών από την Εγγύς Ανατολή και την Κεντρική Ασία. Τότε επίσης ξεκίνησαν να τις καλλιεργούν εντατικά και στη χώρα τους καθώς το κλίμα ήταν ιδανικό.

Οι βόλβοι και σπόροι των εισαγόμενων αυτών τουλιπών πωλούνταν κυρίως στο Άμστερνταμ σε εξωφρενικές τιμές. Οι Ολλανδοί αναζητούσαν τουλίπες με σπάνια χρώματα και δεν είχαν πρόβλημα να τις αγοράζουν, αφού την εποχή εκείνη ήταν οι πλουσιότεροι Ευρωπαίοι.

Όμως και στην Ευρώπη αναπτύχθηκε τόσο μεγάλο ενδιαφέρον για τις τουλίπες που δεν έγιναν απλά «μόδα», αλλά πάθος των αριστοκρατών και γενικότερα των πλουσίων. Ο Λουδοβίκος 14^ος ο «Βασιλιάς-Ήλιος» της Γαλλίας λάτρευε τις τουλίπες και έτσι οι κήποι του παλατιού στις Βερσαλλίες ήταν γεμάτοι με το φυτό.

Έτσι, ο 17^ος αιώνας έχει χαρακτηριστεί και ως ο αιώνας της «τουλιπομανίας».

Είναι ενδιαφέρον ότι το πάθος για τις τουλίπες ήταν υπεύθυνο για  την πρώτη «χρηματιστηριακή φούσκα» στην ιστορία! Το 1634 οι τιμές των βολβών σπάνιων τουλιπών στην Ολλανδία έφτασαν σε δυσθεώρητα ύψη. Οι τιμές τους κατέρρευσαν το 1637, με αποτέλεσμα χιλιάδες Ολλανδοί που είχαν επενδύσει στην αγοραπωλησία των τουλιπών να χάσουν σηματικές περιουσίες.

Παρά ταύτα, η τουλίπα παρέμεινε το αγαπημένο φυτό των Ολλανδών, και έγινε εθνικό τους σύμβολο. Μάλιστα, κάθε τρίτο Σάββατο του Ιανουαρίου, οι Ολλανδοί γιορτάζουν την Εθνική Ημέρα της Τουλίπας! Η ημέρα αυτή εγκαινιάζει την επίσημη έναρξη της σεζόν της τουλίπας.

Η «Γιορτή της Τουλίπας» στα Δίδυμα της Ερμιονίδας

Ακόμη και σήμερα στα χωράφια και τα λιβάδια στην ευρύτερη περιοχή της Ερμιονίδας, κάθε άνοιξη ανθίζουν χιλιάδες άγριες τουλίπες της ποικιλίας, κυματόφυλλος» ή «βοιωτική».

Από το 1962, η σύνδεση της τουλίπας με τα Δίδυμα γιορτάζεται  τη Δευτέρα του Πάσχα. Τότε στο κεφαλοχώρι της Ερμιονίδας λαμβάνει χώρα η «Γιορτή της Τουλίπας», αφιερωμένη στο τοπικό λουλούδι. Ο κόσμος μαζεύει άγριες τουλίπες και φτιάχνει ανθοδέσμες. Η καλύτερη βραβεύεται από ειδική επιτροπή.

Τα καταστήματα και τα σπίτια επίσης στολίζονται με τουλίπες. Στην κεντρική πλατεία των Διδύμων πραγματοποιούνται πολιτιστικές εκδηλώσεις που περιλαμβάνουν χορούς, τραγούδια και έκθεση φωτογραφίας με θέμα τη σχέση των Διδύμων με την τουλίπα.

Στοιχεία αντλήθηκαν από: Άδωνι Κύρου, “Στο Σταυροδρόμι του Αργολικού”, Β΄ Τόμος, εκδόσεις Λειμών, Αθήνα, 2021, σελίδα 210