Πώς γεννήθηκε το “Θέατρο Τέχνης” του Κάρολου Κουν σε ένα μικρό καμαράκι στα Εξάρχεια. “Δεν κάνουμε θέατρο για να ζήσουμε. Κάνουμε θέατρο για να πλουτίσουμε τους εαυτούς μας”

Ο Κάρολος Κουν ξεκίνησε το Θέατρο Τέχνης από τη Νεάπολη Εξαρχείων. Ιδρύθηκε το 1942, αφού είχε προηγηθεί η «Λαϊκή Σκηνή», δική του κι αυτή και πολλές συνεργασίες του με γνωστούς θιάσους, αλλά και παραστάσεις στο Κολέγιο Αθηνών όπου δίδασκε από πολύ νέος.

Ο Γιάννης Στεφανέλλης, συνεργάτης του Κουν, γράφει για την περίοδο 1942- 1945: “Τα χρόνια της Κατοχής, στη μικρή καμαρούλα της αυλής της Ζωοδόχου Πηγής, ζωντάνεψε η ιδέα ενός Θεάτρου και πραγματοποιήθηκε όπως συμβαίνει στα παραμύθια. Ήταν μια εποχή γεμάτη προσδοκίες και όρεξη για δουλειά. Ώρες ολόκληρες γινόταν διδασκαλία και πρόβες και στο τέλος, τα μάτια έτσουζαν απ΄τους καπνούς των τσιγάρων και πνιγόταν η ανάσα απ΄τη βαριά ατμόσφαιρα. Ο Καλλέργης διαμαρτυρόταν και άνοιγε πόρτα και παράθυρο κι ο Κουν τα ξανάκλεινε αγανακτισμένος. Πώς ήταν ποτέ δυνατόν να διαταραχθεί αυτή η αποπνιχτική μυσταγωγία! Ύστερα ερχόταν η ώρα του βραδινού φαγητού. Ο Καλλέργης με υπομονή ανακάτωνε τις σταφίδες μέσα στο ποτήρι. Και το χώμα, νοθεία του διπλανού καταστηματάρχη, καταστάλαζε ένα δάχτυλο στον πάτο. Ύστερα, τις ξανάπλενε δεύτερο χέρι και με αξιοπρέπεια τις έτρωγε. Ο Κουν, αφοσιωμένος στην πρόβα, καταβρόχθιζε το περιεχόμενο κατ’ ευθείαν από τη χαρτοσακούλα. Υπολογίζω πως, κατά τη διάρκεια της Κατοχής, θα έφαγε συνολικά αρκετές οκάδες καθαρό χώμα.”

“Ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας”

Ο Στεφανέλλης περιγράφει τη μυσταγωγία του …άνοστου δείπνου με τον Κουν: «Υπήρχε και το υπόγειο στη γωνία. Μια βρωμερή κατοχική ταβέρνα, με ύποπτα φαγητά και ένα απαίσιο σταφιδόκρασο. Όταν τα οικονομικά ήταν σχετικώς καλύτερα, ο Κουν επέμενε να τον συντροφέψουμε στο δείπνο του. Θυμάμαι πάντα αυτές τις συγκεντρώσεις συμποσίου, όπου η φυσική έκφραση της φιλοξενίας του δασκάλου μας υποχρέωνε να δοκιμάσουμε τους ακατονόμαστους μεζέδες και να πιούμε απ΄το αποκρουστικό κρασί.

«Ήταν όμως πολύ ωραία όλα αυτά κι αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας. Μιας ζωής που κυρίαρχος σκοπός της ήταν η έντονη επιθυμία όλων μας να φτιάξουμε το «Θέατρο Τέχνης». Σ’ αυτό το μικρό δωμάτιο, στην υπόγειο ταβέρνα, στο Ωδείο της οδού Φειδίου, ένα σωρό γνωστοί σήμερα άνθρωποι του θεάτρου δούλευαν νύχτα και μέρα, συζητούσαν, μάλωναν και φιλοσοφούσαν. Θα αναφέρω μερικούς που φέρνω στο νου μου τη Βάσω Μεταξά, την Ελένη Χατζηαργύρη, την Καίτη Λαμπροπούλου, τη Μαρία Γιαννακοπούλου, τον Παντελή Ζερβό, τον Λυκύργο Καλλέργη, τον Βασίλη Διαμαντόπουλο, τον Μάριο Πλωρίτη, τον Αντρέα Νομικό, τον Γιώργο Σεβαστίκογλου, τον Κώστα Χατζηαργύρη…».

“Το θέατρο που θα πλούτιζε τους μύστες και το κοινό του”

Ο Βασίλης Διαμαντόπουλος έχει γράψει σε αφιέρωμα για το θέατρο: «Σταφίδες, γιαούρτι, φασόλια ανάλατα και πολλά… πολλά, πάρα πολλά όνειρα! Σφίγγαμε τη λουρίδα και, περιμένοντας το θαύμα δουλεύαμε. Δουλεύαμε όσο ποτέ δεν δουλέψαμε στη ζωή μας. Λες κι οι καημοί γίνονταν θερμίδες και μας τρέφανε…».

Ο Μάριος Πλωρίτης σημείωνε:

«Στο καμαράκι του της Ζωοδόχου Πηγής ή στην υπόγεια ταβέρνα του Μώρου, μαζευόμαστε τα βράδια οι πιο στενοί του φίλοι και, καπνίζοντας αχυρένια τσιγάρα, μασώντας σταφίδες, πίνοντας ένα φρικαλέο κρασί, κουβεντιάζαμε ατέλειωτα κι ονειρευόμαστε… Μερικοί ηθοποιοί των έξω θιάσων που είχαν μάθει για την «κίνηση Κουν», σάρκαζαν «τα παιδαρέλια που θ’ αναμόρφωναν την ελληνική Σκηνή.» Αλλά εμείς αδιαφορούσαμε και ονειρευόμαστε. Ονειρευόμαστε ένα Θέατρο λυτρωμένο από το ταμείο, τους βεντετισμούς, την ταπεινή κολακεία του κοινού. Ένα θέατρο αφιερωμένο στα άξια έργα και στην άξια ερμηνεία τους. Ένα θέατρο – θρησκεία, που θα πλούτιζε ψυχικά τους μύστες του και το κοινό…»

Κάρολος Κουν: “Δεν κάνουμε θέατρο για να ζήσουμε”

Ο Νίκος Καρύδης γράφει: «Τα χρόνια της Κατοχής με τις πέντε παραστάσεις την εβδομάδα κι αυτές σε ώρες αντιθεατρικές πέρασαν με μια συνεχή αγωνία. Αλλά τι σημασία είχε. Την άλλη μέρα, στο καμαράκι της Ζωοδόχου Πηγής, που ήταν το «σπίτι» του Κουν και στο μικρό δωμάτιο του Ελληνικού Ωδείου, γίνονταν οι πρόβες απ ΄το πρωί ως το βράδυ, με φανατισμό και με κέφι κι ετοιμάζονταν οι «Βρυκόλακες, η «Αγριόπαπια», ο «Ρόσμερχολμ».

Και ο Νίκος Καρύδης περιλαμβάνει στο κείμενό του, που έχει τον τίτλο «Αμόλευτη Πίστη», μερικά λόγια που έλεγε ο Κάρολος Κουν: «Δεν κάνουμε θέατρο για το θέατρο. Δεν κάνουμε θέατρο για να ζήσουμε. Κάνουμε θέατρο για να πλουτίσουμε τους εαυτούς μας και το κοινό που μας παρακολουθεί.»

“Ο Κάρολος Κουν μετά την Κατοχή έφυγε από το δωμάτιο της οδού Ζωοδόχου Πηγής και νοίκιασε ένα σπίτι στην οδό Σκοπέλου της Κυψέλης. Η Νεάπολις του είχε προσφέρει φιλοξενία σε μια από τις πιο κρίσιμες περιόδους της θεατρικής του δουλειάς. Τον είχε φιλοξενήσει στα χρόνια που έβαζε τα θεμέλια του «Θεάτρου Τέχνης», που επέζησε και μετά τον θάνατό του. Όπως πολύ σωστά γράφει ο Γιάννης Σιδέρης στον πρόλογο του αφιερώματος για τα 25 χρόνια δουλειάς του Κουν, ότι «θα συμπεριλαμβάνεται ανάμεσα στους ηγέτες του θεάτρου μας τους γεμάτους χάρες, καλοσύνη, πίστη και αυστηρότητα, όχι απέναντι στους ανθρώπους αλλά απέναντι στην Τέχνη. Αξιώθηκε να ωφελήσει την πορεία του θεάτρου μας προς τα εμπρός με τη σκηνοθετική του ιδιότητα”.

Πηγή: Η ωραία Νεάπολις και τα παρεξηγημένα Εξάρχεια, του Γιάννη Καιροφύλα, εκδόσεις Φιλιππότη

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Ποιους ηθοποιούς του ιστορικού Θεάτρου Τέχνης του Κουν αναγνωρίζετε στη φωτογραφία του 1955;