Πώς η Κίνα κατάφερε να ελέγχει το ίντερνετ για 700 εκατομμύρια χρήστες. Έχει απαγορεύσει την πρόσβαση σε Facebook, YouTube, PornHub και σε όλες τις «κακές επιρροές του καπιταλισμού»

Απόσπασμα από το βιβλίο «Υψώνοντας Τείχη», Tim Marshall,

εκδόσεις διόπτρα

Από τη δεκαετία του ’90 ακόμα, όταν το ίντερνετ έκανε την παρθενική του εμφάνιση στο δημόσιο βίο, στην Κίνα υψώθηκε ένα «Μέγα Σινικό Ηλεκτρονικό Τείχος» που, μιμούμενο το αυθεντικό, λειτουργούσε ως ασπίδα προστασίας των πολιτών της χώρας από τις εξωτερικές απειλές.

Μέχρι και σήμερα, το αχανές κινεζικό κράτος, με τα 1,4 δισεκατομμύρια πληθυσμό, παραμένει επί μία εικοσαετία αποκλεισμένο από το μεγαλύτερο μέρος του διαδικτύου. Το κομμουνιστικό καθεστώς έχει κατορθώσει να ελέγχει πλήρως την ηλεκτρονική δραστηριότητα 700 εκατομμυρίων ανθρώπων, αριθμός που μεταφράζεται στο ένα τέταρτο των συνολικών χρηστών παγκοσμίως.

Κι όλα αυτά ενώ ταυτόχρονα οι Κινέζοι διαχειρίζονται το 40% του ηλεκτρονικού εμπορίου.

Η ψηφιακή απομόνωση του κινεζικού λαού από τον έξω κόσμο γεννήθηκε ως ανάγκη των κομμουνιστικών διοικήσεων να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους που εγκυμονούσε ένα τόσο ανεξέλεγκτο μέσο. Ένας από τους βασικότερους κινδύνους ήταν ο σχηματισμός οργανωμένης αντιπολίτευσης.

Μέχρι τότε, το Κόμμα παρεμπόδιζε επιτυχώς το ενδεχόμενο αυτό μέσω της πανάρχαιας τακτικής της «διαίρεσης». Όσο ο πληθυσμός της Κίνας ήταν διαιρεμένος σε κοινότητες, χωρίς ένα κοινό αίσθημα του ανήκειν και δίχως άμεση επικοινωνία και αλληλεπίδραση, ήταν εύκολο για το εκάστοτε καθεστώς να καταπνίξει τις αντίθετες φωνές.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης και ο τρόπος που ήταν οργανωμένα. Παραδείγματος χάρη, υπήρχαν επαγγελματικές εφημερίδες για τη χαλυβουργία, που θα έγραφαν μόνο για χάλυβα, επαρχιακές εφημερίδες που μπορούσαν να γράφουν ειδήσεις μόνο για την περιοχή τους, κ.ο.κ. Σε ένα τόσο περιορισμένο μοντέλο οργάνωσης, ακόμη και στην περίπτωση που μία πηγή σήκωνε «αντάρτικο», η ζημιά θα ήταν εύκολα αντιμετωπίσιμη.

Με το ίντερνετ, η κατάσταση κινδύνευε για πρώτη φορά να βγει εκτός ελέγχου.

“Wangluo anquan”

“Wangluo anquan” ή αλλιώς, «ασφάλεια του κυβερνοχώρου». Ο όρος που εισήγαγε το Κόμμα δεν περικλείει μόνο ό,τι έχει να κάνει με την τεχνολογική ακεραιότητα και το ηλεκτρονικό έγκλημα, όπως τον αντιλαμβανόμαστε στις δυτικές κοινωνίες. Αντίθετα, εννοείται ο συνολικός ρόλος που διαδραματίζει η τεχνολογία στην οικονομική και κοινωνική σταθερότητα της χώρας.

Σε αυτήν την ευρεία έννοια βασίστηκε η νομοθεσία για τον έλεγχο της ψηφιακής σφαίρας. Τα πρώτα χρόνια η εφαρμογή της ήταν εύκολη. Η πρόσβαση στο διαδίκτυο ήταν περιορισμένη, οπότε όλες οι  μαζικές εσωτερικές πληροφορίες ελέγχονταν από το κράτος. Τα λιγοστά ίντερνετ καφέ ή πανεπιστήμια που συνδέονταν στο διαδίκτυο μπορούσαν επίσης να παρακολουθούνται με άνεση.

Τα προβλήματα ξεκίνησαν όταν η ψηφιακή εποχή άρχισε να μπαίνει για τα καλά στην καθημερινότητα των ανθρώπων.

Το 2005, μόλις το 10% του πληθυσμού είχε πρόσβαση στο διαδίκτυο. Σήμερα το ποσοστό αυτό έχει ξεπεράσει το 50%, δηλαδή πάνω από 700 εκατομμύρια χρήστες. Σε αυτά τα νούμερα, ο χειροκίνητος έλεγχος είναι πρακτικά αδύνατος. Αλλά και ο αυτοματοποιημένος θα ήταν εξαιρετικά περίπλοκος. Έτσι, η κυβέρνηση αποφάσισε να δημιουργήσει μία «Χρυσή Ασπίδα», ή με άλλα λόγια ένα τείχος προστασίας που αποκόβει τον κινεζικό πληθυσμό από όλες τις «επιζήμιες δυτικές ιδέες». Κοινωνικά δίκτυα όπως το Facebook και το YouTube, δημοσιογραφικοί κολοσσοί όπως οι Times, το The Economist και η Le Monde, αλλά και ιστότοποι όπως το PornHub είναι απαγορευμένοι στο μεγαλύτερο μέρος της Κίνας.

Αντί αυτών, η κυβέρνηση έχει λανσάρει δικές της εκδοχές για το Google, το Facebook και το Twitter. Η διαφορά των Renren, Baidu και Weibo με τα δημοφιλή κοινωνικά δίκτυα, είναι ότι τα πρώτα βρίσκονται υπό τη στενή παρακολούθηση των μηχανισμών του κράτους.

Υπάρχουν πολλά παραδείγματα που καταδεικνύουν το βαθμό ελέγχου του κινεζικού ίντερνετ από το Κόμμα. Ένα από τα πιο πρόσφατα συνέβη τον Αύγουστο του 2015, όταν ένας νέος δημοσιογραφικός ιστότοπος έκανε την εμφάνισή του στο Χονγκ Κονγκ. Το Initium Media φαινόταν εξαρχής ανατρεπτικό και πολλοί προέβλεπαν πως δε θα είχε μεγάλη διάρκεια ζωής. Πράγματι, μία εβδομάδα μετά τη δημιουργία του, οι δημοσιογράφοι προέβησαν σε αποκαλύψεις για τον ιδιοκτήτη ενός μεγάλου εργοστασίου, όπου είχε γίνει ένα πολύνεκρο δυστύχημα. Η αντίδραση της κυβέρνησης ήταν άμεση. Μέσα σε λίγες ημέρες, ο ιστότοπος μπλοκαρίστηκε σε ολόκληρη την Κίνα, δίχως να έχει προηγηθεί καμία επίσημη ανακοίνωση.

Ο κινέζος ηγέτης που «έσφιξε» τα λουριά

Ο Σι Τζινπίνγκ, που ανέλαβε τα ηνία της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας το 2013, είναι ο πρώτος κινέζος ηγέτης που είχε πλήρη επίγνωση της δυναμικής του ίντερνετ όταν ήρθε στην εξουσία.

Επί των ημερών του, ο έλεγχος έγινε πιο αυστηρός και συστηματικός από ποτέ.

Η νέα νομοθεσία κυβερνοασφάλειας που τέθηκε σε ισχύ το 2017, περιλαμβάνει γενικόλογες διατάξεις που έχουν σχεδιαστεί για να ερμηνεύονται όπως επιθυμεί το Κόμμα.

Για παράδειγμα, όποια ξένη εταιρεία δραστηριοποιείται στην Κίνα, υποχρεούται να αποθηκεύει όλες τις πληροφορίες της σε φυσικές βάσεις δεδομένων εντός της χώρας. Αυτές με τη σειρά τους είναι προσβάσιμες στην κυβέρνηση και δεν μπορούν να σταλούν εκτός Κίνας, εάν πρώτα δεν έχουν ελεγχθεί από τις υπηρεσίες πληροφοριών.

Παρομοίως, και οι εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης πρέπει να καταγράφουν την ηλεκτρονική δραστηριότητα των χρηστών τους και να είναι προετοιμασμένες να τα παραδώσουν, σε περίπτωση που τα απαιτήσει η κυβέρνηση.

Ωστόσο, παρόλη τη λογοκρισία και τους περιορισμούς, η Κίνα εξακολουθεί να πρωτοστατεί στο ηλεκτρονικό εμπόριο. Οι κινεζικές πωλήσεις λιανικής μέσω διαδικτύου αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 40% του παγκόσμιου συνόλου.

Αυτό φυσικά έχει επιτευχθεί με μερικές παραχωρήσεις. Δεν είναι μυστικό ότι η χώρα αποτελεί το κατασκευαστικό κέντρο κολοσσών της ηλεκτρονικής βιομηχανίας, όπως η Apple. Ο Σι Τζινπίνγκ κατακρίνει το ξενόφερτο, αλλά ταυτόχρονα γνωρίζει ότι η διατήρηση μιας υγιούς οικονομίας ικανής να θρέψει 1,4 δισεκατομμύρια πολίτες χρειάζεται θυσίες.

Η ξενοφοβία του κινέζου ηγέτη υποχωρεί, όταν μερικές από τις «κακές επιρροές του καπιταλισμού» γίνονται αναγκαίες για να ορθοποδήσει η χώρα του.

Η Κίνα δεν είναι το μοναδικό μέρος στον κόσμο όπου τα ψηλά τείχη έχουν πέραση. Τείχη υψώνονται παντού. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, ο εθνικισμός και η πολιτική των ταυτοτήτων βρίσκονται σε άνοδο. Φράχτες χιλιάδων χιλιομέτρων έχουν ανεγερθεί τα τελευταία δέκα χρόνια επαναπροσδιορίζοντας το πολιτικό μας τοπίο. Στο πλαίσιο αυτό, ο Tim Marshall θέτει ένα καίριο ερώτημα.

Εσύ σε ποια πλευρά του τείχους βρίσκεσαι;

Βέβαια, ο βραβευμένος συγγραφέας είχε πρώτα θέσει το ερώτημα στον εαυτό του. Και, μεταξύ άλλων, τολμά να το απαντήσει στις σελίδες του νέου του έργου, «Υψώνοντας Τείχη», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Διόπτρα.

«Υψώνοντας Τείχη», Tim Marshall, εκδόσεις διόπτρα

Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: Flickr

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Οι 8.000 πήλινοι στρατιώτες και αξιωματικοί στο μαυσωλείο του αυτοκράτορα που ολοκλήρωσε το Σινικό Τείχος. Έχουν ύψος πάνω από 1.80 και τα έφτιαξαν 700 χιλιάδες τεχνίτες