Πώς ξέσπασε η πρώτη παγκόσμια πετρελαϊκή κρίση. Ο ρόλος του βασιλιά Φαϊζάλ της Σαουδικής Αραβίας και τα αντίποινα στις ΗΠΑ

Η υποστήριξη των ΗΠΑ στο Ισραήλ, κατά τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ, οδήγησε τον βασιλιά Φαϊζάλ της Σαουδικής Αραβίας να ξεκινήσει εμπάργκο στο πετρέλαιο. Το αντίποινο των αραβικών χωρών προκάλεσε παγκόσμια ενεργειακή κρίση.

Στις 6 Οκτωβρίου 1973, την ιερή εβραϊκή μέρα, η Αίγυπτος και η Συρία εξαπέλυσε επίθεση κατά του Ισραήλ, καταλαμβάνοντας εδάφη στη Διώρυγα του Σουέζ και στα Υψίπεδα του Γκολάν. Μέσα σε μερικές εβδομάδες, το εβραϊκό κράτος ανέτρεψε τις αιγυπτιακές και συριακές δυνάμεις.

Στη διάρκεια του Αραβοϊσραηλινού πολέμου, ο βασιλιάς Φαϊζάλ, ο οποίος είχε μεγάλη επιρροή στον αραβικό κόσμο, λόγω της πολιτικής του δεινότητας, κήρυξε το εμπάργκο πετρελαίου των αραβικών χωρών του Οργανισμού Πετρελαιοεξαγωγικών Κρατών ως αντίποινο στις ΗΠΑ.

Στη λίστα με τις χώρες, οι οποίες θα είχαν κυρώσεις, συμπεριλήφθηκαν οι Κάτω Χώρες, η Πορτογαλία, η Νότια Αφρική και η Ροδεσία. Το εμπάργκο όριζε την απαγόρευση πώλησης πετρελαίου σε αυτά τα κράτη.

Το αποτέλεσμα ήταν η πρώτη πετρελαϊκή κρίση να οδηγήσει σε εκτίναξη των τιμών και παγκόσμια ενεργειακή κρίση.

Από τα αντίποινα των αραβικών κρατών στην παγκόσμια πετρελαϊκή κρίση

Το εμπάργκο του 1973 πίεσε έντονα την οικονομία των ΗΠΑ, η οποία εξαρτιόταν από το ξένο πετρέλαιο.

Ο ΟΠΕΚ απαίτησε από τις ξένες πετρελαϊκές εταιρείες να αυξήσουν τις τιμές και να εκχωρούν περισσότερα ποσοστά των κερδών τους στις τοπικές θυγατρικές των αραβικών κρατών.

Στο μεταξύ, το εμπάργκο, αρχικά, διπλασίασε την τιμή του πετρελαίου ανά βαρέλι και στη συνέχεια την τετραπλασίασε, προκαλώντας προβλήματα στις οικονομίες πολλών χωρών.

Η ενεργειακή κρίση συνέβη ταυτόχρονα με την υποτίμηση του δολαρίου. Ο συνδυασμός αυτών των δύο θα έφερνε παγκόσμια οικονομική ύφεση.

Αν και οι σύμμαχοι των ΗΠΑ στην Ευρώπη και την Ιαπωνία είχαν αποθέματα πετρελαίου, η μακροπρόθεσμη πιθανότητα υψηλών τιμών δημιούργησε ρήγμα στο ΝΑΤΟ. Τα ευρωπαϊκά κράτη και η Ιαπωνία βρέθηκαν στη δυσάρεστη θέση να χρειαστούν την βοήθεια των ΗΠΑ, τη στιγμή που προσπαθούσαν να κρατήσουν απόσταση από την πολιτική των Αμερικανών για την Μέση Ανατολή.

Οι πολιτικές των ΗΠΑ για την πετρελαϊκή κρίση

Οι ΗΠΑ ήταν εξαρτημένες από το εισαγόμενο πετρέλαιο περισσότερο από ποτέ και αναγκάστηκαν να κάνουν διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του εμπάργκο, τη στιγμή που η χώρα βίωνε σκληρές οικονομικές συνθήκες.

Ο Νίξον, ως έσχατη λύση, εξέτασε σοβαρό το ενδεχόμενο στρατιωτικής επιχείρησης για την κατάληψη κοιτασμάτων πετρελαίου στη Σαουδική Αραβία, το Κουβέιτ και το Άμπου Ντάμπι.

Στις 7 Νοεμβρίου του 1973, ο Κίσινγκερ παρουσίασε το «Πρόγραμμα Ανεξαρτησίας» (Project Independence), με το οποίο στόχευε στην ενεργειακή αυτάρκεια των ΗΠΑ.

Ζήτησε μεγαλύτερη χρήση άνθρακα, μειωμένες ποσότητες καυσίμου για αεροσκάφη, μειωμένη παροχή πετρελαίου θέρμανσης για σπίτια και γραφεία, χαμηλότερες θερμοκρασίες σε εσωτερικούς χώρους, μείωση της κατανάλωσης ενέργειας σε ολόκληρη την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση, αύξηση αδειοδοτήσεων και κατασκευής πυρηνικών σταθμών.

Για λόγους οικονομίας αποφασίστηκε η μείωση ορίων ταχύτητας των αυτοκινήτων στους δρόμους

Ζήτησε από το Κογκρέσο, μεταξύ άλλων, να νομοθετήσει μέτρα έκτακτης ανάγκης για την ενέργεια, που θα επιτρέπει την χαλάρωση των κανονισμών περί προστασίας του περιβάλλοντος, μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας, προσαρμογή των προγραμμάτων των αεροπλάνων, των πλοίων και των αερομεταφορέων.

Ο Νίξον είχε γράψει: «Σε μεγάλο βαθμό, εξαιτίας του πολέμου, πρέπει να αντιμετωπίσουμε την σκληρή πραγματικότητα ότι οδεύουμε προς τις πιο μεγάλες ελλείψεις ενέργειας από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο».

Προχώρησε σε διαπραγματεύσεις με την Αίγυπτο, τη Συρία και το Ισραήλ, προκειμένου το εβραϊκό κράτος να αποχωρήσει από το Σινά και τα Υψίπεδα του Γκολάν.

Οι αρχικές συζητήσεις του Κίσινγκερ με τους Άραβες, που ξεκίνησαν το Νοέμβριο του 1973, κορυφώθηκαν με την Πρώτη Συμφωνία Αποδέσμευσης Αιγύπτου – Ισραήλ, στις 18 Ιανουαρίου του 1974. Σύμφωνα με αυτή, το εβραϊκό κράτος δεσμεύτηκε να αποσυρθεί στην ανατολική πλευρά της διώρυγας του Σουέζ.

H πετρελαϊκή κρίση οδήγησε σε μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις στην πολιτική των ΗΠΑ με τη Μέση Ανατολή, επειδή υποστήριζαν το Ισραήλ, αλλά έπρεπε και να διατηρήσουν στενούς δεσμούς με αραβικά κράτη που παράγουν πετρέλαιο.

Το τέλος του εμπάργκο και το «πάθημα που έγινε μάθημα»

Το εμπάργκο στις ΗΠΑ τερματίστηκε το Μάρτιο του 1974, ενώ σε άλλες χώρες παρέμεινε σε ισχύ για αρκετό καιρό αργότερα. Η ενεργειακή κρίση οδήγησε τις ΗΠΑ να αυξήσουν την εγχώρια παραγωγή πετρελαίου, ενώ το 1974 ιδρύθηκε ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας που πρότεινε ο Κίσινγκερ.

Πηγή αρχικής εικόνας: Picryl