Πώς καθιερώθηκε οι αθλητές να αγωνίζονται γυμνοί στην αρχαιότητα. Τί ρόλο έπαιξε ο χριστιανισμός στην παύση των αγώνων

Βασικός κανόνας των Ολυμπιακών Αγώνων στην αρχαία Ελλάδα ήταν η γυμνότητα. Οι αθλητές έπρεπε να αγωνίζονται γυμνοί. Ωστόσο, δεν είναι απολύτως βέβαιο πότε και πώς επικράτησε αυτή η συνήθεια.

Από την ομηρική εποχή φαίνεται πως οι αθλητές αγωνίζονταν χωρίς ρούχα. Οι μαρτυρίες ποικίλουν. Ο Θουκυδίδης αναφέρει ως πρωτοπόρους της γυμνότητας τους Σπαρτιάτες, οι οποίοι άλειφαν το σώμα τους με λάδι την ώρα της γυμναστικής. Ο Πλάτων αναφέρει στην Πολιτεία του πως τη συνήθεια αυτή οι Σπαρτιάτες την πήραν από τους Κρήτες.

Στους αγώνες οι δρομείς έτρεχαν με γυμνά πόδια. Αρχικά φορούσαν και ένα περίζωμα, το οποίο όμως αργότερα καταργήθηκε.

Σύμφωνα με την παράδοση, ο Όρσιππος δρομέας από τα Μέγαρα, ήταν ο αθλητής που καθιέρωσε τους γυμνικούς αγώνες. Νίκησε στη 15^η Ολυμπιάδα του 720 π.Χ. στο αγώνισμα του σταδίου. Σύμφωνα με τον Παυσανία, την ώρα που έτρεχε έβγαλε τη ζώνη που φορούσαν μέχρι τότε οι αθλητές, ώστε να διευκολυνθεί. Μετά τη νίκη του Ορσίππου καθιερώθηκε οι αθλητές να αγωνίζονται γυμνοί. Οι Μεγαρείς τίμησαν ιδιαίτερα τον Όρσιππο, ο οποίος μάλιστα ονομάστηκε στρατηγός και πήρε μέρος σε πολέμους των Μεγαρέων.

Τη μαρτυρία αυτή του Παυσανία αμφισβητεί ο Ιούλιος Αφρικανός, ο οποίος αναφέρει πως πρώτος γυμνός δρομέας ήταν ο Άκανθος από τη Λακωνία. Ο Θουκυδίδης μάλιστα μπερδεύει ακόμη περισσότερο τα δεδομένα γύρω από το ζήτημα της γυμνότητας, καθώς παρατηρεί πως «διαζώματα έχοντες περί τα αιδοία οι αθληταί ηγωνίζοντο, και ου πολλά έτη επειδή πέπαυται» (παλιότερα και στους Ολυμπιακούς Αγώνες ακόμα οι αθλητές αγωνίζονταν φορώντας ζώνες γύρω από τα γεννητικά τους όργανα και δεν πάνε πολλά χρόνια που το σταμάτησαν). Ο Θουκυδίδης πιθανόν εδώ να εννοεί τη μεταγενέστερη πράγματι υιοθέτηση της γυμνότητας από τα λοιπά αγωνίσματα, πλην των αγωνισμάτων δρόμου, τα οποία, φαίνεται, υιοθέτησαν τη γυμνότητα αρκετά νωρίς.

Η περίπτωση της κόρης του Διαγόρα του Ρόδιου, Καλλιπάτειρας, αναφέρεται επίσης ως αφορμή καθιέρωσης της γυμνότητας και των γυμναστών.

Ύστερα από την είσοδό της στο Στάδιο και την ατιμωρησία της, θεσπίστηκε νέος κανονισμός: οι γυμναστές στο εξής έπρεπε να είναι γυμνοί. Ο Φιλόστρατος μάλιστα υποστηρίζει ότι οι ίδιοι οι Ηλείοι επεδίωκαν να είναι γυμνοί και οι γυμναστές, ώστε να δίνουν το παράδειγμα του καλογυμνασμένου σώματος στους αθλητές τους και ταυτοχρόνως να μπορούν να αντέχουν τις μεγάλες θερμοκρασίες του καλοκαιριού, εποχής τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων.

Σε κάθε περίπτωση, η γυμνότητα αθλητών και γυμναστών προσέδιδε στην όλη τελετουργία των αγώνων ένα σαφώς θρησκευτικό χαρακτήρα, καθώς, απέχοντες από τη μεταγενέστερη χριστιανική ιδέα, το γυμνό σώμα συμβόλιζε κυρίως την αθωότητα απέναντι στην επιδίωξη της νίκης και τη βεβαιότητα πως το ανθρώπινο σώμα δεν έχει τίποτε να κρύψει σε μια κατά πρόσωπο σύγκρουση, όπως είναι αυτή ενός ολυμπιακού αγωνίσματος.

Η ίδια η γυμνότητα, αποτέλεσε, τέλος, και τη χαριστική βολή των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων, καθώς ο χριστιανικός δυϊσμός ψυχής και σώματος, σε συνδυασμό με την παρακμή του αθλητικού ιδεώδους που είχε μετατρέψει τον αθλητισμό και όλες τις εκφάνσεις του σε επαγγελματικό θέαμα, δεν ήταν δυνατόν παρά να οδηγήσει στην κατάργηση των Ολυμπιακών Αγώνων.

(Απόσπασμα από το βιβλίο “Ολυμπιακά Ιστορικά”, εκδόσεις Ελευθεροτυπία)

Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: Wikimediamtx Commons

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: «Ξέρω πως πρέπει να τρέχω». Η απίστευτη κούρσα του Κεντέρη στους Ολυμπιακούς του Σίδνεϊ. Η έκπληξη των αντιπάλων του και το μυστικό με τον πάτο στο ένα παπούτσι