Πώς οι αγελάδες συνέβαλαν στη θεραπεία της ευλογιάς. Ο γιατρός που μόλυνε παιδιά με ιό και βρήκε το εμβόλιο κατά της ασθένειας. Από ποιους αμφισβητήθηκε

Για αιώνες η ευλογιά είχε ξεκληρίσει οικογένειες σε όλον τον κόσμο. Η θανατηφόρα ασθένεια δεν έκανε διακρίσεις σε πλούσιους και φτωχούς. Τον 18ο αιώνα στην Ευρώπη πέθαιναν 400 χιλιάδες άνθρωποι από ευλογιά ετησίως.

Η θνησιμότητα έφτανε το 60% των ασθενών, ενώ για τα παιδιά στο 80-90%. Στο νεκροταφείο του Πάντινγκτον 9 στους 10 τάφους πριν από το 1850 ήταν μικρών παιδιών ηλικίας έως 6 ετών. Η ασθένεια προκαλούσε αρχικά κόκκινα εξανθήματα, τα οποία στη συνέχεια γίνονταν φουσκάλες γεμάτες υγρό. Την πορεία της ευλογιάς ανέκοψε ο άγγλος γιατρός Έντουαρντ Τζένερ, ο οποίος θεωρήθηκε ο πατέρας της ανοσολογίας. Παρόλο που είχαν γίνει προσπάθειες για την εξάλειψή της και στο παρελθόν, ο Τζένερ ήταν ο γιατρός που τα κατάφερε. Η ανακάλυψή του έσωσε περισσότερες ζωές από οποιαδήποτε άλλη στην ιστορία.

Από τις αγελάδες σώθηκε ο κόσμος από την ευλογιά

Ο Τζένερ γεννήθηκε στις 17 Μαΐου του 1749 στο Μπέρκλεϊ. Ήταν γιος κληρικού. Όταν ήταν μόλις 14 ετών στάλθηκε να μαθητεύσει δίπλα στον χειρούργο της περιοχής του, ενώ λίγο αργότερα έφυγε για το Λονδίνο προκειμένου να συνεχίσει με σπουδές στην ιατρική και την ανατομία. Όταν τις ολοκλήρωσε, επέστρεψε στο Μπέρκλεϊ για να εξασκήσει το επάγγελμα.

Το Μπέρκλεϊ ήταν αγροτική περιοχή και οι περισσότεροι ασθενείς του ήταν αγρότες και αγελαδοτρόφοι.

Ο Τζένερ είχε παρατηρήσει ότι όσοι κολλούσαν ευλογιά αλλά επιβίωναν, δεν κολλούσαν ποτέ ξανά.

Διαπίστωσε επίσης, ότι οι γεωργοί που άρμεγαν τις αγελάδες δεν κολλούσαν ευλογιά.

Έτσι, υπέθεσε ότι αυτό συνέβαινε γιατί στο παρελθόν ο οργανισμός τους είχε εκτεθεί σε μια πιο ήπια αλλά παρόμοια ασθένεια, τη δαμαλίτιδα η οποία προσέβαλε κατά κύριο λόγο τα βοοειδή.

Ο Τζένερ παρουσίασε την παρατήρησή του στην ιατρική κοινότητα, αλλά κανένας δεν τον πίστεψε και του είπαν ότι ήταν απλή σύμπτωση.

Η καταπολέμηση της ευλογιάς του έγινε εμμονή. Ήθελε να βρει μια απτή απόδειξη της θεωρίας του. Σταδιακά κατάλαβε ότι η δαμαλίτιδα μπορούσε να μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω της διαδικασίας του εμβολιασμού, όρος που μέχρι τότε δεν είχε χρησιμοποιηθεί. Και αυτή η παρατήρησή του τον πήγε ένα βήμα παραπέρα. Σκέφτηκε ότι αν ο κόσμος μολυνόταν με δαμαλίτιδα, δεν θα νοσούσε ποτέ με ευλογιά. Όμως, κανένας δεν δεχόταν να γίνει το “πειραματόζωό” του και να εφαρμόσει πάνω του αυτή τη θεωρία.

Η ευκαιρία του δόθηκε τον Απρίλιο του 1796, όταν μια νεαρή αγρότισσα η Σάρα Νέλμς κόλλησε δαμαλίτιδα από μια αγελάδα και επισκέφτηκε το ιατρείο του. Ο Τζένερ πήρε πύον από ένα εξάνθημα που είχε βγάλει η κοπέλα στο χέρι της και αποφάσισε να το μεταγγίσει σε ένα υγιές άτομο.

Μερικές μέρες αργότερα, βρήκε το ιδανικό “θύμα” του. Ήταν ο οκτάχρονος γιος του κηπουρού του Τζέιμς Φιπς. Ο Τζένερ έκανε δυο μικρές τομές στο χέρι του παιδιού και πάνω τους έβαλε το υγρό από τα εξανθήματα της αγρότισσας. Ο μικρός προσβλήθηκε από ήπια μορφή δαμαλίτιδας. Ανέβασε λίγο πυρετό, αλλά δεν έπαθε κάτι σοβαρό. Στη συνέχεια, όταν το αγοράκι έγινε καλά, το μόλυνε με ευλογιά. Ο γιατρός έθεσε σε κίνδυνο τη ζωή του αγοριού, αλλά και τη δική του. Αν η θεωρία του ήταν λάθος και ο μικρός Φιπς πέθαινε, ο Τζένερ θα κατηγορούνταν για δολοφονία.

Όμως, για καλή του τύχη, αλλά και για το καλό της ανθρωπότητας, ο μικρός Φιπς δεν νόσησε ποτέ. Ο Τζένερ είχε βρει τη λύση για την καταπολέμηση της θανατηφόρας ασθένειας.

Αποφάσισε να επαναλάβει το πείραμά του και σε άλλα 23 παιδιά, μεταξύ των οποίων ήταν ο 11 μηνών γιος του.

Τα εμπόδια και η τελική αναγνώριση

Το 1797 Τζένερ κατέφυγε στη Βασιλική Εταιρία, όπου παρουσίασε τα αποτελέσματα της θεωρίας του, η οποία τελικά απορρίφθηκε. Την επόμενη χρονιά ξαναπήγε και τελικά η Εταιρία δέχτηκε να δημοσιεύσει την ιδέα του με τίτλο “Έρευνα επί των αιτίων και των αποτελεσμάτων της ευλογιάς”. Ο Τζένερ ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο “vaccination” που σημαίνει εμβολιασμός. Ο όρος προέκυψε από τον ιό variolae vaccinae, δηλαδή ευλογιά από αγελάδα. Ήταν επίσης, ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο “virus” που σημαίνει ιός.

Όμως, το σημαντικότερο ήταν ότι έσωσε εκατομμύρια ζωές.

Ωστόσο, στην αρχή η θεωρία του κατακρίθηκε από τον Τύπο της εποχής. Ο Τζένερ παρομοιαζόταν με τσαρλατάνο. Η Εκκλησία διακήρυσσε ότι ο εμβολιασμός ήταν απεχθής πράξη και ενάντια στη θεϊκή θέληση.

Ο Τζένερ πίστευε πολύ στη θεωρία του και έπρεπε να γίνει αποδεκτή από το ευρύ κοινό. Έτσι, άρχισε να εμβολιάζει τον κόσμο δωρεάν σε έναν μικρό χώρο δίπλα στο ιατρείο του. Μέχρι το 1807, 300 άτομα την ημέρα επισκέπτονταν τον Τζένερ για να δοκιμάσουν το νέο εμβόλιο.

Οι εμβολιασμοί γίνονταν με δικά του έξοδα, με αποτέλεσμα μετά από μια περίοδο να αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα. Ο Τζένερ μετά από πολλές προσπάθειες κατάφερε να εξασφαλίσει κρατική επιχορήγηση της τάξης των 20.000 λιρών. Περίπου έναν χρόνο μετά η ευλογιά στην Αγγλία είχε μειωθεί κατά 75%.

Το εμβόλιό του νομιμοποιήθηκε και παρεχόταν δωρεάν σε όποιον το επιθυμούσε. Ο εμβολιασμός άρχισε να εφαρμόζεται στο βρετανικό στρατό και ναυτικό και διαδόθηκε σιγά σιγά στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη.

Το χρησιμοποίησε ακόμη και ο Ναπολέων που εκείνη την περίοδο βρισκόταν σε πόλεμο με την Αγγλία. Ο Ναπολέων διέταξε όλους του στρατιώτες του να εμβολιαστούν και τίμησε τον Τζένερ με μετάλλιο. Ο Τζένερ σε αντάλλαγμα για την προσφορά του ζήτησε να απελευθερώσει δυο Άγγλους στρατιώτες. “Δεν θα μπορούσα να αρνηθώ τίποτα από τον ευεργέτη της ανθρωπότητας”, εξήγησε ο Ναπολέων.

Το εμβόλιο έγινε υποχρεωτικό για όλους το 1873. Ο Τζένερ μετά την ανακάλυψή του, παραιτήθηκε από τις έρευνες και συνέχισε να παρέχει τις υπηρεσίες του ως γιατρός έως το 1922. Πέθανε σε ηλικία 73 ετών μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο στις 24 Ιανουαρίου του 1823 στο Μπέρκλεϊ.

Κατά τη δεκαετία του 1980 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δήλωσε επίσημα ότι η ευλογιά είχε επισήμως εξαλειφθεί. To τελευταίο θύμα που πέθανε το 1977 στη Σομαλία. Ο Τζένερ παρόλο που δεν ζούσε για να το ακούσει, τα είχε καταφέρει: “Η ευλογιά ήταν νεκρή”.

Πηγή αρχικής εικόνας: Wikimediamtx Commons

Διαβάστε επίσης στην ΜτΧ: Πότε και γιατί η λέπρα ονομάστηκε «αγία νόσος» και η βοήθεια προς τους λεπρούς θεωρήθηκε ιερή πράξη. Πώς οι λεπροί, σχεδόν εξαφανίστηκαν από τη Δ. Ευρώπη