Πως ο Ηρακλής έπνιξε το λιοντάρι της Νεμέας. Νομίσματα της ελληνικής πόλης του Τάραντα στην Ιταλία απεικόνισαν τις φάσεις της πάλης

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Ο Τάρας ή Τάραντας είναι πόλη στην Απουλία της Νότιας Ιταλίας που ιδρύθηκε από Σπαρτιάτες τον 8ο αιώνα π.Χ. κατά την περίοδο του ελληνικού αποικισμού.

Αποτελεί την μοναδική αποικία στην Μεγάλη Ελλάδα που ιδρύθηκε από τους Σπαρτιάτες.

Εξελίχθηκε σε μία από τους σημαντικότερες πόλεις του ελληνικού κόσμου και διέθετε μεγάλη οικονομική, στρατιωτική πολιτική και πολιτιστική ισχύ. Εκεί γεννήθηκαν σπουδαίοι φιλόσοφοι, στρατηγοί, συγγραφείς και αθλητές: Αρχύτας, Αριστόξενος, Λίβιος Ανδρόνικος, Ηρακλείδης, Ίκκος, Κλεινίας, Λύσης, Σωσίβιος κ.ά.

Η επταετής διακυβέρνηση του Αρχύτα του Ταραντινού, στις αρχές του 4^ου αιώνα π.Χ., σηματοδότησε το αποκορύφωμα της ανάπτυξης του Τάραντα και την αναγνώριση της ηγεμονίας του σε άλλες ελληνικές αποικίες της νότιας Ιταλίας.

Ο Αρχύτας εκτός από πολιτικός ήταν μαθηματικός, φιλόσοφος και φίλος του Πλάτωνα, καθώς και εφευρέτης της «Περιστεράς» της πρώτης πτητικής μηχανής!

Γύρω στο 500 π.Χ. η πόλη ήταν από τις μεγαλύτερες στον κόσμο, με πληθυσμό που υπολογίζεται σε 300.000 άτομα.

Όπως εκατοντάδες άλλες ελληνικές πόλεις στην αρχαιότητα έτσι και ο Τάραντας έκοψε τα δικά του νομίσματα.

Αυτά έχουν διάφορους τύπους με πιο γνωστό τον επώνυμο ήρωα της πόλης πάνω σε δελφίνι. Σύμφωνα με τη μυθολογία ο Τάρας, που ήταν γιος του Ποσειδώνα, όταν ναυάγησε σώθηκε από ένα δελφίνι που έστειλε ο πατέρας του. Αυτό τον μετέφερε από το Ταίναρο μέχρι την Απουλία, όπου ο Τάρας ίδρυσε μία πόλη που ονομάστηκε προς τιμή του.

Διόβολοι του Τάραντα

Μια ενδιαφέρουσα νομισματική σειρά του Τάραντα είναι ασημένιες κοπές του διόβολου, δηλαδή αξίας δύο οβολών, με τύπους κεφαλή Αθηνάς και τον Ηρακλή με το λιοντάρι της Νεμέας. Τα νομίσματα αυτά χρονολογούνται στον 4^ου αιώνα π. Χ. και τις αρχές του 3^ου. Έχουν μικρό μέγεθος, γύρω στα 11 χιλιοστά, και βάρος περίπου ένα γραμμάριο.

Δεν είναι από τα ωραιότερα ή σπανιότερα νομίσματα του Τάραντα.

Η αξία του διόβολου ήταν σχετικά μικρή στην αρχαιότητα. Τον 4^ο αιώνα π.Χ. ένας οικοδόμος ή εργάτης πληρωνόταν κατά μέσο όρο μία δραχμή. Καθώς η δραχμή είχε έξι οβολούς, ο διόβολος ήταν το ένα τρίτο του μεροκάματού τους. Έτσι η αξία του διόβολου δεν ήταν αμελητέα, αλλά ούτε και ιδιαίτερα σημαντική.

Θα μπορούσαμε να τη συγκρίνουμε σήμερα με τα 5 ή τα 10 ευρώ. Στην αρχαία Ελλάδα ο διόβολος ήταν ένα από τα πιο κοινά ασημένια νομίσματα και είχαν ευρεία κυκλοφορία στις καθημερινές συναλλαγές.

Το λιοντάρι της Νεμέας

Σε αυτή τη σειρά του διόβολου από τον Τάραντα, ο εμπροσθότυπος φέρει την προτομή της Αθηνάς, μία από τις κύριες θεότητες της πόλης. Δεν έχει κάτι το ιδιαίτερο σε σχέση με τις προτομές της θεάς σε πολλές άλλες ελληνικές νομισματικές εκδόσεις.

Το ξεχωριστό με αυτή τη νομισματική σειρά είναι ο οπισθότυπος. Σε αυτόν απεικονίζεται ο Ηρακλής να πνίγει το λιοντάρι της Νεμέας. Πρόκειται για τον πρώτο από τους άθλους του.

Οι νομισματοκόποι του Τάραντα έχουν απεικονίσει στην αξία του διόβολου διαφορετικές φάσεις της πάλης του Ηρακλή με το λιοντάρι. Το πιο εύκολο γι’ αυτούς θα ήταν να αντιγράψουν το πρώτο σχέδιο της παράστασης και αυτό να χρησιμοποιήσουν για όλες τις μήτρες των νομισματικών κοπών στα χρόνια που ακολούθησαν.

 Προτίμησαν να δείξουν μέσα από διαδοχικές κοπές την κίνηση του Ηρακλή που πνίγει το λιοντάρι

Έτσι αν κάποιος τοποθετήσει τις κοπές του διόβολου του Τάραντα σε μία σειρά είναι σαν να παρακολουθεί τα κύρια στιγμιότυπα από την εναγώνια προσπάθεια του λιονταριού να αντισταθεί στον ήρωα. Επίσης, είναι ένα από τα πολλά στοιχεία που δείχνουν ότι οι αρχαίοι Έλληνες έβλεπαν το νόμισμα ως έργο τέχνης που αντικατόπτριζε τα καλλιτεχνικά τους επιτεύγματα και όχι αποκλειστικά ένα πρακτικό αντικείμενο που έπρεπε να παραχθεί όσο πιο φθηνά γινόταν όπως θεωρείται στη σύγχρονη εποχή.

Οι φάσεις της μάχης

Στην αρχή ο Ηρακλής απεικονίζεται όρθιος να έχει πιάσει το λιοντάρι με τα δύο του χέρια από τα μπροστινά του πόδια. Το ζώο αιωρείται και προσπαθεί να ξεφύγει πιέζοντας το αριστερό πόδι του Ηρακλή με τα πίσω πόδια του.

Η κίνηση αυτή του λιονταριού είναι επιτυχημένη αφού αναγκάζει τον Ηρακλή να γονατίσει. Έχει πιάσει τώρα το λιοντάρι με το αριστερό του χέρι και με το δεξί αρπάζει το ρόπαλο δίπλα του.

Το λιοντάρι καταφέρνει να ξεφύγει και ετοιμάζεται να δαγκώσει το χέρι του Ηρακλή. Αυτός έχει πάρει καθιστή θέση για να προστατευτεί από την επίθεση του λιονταριού. Η στιγμή είναι κρίσιμη για τον ήρωα.

Ο Ηρακλής βλέπει ότι δεν μπορεί να χτυπήσει το λιοντάρι με το ρόπαλο που κρατά στο δεξί του χέρι. Έτσι γονατίζει ξανά και με μία απότομη κίνηση πιάνει και πάλι με το αριστερό του χέρι το λιοντάρι από το λαιμό. Αυτό αιφνιδιάζεται και χτυπά τον Ηρακλή με τα πίσω του πόδια.

Ο Ηρακλής στρίβει το σώμα του και πιάνει το λαιμό του λιονταριού και με το δεξί του χέρι. Είναι η κίνηση ματ που θα του χαρίσει τη νίκη.

Τώρα ο ήρωας έχει τον απόλυτο έλεγχο αφού σφίγγει δυνατά και με τα δύο χέρια το λιοντάρι. Αυτό πνίγεται και βγάζει έξω τη γλώσσα του.

Όμως, συνεχίζει να πιέζει με τα πόδια του τον Ηρακλή. Ένας τζίτζικας πάνω στην πλάτη του λιονταριού που μοιάζει να βοηθά τον Ηρακλή είναι μάλλον το σύμβολο του άρχοντα που ήταν υπεύθυνος για τη συγκεκριμένη κοπή.

Ο Ηρακλής σφίγγει όλο και πιο δυνατά το λαιμό του λιονταριού ακουμπώντας το κεφάλι του πάνω στο δικό του. Το ετοιμοθάνατο λιοντάρι έχει το στόμα του διάπλατα ανοιχτό, τα μάτια του είναι κλειστά ενώ τα πόδια του που δεν έχουν πια δύναμη γλιστράνε από το σώμα του Ηρακλή. Ακόμη και η ουρά του κρέμεται ανάμεσα στα πίσω πόδια του σαν κάτι άψυχο.

Στο πρόσωπο του Έλληνα ήρωα διακρίνεται ένα αχνό χαμόγελο. Έχει μόλις πετύχει τον πρώτο του άθλο! Όμως, και το λιοντάρι της Νεμέας έδωσε σκληρό αγώνα προτού υποκύψει στο μοιραίο….