Πώς η κακόβουλη χρήση του Facebook προκάλεσε μία γενοκτονία. Η άγνωστη περίπτωση των 1000 θανάτων, των ομαδικών βιασμών και της προσφυγιάς 625 χιλ πολιτών

Το 2012, στην Μιανμάρ λιγότερο από το 1% του πληθυσμού είχε πρόσβαση στο ίντερνετ. Μέσα σε μία πενταετία, το ποσοστό εκτοξεύτηκε ραγδαία. Οι πολίτες όμως δεν είχαν τον απαιτούμενο χρόνο για να αποτινάξουν τον ψηφιακό αναλφαβητισμό.

Κανείς δε φανταζόταν πόσο τραγικές θα ήταν οι επιπτώσεις.

Μέχρι το 2013, οι τιμές για ιδιωτική σύνδεση στο ίντερνετ ήταν απλησίαστες. Στα ίδια επίπεδα κυμαινόταν και η αγορά κινητού. Στην απότομη αύξηση των χρηστών του διαδικτύου συνέβαλε το άνοιγμα της αγοράς των τηλεπικοινωνιών στη χώρα.

Η τιμή μίας κάρτας SIM που το 2012 άγγιζε τα 250 δολάρια, ένα χρόνο αργότερα είχε πέσει στο 1,5 δολάριο. Ξαφνικά, η αγορά ενός smartphone με πρόσβαση στο διαδίκτυο ήταν προσιτή στο μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού.

Από τη μία, η εξέλιξη αυτή είχε πολύ καλές προοπτικές για τον εκσυγχρονισμό του κράτους. Χωρίς διαδίκτυο και σύγχρονα μέσα επικοινωνίας, η Μιανμάρ ζούσε για χρόνια αποκομμένη από τον υπόλοιπο κόσμο.

Από την άλλη, η αντίδραση του κόσμου στη νέα πραγματικότητα ενείχε μεγάλο ρίσκο. Εκατομμύρια πολίτες που μέχρι πρότινος ήταν ψηφιακά αναλφάβητοι, πλέον μπορούσαν να σερφάρουν και να γνωρίζουν τον κόσμο, με τον τρόπο που το κάνει το διαδίκτυο.

Ίντερνετ = Facebook;

Ένα από τα πρώτα προβλήματα που ανέκυψαν ήταν το γεγονός ότι σε ελάχιστες ιστοσελίδες υπήρχαν ως διαθέσιμη προεπιλογή τα βιρμανικά, η επίσημη γλώσσα της Μιανμάρ. Το ιδιαίτερο αλφάβητο, οι ξεχωριστοί συνδυασμοί των γραμμάτων και η συνεχής γραφή, κατατάσσουν τη γλώσσα ανάμεσα στις πλέον δύσκολες για κωδικοποίηση. Η πλατφόρμα που εισήγαγε πρώτη τα βιρμανικά στις ρυθμίσεις της ήταν το Facebook. Για το λόγο αυτό, η εξάπλωση του κοινωνικού δικτύου ήταν ταχύτατη.

Σύντομα, το Facebook μετατράπηκε στη βασική πλατφόρμα επικοινωνίας, αναζήτησης, πληροφόρησης και ψυχαγωγίας. Η μπάρα αναζήτησης του κοινωνικού δικτύου, ανέλαβε χρέη Google, ενώ οι viral δημοσιεύσεις απέκτησαν το ρόλο ενημερωτικών άρθρων. Στα καταστήματα τηλεφωνίας, οι υπάλληλοι υιοθέτησαν την τακτική να δημιουργούν λογαριασμό σε όποιον αγόραζε νέο smartphone. Αυτό φυσικά παρέκαμπτε κάθε αρχή περί προστασίας προσωπικών δεδομένων, καθώς πολλές φορές οι χρήστες δεν ήξεραν καν τον κωδικό τους. Η εκπαίδευσή τους σε θέματα τεχνολογίας περιοριζόταν στο άνοιγμα της εφαρμογής.

Το 2017, από τα 13 εκατομμύρια που υπολογίζεται ότι είχαν πρόσβαση στο ίντερνετ, τα 11 εκατομμύρια ήταν ενεργοί χρήστες του Facebook.

Για τους πολίτες της Μιανμάρ, η φράση «τα όρια της γλώσσας μας είναι τα όρια του κόσμου μας» πήρε μία πρωτόγνωρη διάσταση. Η ψηφιακή τους γλώσσα περιοριζόταν στη γνώση του Facebook. Γι’ αυτό και για τους περισσότερους, ο κόσμος του ίντερνετ περιοριζόταν σε ένα μέσο κοινωνικής δικτύωσης.

Ρητορική μίσους, καταγγελίες και Fake News

Η πλειονότητα των κατοίκων της Μιανμάρ ασπάζεται το βουδισμό. Ένα ποσοστό της τάξης του 6% είναι χριστιανοί, ενώ μόλις το 4,3% του πληθυσμού είναι μουσουλμάνοι. Οι φυλές που ασπάζονται το ισλάμ διαχρονικά έχουν υποστεί τους περισσότερους και μαζικότερους διωγμούς στη χώρα. Ο πιο πρόσφατος συνέβη το 2017 και ξεκίνησε με αφορμή κάποιες δημοσιεύσεις στο Facebook.

Στα τέλη του 2014, το γύρο του βιρμανικού online κόσμου έκανε η δημοσίευση μίας νεαρής γυναίκας που κατήγγειλε το βιασμό της από ένα μέλος της μουσουλμανικής κοινότητας Ροχίνγκια. Η είδηση διαδόθηκε ταχύτατα και σε τέτοιο εύρος που μέσα σε λίγες μέρες διοργανώθηκε μία βίαιη διαδήλωση μπροστά από το κατάστημα του άντρα που υποτίθεται ότι τη βίασε. Από τα επεισόδια που ακολούθησαν, έπεσαν νεκροί δύο άντρες, ένας βουδιστής και ένας μουσουλμάνος, ενώ τραυματίστηκαν δεκάδες ακόμα. Το περιστατικό σήμανε την αρχή ενός μοτίβου από μαζικά βίαια ξεσπάσματα εναντίον των Ροχίνγκια που πυροδοτούνταν μέσω Facebook.

Μέσα στην επόμενη διετία, σωρεία σελίδων αντιμουσουλμανικής προπαγάνδας κέρδισαν ανησυχητική δημοφιλία. Παράλληλα, εμφανίστηκαν προφίλ με πολλούς ακολούθους, τα οποία υποτίθεται ότι ανήκαν σε ντόπιους σταρς, που επίσης υποστήριζαν ρατσιστικές απόψεις. Τα πιο επικίνδυνα ψηφιακά μέρη όμως, ήταν οι ιδιωτικές ομάδες. Για να γίνει κανείς μέλος έπρεπε να εγκριθεί από τους διαχειριστές, έτσι ήταν δύσκολο να ελεγχθεί η ρητορική μίσους και οι ψευδείς ειδήσεις που διασπείρονταν εντός τους. Εκτός αυτού, όπως υποστήριζε ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ to 2015, υπήρχαν μόνο δύο εργαζόμενοι που κατείχαν την απαιτούμενη τεχνογνωσία και μιλούσαν βιρμανικά ώστε να εκτελούν χρέη «ελεγκτή» των “κακώς κειμένων” που ανέβαιναν στην πλατφόρμα.

Εθνοκάθαρση με όπλο το Facebook

Ο ρατσισμός εις βάρος των Ροχίνγκια ήταν ανέκαθεν θεσμικός. Η επίσημη θέση της κυβέρνησης της Μιανμάρ μέχρι σήμερα είναι ότι η μουσουλμανική κοινότητα δεν αποτελεί εθνικό “ιθαγενές φύλο” αλλά παράνομους μετανάστες από το γειτονικό Μπαγκλαντές. Μάλιστα, επίσημα δεν αναγνωρίζεται πλέον ο όρος “Ροχίνγκια”, αλλά προτιμάται η χρήση του “Μπενγκάλι” (ιθαγενές φύλο του Μπαγκλαντές).

Είναι εμφανές ότι το «στρατοκεντρικό» καθεστώς επωφελούταν από την αναζωπύρωση μιας γενικευμένης λαϊκής οργής προς την κοινότητα. Όπως και συνέβη.

Ο ρατσιστικός αναβρασμός που για χρόνια πυροδοτούταν μέσω Facebook ξεσήκωσε μεγάλες βίαιες διαδηλώσεις οι οποίες στάθηκαν αφορμή για να εμπλακούν και οι ένοπλες δυνάμεις. Η διετία 2016-2017 είναι μία σκοτεινή περίοδος για την ιστορία της Μιανμάρ και ένα τραγικό σημείο καμπής για τους Ραχίνγκια. Υπολογίζεται ότι μέχρι το 2016, στη χώρα ζούσαν περίπου 1 εκατομμύριο μουσουλμάνοι Ραχίνγκια. Το Νοέμβριο του 2017, ο ΟΗΕ ανέφερε ότι περίπου 625.000 μέλη της κοινότητας είχαν καταφύγει ως πρόσφυγες στο Μπαγκλαντές.

Παρότι ο επίσημος απολογισμός που ανακοίνωσε ο Στρατός της Μιανμάρ έκανε λόγο για μερικές δεκάδες νεκρούς, τα Ηνωμένα Έθνη υπολογίζουν ότι πάνω από 1000 άτομα έπεσαν θύματα δολοφονίας, ενώ υπήρξαν καταγγελίες για ομαδικούς βιασμούς γυναικών, ληστείες και βανδαλισμούς από στρατιώτες.

Ψεύτικα προφίλ και θεσμική υποκίνηση

Όπως αποκάλυψε, κατόπιν εορτής, η ενδελεχής έρευνα των Ηνωμένων Εθνών και του Αμερικανικού Υπουργείου Εξωτερικών, χιλιάδες προφίλ και σελίδες στο Facebook που καλλιεργούσαν το μίσος προς τους Ραχίνγκια διαχειρίζονταν από τις μυστικές υπηρεσίες του Στρατού της Μιανμάρ.

Διέδιδαν εσκεμμένα και επί σειρά ετών ψευδείς ειδήσεις, προωθούσαν εθνικιστική προπαγάνδα και έσπειραν το διχασμό.

Συνολικά, όλες οι σελίδες που διαχειριζόταν ο στρατός είχαν συγκεντρώσει περισσότερους από 1,3 εκατομμύρια ακολούθους. Στην πλειοψηφία τους εκ πρώτης όψεως έδειχναν φαινομενικά «αθώες». Το περιεχόμενο ποίκιλε, με την καθεμία να έχει ένα συγκεκριμένο προσωπείο: ψυχαγωγία, ομορφιά, πολιτική ενημέρωση, lifestyle.

Όταν το σκάνδαλο έγινε γνωστό, το Facebook έριξε τις σελίδες και τα ψεύτικα προφίλ, ενώ ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει να λάβει αυστηρότερα μέτρα για την καταπολέμηση της ρητορικής μίσους. Μάλιστα, ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ παραδέχθηκε το 2018 ότι «άργησαν πολύ να λάβουν δράση». Μόλις χίλιους θανάτους μετά…

Η διαφυγή των εκατοντάδων χιλιάδων Ραχίνγκια από τη Μιανμάρ το 2017 συνιστά το μεγαλύτερο προσφυγικό κύμα στην Ασία από την περίοδο του πολέμου του Βιετνάμ. Ο βίαιος εξαναγκασμός τους να εγκαταλείψουν τη χώρα και η συστηματική και οργανωμένη εξόντωσή τους αποτελούν «τον εγκυκλοπαιδικό ορισμό της γενοκτονίας», σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη. Μάλιστα, πολλές αντιπροσωπείες των Η.Ε., καθώς και μέλη του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου αναγνωρίζουν επίσημα το συμβάν ως γενοκτονία.

αρχική εικόνα: pixabay

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Η άγνωστη δράση του Google Maps. Πώς «κάρφωσε» τις αδήλωτες πισίνες στην Ελλάδα, παράνομες φυτείες στην Ελβετία και εξιχνίασε εξαφάνιση στις ΗΠΑ