Πώς οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποίησαν “φλεγόμενα” γουρούνια εναντίον πολεμικών ελεφάντων. Γιατί αυτή η τακτική πέτυχε;

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Στην αρχαιότητα Έλληνες και Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν γουρούνια στα πεδία των μαχών απέναντι στους πολεμικούς ελέφαντες των εχθρών τους. Οι ελέφαντες τρόμαζαν από τα γρυλίσματά τους.

Έτσι στη διάρκεια της  μάχης, οι ελέφαντες πανικοβάλλονταν με αποτέλεσμα να επιτίθονται στους στρατιώτες της δικής τους πλευράς. Με τον τρόπο αυτό κέρδισαν τον τίτλο «γουρούνια του πολέμου» ή «πολεμικά γουρούνια»

Πολεμικοί ελέφαντες

Η χρήση πολεμικών ελεφάντων έγινε γνωστή για πρώτη φορά στους Έλληνες στη διάρκεια της εκστρατείας του Μεγάλου Αλέξανδρου στην Ινδία. Στη Μάχη του Υδάσπη το 326 π. Χ. όπου ο Αλέξανδρος πολέμησε και νίκησε τον Πώρο ο τελευταίος είχε στην πρώτη γραμμή πολλούς ελέφαντες. Σίγουρα θα ήταν ένα τρομακτικό θέαμα για τους Έλληνες που όμως βρήκαν τρόπο να τους αντιμετωπίσουν και δεν έχασαν τη μάχη.

Στις επόμενες δεκαετίες τα στρατεύματα των πιο ισχυρών ελλήνων μοναρχών διέθεταν αυτό το φοβερό πολεμικό «όπλο». Στην κυρίως Ελλάδα οι Μακεδόνες χρησιμοποιούσαν ελέφαντες στις στρατιωτικές τους επιχειρήσεις ήδη από τα τέλη του 4^ου αιώνα π. Χ.

Το 279 π. Χ. ο Πύρρος, βασιλιάς της Ηπείρου, στο πλαίσιο της εκστρατείας του εναντίον των Ρωμαίων μετέφερε τους πρώτους πολεμικούς ελέφαντες στην Ιταλία, μισό αιώνα πριν από τον Αννίβα.

Ελέφαντες στα Μέγαρα

Το 266 π. Χ. στη διάρκεια του Χρεμωνιδείου Πολέμου (267-261 π. Χ.) ο Αντίγονος Γονατάς, βασιλιά της Μακεδονίας, επιτέθηκε στα Μέγαρα, μία από τις πόλεις που ήταν στο αντίπαλο στρατόπεδο. Οι Μεγαρείς ετοιμάστηκαν να συγκρουστούν στο ανοιχτό πεδίο με τους στρατιώτες του Αντιγόνου.

Αυτό που κυρίως τους φόβιζε ήταν οι πολλοί πολεμικοί ελέφαντες.

Όμως, οι Μεγαρείς σκέφθηκαν και εφάρμοσαν μια πρωτόγνωρη τακτική για να τους εξουδετερώσουν: Σύμφωνα με τον Πολύαινο, (Στρατηγήματα, 4.6.3), οι Μεγαρείς:

«άλειψαν γουρούνια με πίσσα, τους έβαλαν φωτιά και τους αμόλησαν ανάμεσα στους ελέφαντες. Τα γουρούνια γρύλισαν και ούρλιαξαν κάτω από το μαρτύριο της φωτιάς και ξεπήδησαν όσο πιο δυνατά μπορούσαν ανάμεσα στους ελέφαντες».

Τα γουρούνια τρομάζουν τους ελέφαντες!

Οι ελέφαντες κατελήφθησαν από «σύγχυση και τρόμο» και αφού «έσπασαν τις τάξεις τους και έφυγαν τρέχοντας προς διαφορετικές κατευθύνσεις». Εξαιτίας του τρόμου που τους προκάλεσαν τα τσιρίγματα από τα φλεγόμενα γουρούνια οι ελέφαντες άρχισαν να ποδοπατούν και να σκοτώνουν πολλούς στρατιώτες της πλευράς τους.

Ο Ρωμαίος συγγραφέας Αιλιανός στο έργο του «Περί Ζώων Ιδιότητος» (16.36) αναφέρει το ίδιο περιστατικό στα Μέγαρα και υποθέτει ότι οι λόγοι για τους οποίους οι ελέφαντες είχαν πανικοβληθεί ήταν: «είτε επειδή οι ελέφαντες από κάποιο ένστικτο μισούν και απεχθάνονται τα γουρούνια, είτε επειδή φοβούνται τον τσιριχτό και ασυμβίβαστο ήχο της φωνής τους».

Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος επίσης αναφέρει (Φυσική Ιστορία, 8.9.27) ότι «οι ελέφαντες φοβούνται και το μικρότερο τσίριγμα του γουρουνιού».

Αν και τελικά ο Αντίγονος Γονατάς επικράτησε έναντι των Μεγαρέων και τους υποχρέωσε να παραδοθούν, το συμβάν με τα γουρούνια και τους ελέφαντες του έκανε μεγάλη εντύπωση. Έτσι σύμφωνα με τον Πολύαινο, διέταξε τους εκπαιδευτές και οδηγούς των πολεμικών του ελεφάντων οι μικροί ελέφαντες να μεγαλώνουν μαζί με γουρούνια ώστε να συνηθίσουν στη θέα και τον θόρυβο και τα γρυλίσματα τους.

Εναντίον του Πύρρου

Η χρήση «πολεμικών γουρουνιών» εναντίον των ελεφάντων του εχθρού ήταν γνωστή και στους Ρωμαίους.

Σύμφωνα με τον Αιλιανό («Περί Ζώων Ιδιότητος», 1.38) όταν οι Ρωμαίοι αντιμετώπισαν τους πολεμικούς ελέφαντες του Πύρρου στην τελευταία μάχη που έδωσαν εναντίον του στο Μπενεβέτο το 275 π. Χ. έστειλαν γουρούνια -και κριάρια- εναντίον τους. Τα ζώα αυτά τρόμαξαν τους ελέφαντες του Πύρρου και συνέβαλαν στη νίκη των Ρωμαίων.

Ένα τετράγωνο ρωμαϊκό νόμισμα γνωστό ως «aes signatum» που χρονολογείται στις αρχές του 3^ου αιώνα π.Χ. έχει από τη μία πλευρά ένα γουρούνι και ένα ελέφαντα από την άλλη. Πολλοί μελετητές πιστεύουν ότι συμβολίζουν τη νίκη των Ρωμαίων εναντίον του Πύρρου με τη χρήση γουρουνιών.

Ο Προκόπιος αναφέρει την τελευταία φορά που χρησιμοποιήθηκε ένα γουρούνι εναντίον ελέφαντα. Συγκεκριμένα, όταν τo 544 μ. Χ. ο Πέρσης βασιλιάς Χοσρόης Α΄  πολιορκούσε την Έδεσσα της Συρίας. Οι υπερασπιστές της, κρέμασαν από τα τείχη της πόλης ένα γουρούνι που ούρλιαζε για να τρομάξουν τον μοναδικό πολεμικό ελέφαντα του Χοσρόη.

Πηγή αρχικής εικόνας: History-skills

Το 1970 , οι «Μπλακ Σάβαθ» κυκλοφόρησαν τραγούδι με τον τίτλο (War Pigs). Εκεί τη θέση των γουρουνιών της αρχαιότητας έχουν πάρει πολιτικοί και στρατηγοί που στέλνουν στον πόλεμο και τον θάνατο νέους ανθρώπους ενώ οι ίδιοι κρύβονται.