Πώς η πατάτα εκτόξευσε τον παγκόσμιο πληθυσμό και “εξαιτίας” της πέθαναν εκατομμύρια άνθρωποι από λιμό. Τα τρόφιμα που άλλαξαν τον κόσμο

Από το βιβλίο «Μόνο λίγα χιλιόμετρα: Ιστορίες για την Ιστορία»

Με την ανάπτυξη του εμπορίου, των μέσων μετακίνησης και της ανθρώπινης κινητικότητας, τρόφιμα και σπόροι μεταφέρθηκαν σταδιακά αλλού.

Κάποια από αυτά εγκλιματίστηκαν άριστα σε νέους τόπους. Κάποιες φορές, καλύτερα από τους αρχικούς. Έτσι, για παράδειγμα, το πορτοκάλι το μάθαμε τον 16ο αιώνα, όταν το έφεραν στα μέρη μας από τις περιοχές της νοτιοανατολικής Ασίας και της νότιας Κίνας. Πορτογάλοι έμποροι (γι’ αυτό και, στα ελληνικά, το ονομάζουμε πορτοκάλι).

Ο καφές είχε κι αυτός ενδιαφέρουσα πορεία. Είναι φυτό της Υεμένης, της Αιθιοπίας και της Σομαλίας. Από εκεί πέρασε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, μετά στην Ευρώπη και τελικά στην Αμερική, όπου εγκλιματίστηκε τόσο ώστε σήμερα ο μέσος άνθρωπος να θεωρεί ότι ο καφές είναι αμερικανικό φυτό.

Η ζάχαρη είναι ινδική. Το σακχαροκάλαμο πέρασε στη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη με τους Άραβες. Τελικά, μέσω των Ισπανών, έφτασε στην Αμερική τον 16ο αιώνα, με αποτέλεσμα σήμερα η ήπειρος αυτή να είναι η μεγαλύτερη σακχαροπαραγωγός περιοχή στον κόσμο. Αντιστρόφως, από την Αμερική έμαθε ο υπόλοιπος κόσμος, μετά τον 16ο αιώνα, τα πολύτιμα εδώδιμα της ηπείρου αυτής (πατάτα, αραβόσιτο, ντομάτα, πιπεριές, φασόλια κ.λπ.).

Αν υπάρχει όμως, ένα τρόφιμο που αποδείχθηκε εντελώς καθοριστικό για την παγκόσμια διατροφή, αυτό είναι η πατάτα. Αυτή άλλαξε τον κόσμο και χάρη σε αυτήν, μετά τον 16ο αιώνα, εκτοξεύτηκε ο πληθυσμός της γης. Η πατάτα είναι βολβός. Εξ αυτού, δεν είναι εκτεθειμένη σε πολλούς εχθρούς, αντέχει δε καλά στο κρύο και στη ζέστη. Έρχεται από την κεντρική Αμερική και μπόρεσε να εγκλιματιστεί σε μεγάλη κλίμακα χωμάτων της γης. Είναι εξαιρετικά παραγωγική και μεγάλης θερμιδικής αξίας. Οι Σκανδιναβικές χώρες, η Αγγλία, η Ιρλανδία, η Γερμανία, οι Κάτω Χώρες, μετά τον 16ο αιώνα, διατροφικά σώθηκαν από την πατάτα.

Τη σημασία της πατάτας, κατά αντίστροφο τρόπο, την αποδεικνύει ο μέγας λιμός που έπληξε την Ιρλανδία στη δεκαετία του 1840. Τότε, μία αρρώστια προσέβαλε την πατάτα στη χώρα αυτή του βορρά. Η παραγωγή καταστράφηκε, με αποτέλεσμα να πεθάνουν περί το ένα εκατομμύριο άνθρωποι από πείνα και ασθένειες, και δύο εκατομμύρια ακόμα να φύγουν μετανάστες στις ΗΠΑ.

Ο λιμός αυτός είχε μάλιστα και μακροχρόνιες πολιτικές επιπλοκές, καθώς βάθυνε το μίσος ανάμεσα στους Ιρλανδούς και τους Άγγλους, που ήταν έτσι κι αλλιώς παγιωμένο στους αιώνες. Τούτο έγινε γιατί οι Ιρλανδοί θεώρησαν ότι οι Άγγλοι χρησιμοποίησαν το λιμό για να απαλλαγούν από αυτούς και να πάρουν τη γη τους.

Σήμερα, ο δυτικός κόσμος είναι προνομιούχος. Τα τελευταία εβδομήντα χρόνια ζει σε ειρήνη και ανήκουστη αφθονία τροφής που προέρχεται από κάθε σημείο της γης. Αυτό είναι κάτι μοναδικό και πρέπει να προκαλεί σκέψεις, μιας και, από την άλλη, ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων σε αυτόν τον πλανήτη ζει βαριά στερημένος από τα στοιχειώδη.

Απόσπασμα από το βιβλίο «Μόνο λίγα χιλιόμετρα: Ιστορίες για την Ιστορία», Μαρία Ευθυμίου, εκδόσεις Πατάκη

Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: Wikimediamtx Commons

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: «Κάτω ο προδότης, ο Λουθηρανιστής, ο οποίος με τις πατάτες του θα μας καταστρέψη το θρήσκευμα! Κάτω ο άθεος!» Οι ύβρεις κατά του Καποδίστρια όταν έφερε την πατάτα στην Ελλάδα