Πώς ο Ιμπραήμ έκαψε ζωντανούς τους κάτοικους στο Βρονταμά. Αρνήθηκαν να προσκυνήσουν και κλείστηκαν στο σπηλαιομονάστηρο

Λίγο έξω από το χωριό Βρονταμάς του νομού Λακωνίας, σε μια απότομη χαράδρα πάνω από τον ποταμό Ευρώτα, βρίσκεται ένα μοναστήρι που, στα χρόνια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, έγινε τόπος μαρτυρικού θανάτου για εκατοντάδες επαναστατημένους Έλληνες.

Ονομάζεται Παλαιομονάστηρο, αλλά θα μπορούσε κάλλιστα να λέγεται και Σπηλαιομονάστηρο. Χρονολογείται από τον 12ο μ.Χ. αιώνα και, σύμφωνα µε την κτητορική επιγραφή που σώζεται εντός του νάρθηκα, τιµάται επ’ ονόµατι “της υπεραγίας Θεοτόκου και του Αγίου µεγαλοµάρτυρα Νικήτα“.

Η οχυρωματική του θέση ανέκαθεν το προστάτευε από εξωτερικές επιθέσεις. Για αυτό υπήρξε καταφύγιο των καταδιωκόμενων κατοίκων του Βρονταμά στα χρόνια της Επανάστασης του 1821. Πιθανολογείται ότι αρχικά ήταν ένα απλό ασκηταριό.

Το ολοκαύτωμα του Βρονταμά

Στις 15 Σεπτεμβρίου 1825, περίπου 300 με 400 κάτοικοι του Βρονταμά κλείστηκαν στο Παλαιομονάστηρο, προκειμένου να σωθούν από τις επιδρομές του Ιμπραήμ Πασά, ο οποίος είχε ξεκινήσει εκστρατεία για να καταπνίξει την επανάσταση στην Πελοπόννησο.

Ο Ιμπραήμ ζήτησε από τους Βρονταμίτες να παραδοθούν και να υπογράψουν προσκυνοχάρτια με αντάλλαγμα την ελευθερία τους. Όμως εκείνοι, με επικεφαλής τον π. Δημήτριο Παπαδημητρίου και τον οπλαρχηγό Γιαννάκη Καραμπά, αρνήθηκαν να παραδοθούν. Σύμφωνα με την προφορική παράδοση, οι πολιορκούμενοι αντιστάθηκαν γενναία και διακήρυξαν:

  “Οι Βρονταμίτες ζωντανοί, Τούρκους δεν προσκυνάνε“

Οι Οθωμανοί, αδυνατώντας να καταλάβουν την οχυρή θέση, ανατίναξαν τη λοφώδη οροφή του μοναστηριού και από το άνοιγμα έριξαν καύσιμη ύλη και έκαψαν ζωντανούς όλους τους ταμπουρωμένους. Άντρες, γυναίκες και μικρά παιδιά.

Το άνοιγμα από το οποίο οι στρατιώτες του Ιμπραήμ έκαψαν τους Βρονταμίτες είναι ορατό μέχρι σήμερα.

Ένα γλυπτό που αναπαριστά τους φλεγόμενους Βρονταμίτες κάτω από το σταυρό του Χριστιανισμού έχει φιλοτεχνηθεί, για να θυμίζει τη θυσία τους.

Από το ολοκαύτωμα τού Βρονταμά σώθηκαν μόνο δύο χριστιανές, οι οποίες εξαγοράστηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Αλεξάνδρειας από Έλληνες εμπόρους και κατάφεραν, ύστερα από χρόνια, να επιστρέψουν στην πατρίδα.

Αν και δεν είναι ευρέως γνωστό, το ολοκαύτωμα στο Παλαιομονάστηρο αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ηρωισμού και αυτοθυσίας την περίοδο της ελληνικής επανάστασης. Mνημονεύεται και σε ποίημα με τους ακόλουθους στίχους:

“Τρία πουλάκια κάθονται στής Κρίτσοβας τή ράχη,

τώνα τηράει τό Βρονταμά καί τάλλο τό ποτάμι,

τό τρίτο τό καλύτερο μοιρολογάει καί λέει:

– “Θέ’ μου καί τί γίνηκαν οι δόλιοι οι Βρονταμίτες;”

Μάϊδε σέ γάμο φαίνονται, μάϊδε σέ πανηγύρι,

μόν’ πήγαν κι αποκλείστηκαν μέσα στό Μοναστήρι.

Μπραήμ Πασάς επέρασε, Μπραήμ Πασάς τούς λέει:

– “Βγάτε νά προσκυνήσετε, τήν εκκλησιά ν’ αφήστε!”

Καί κείνοι τ’ απαντήσανε καί κείνοι τ’ απαντάνε:

– “Αϊστε καί σείς κι η πίστη σας, μουρτάτες νά χαθείτε,

οι Βρονταμίτες ζωντανοί, Τούρκους δέν προσκυνάνε,

Καλλιό ‘χομε τό κάψιμο, παρά νά σκλαβωθούμε.“

Οι εκδηλώσεις μνήμης

Κάθε 15η Σεπτεμβρίου, ο Δήμος Ευρώτα και το Συμβούλιο της Κοινότητας Βρονταμά πραγματοποιούν εκδηλώσεις μνήμης για τους πεσόντες του 1825. Το 2021, με αφορμή την 196η επέτειο από το ολοκαύτωμα, έγιναν στην κεντρική πλατεία Βρονταμά τα αποκαλυπτήρια των προτομών των Παπαδημητρίου και Καραμπά.

Το 1958, το Παλαιομονάστηρο του Βρονταμά χαρακτηρίστηκε από την ελληνική πολιτεία ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Μια μικρή σκάλα οδηγεί στο εσωτερικό του ναού, όπου ο επισκέπτης αντικρίζει τοιχογραφίες βυζαντινής τεχνοτροπίας, οι οποίες εικάζεται ότι προέρχονται από διαφορετικές χρονικές περιόδους.

Στις μέρες μας, οι λιγοστοί κάτοικοι του Βρονταμά ασχολούνται με τη γεωργία, ιδιαίτερα με την καλλιέργεια της ελιάς, την κτηνοτροφία και τη μελισσοκομία.

Δείτε το Παλαιομονάστηρο Βρονταμά με drone:

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Panagiotis Poulakos Photography (Youtube)