Πώς επινοήθηκε το μπάσκετ ως ένα άθλημα για κλειστό χώρο που θα προστάτευε τους αθλητές από το κρύο. Τα πρώτα καλάθια ήταν κοφίνια για ροδάκινα

Η φράση “έβαλε καλάθι” όταν δημιουργήθηκε το μπάσκετ είχε κυριολεκτική σημασία. Και αυτό γιατί οι παίκτες έριχναν τη μπάλα μέσα σε ένα καλάθι συγκομιδής για ροδάκινα. Για μπάλα επιλέχθηκε μία του ποδοσφαίρου, καθώς θεωρήθηκε ασφαλής λύση που δεν θα προκαλούσε τραυματισμούς.

Αυτή ήταν η πρόθεση του Tζέιμς Νέισμιθ, να δημιουργήσει ένα άθλημα ασφαλές το οποίο να απασχολεί τους φοιτητές του πανεπιστημίου τον χειμώνα. Είχε μόλις 14 ημέρες για να ανταποκριθεί στην πρόκληση. Τα κατάφερε, δημιούργησε 13 πρωτότυπους κανόνες και εισήγαγε το άθλημα που επρόκειτο να γνωρίσει τεράστια αποδοχή τις επόμενες δεκαετίες.

Το κρύο και η αφορμή του παιχνιδιού

O καναδός δημιουργός του μπάσκετ είχε προσληφθεί το 1891 ως επικεφαλής γυμναστής στο κολέγιο YMCA στο Σπρίνγκφιλντ της Μασαχουσέτης. Του ζητήθηκε να φτιάξει ένα άθλημα που να παίζεται σε κλειστό χώρο, να προστατεύει τους αθλητές από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες και να μπορεί να διατηρεί σε καλή φυσική κατάσταση τους αθλητές του στίβου. Η έμπνευση προέκυψε από ένα παιχνίδι που έπαιζε όταν ήταν παιδί («Duck on a Rock»), το οποίο υπήρχε από τα μεσαιωνικά χρόνια.

Σε αυτό μια μεγάλη πέτρα τοποθετούνταν στην κορυφή ενός βράχου ή σε ένα κούτσουρο δέντρου ή κάτι παρόμοιο. Ένας παίκτης προστάτευε τον βράχο, καθώς οι υπόλοιποι παίκτες είχαν από μία πέτρα, την οποία έριχναν ο καθένας με τη σειρά του επάνω στη μεγάλη πέτρα, με σκοπό να τη ρίξουν κάτω. Αν έπεφτε πριν ρίξουν όλοι οι παίκτες, ο αμυντικός σταματούσε την άμυνα, έπαιρνε την πέτρα και ξεκινούσε επίθεση. Όλοι οι παίκτες έπρεπε να τρέξουν για να πάρουν πίσω τις πέτρες τους και να επιστρέψουν στην αρχική γραμμή. Όσοι δεν προλάβαιναν να επιστρέψουν πριν ο αμυντικός βάλει την πέτρα πίσω στη θέση της, τότε γίνονταν εκείνοι που θα προστάτευαν τον βράχο.

Το σουτ σε χάρτινα κουτιά με μπάλα μπάσκετ

Ο καναδός γυμναστής αντί για πέτρα αποφάσισε να χρησιμοποιήσει στο παιχνίδι μια μπάλα ποδοσφαίρου. Έγραψε 13 κανονισμούς σε ένα χαρτί και τους αφισοκόλλησε στον πίνακα ανακοινώσεων του κολεγίου. Για να ολοκληρώσει την ιδέα του έψαξε για δύο τετράγωνα χάρτινα κουτιά. Δεν τα κατάφερε. Η λύση βρέθηκε όταν ένας φύλακας του κολεγίου τον προμήθευσε με δύο κοφίνια που χρησιμοποιούνταν για τη συγκομιδή ροδάκινων. Αυτά ήταν τα πραγματικά “καλάθια” του αθλήματος. Το νέο παιχνίδι που είχε δημιουργήσει ο Νέισμιθι ήταν έτοιμο. Έμενε μόνο να το παρουσιάσει στους μαθητές ώστε να εφαρμόσουν τους κανόνες του. Σκοπός του παιχνιδιού που δημιούργησε ήταν οι παίκτες να ρίχνουν τη μπάλα μέσα σε ένα καλάθι για ροδάκινα, το οποίο ήταν καρφωμένο επάνω σε έναν τοίχο. Για να δημιουργήσει το μπάσκετ μελέτησε τα πιο δημοφιλή αθλήματα στις ΗΠΑ, πήρε στοιχεία από το ποδόσφαιρο, το ράγκμπι, το μπέιζμπολ και το χόκεϊ.

Στις 21 Δεκεμβρίου του 1891 τύπωσε και αφισοκόλλησε τους κανονισμούς. Οι μαθητές δεν έδειξαν ιδιαίτερο ενθουσιασμό, αλλά ακολούθησαν τις οδηγίες του. Τους εξήγησε τι έπρεπε να κάνουν για να πετύχουν καλάθια και έδωσε το σήμα για την έναρξη του παιχνιδιού. Με ένα “τζάμπολ” πέταξε την μπάλα ψηλά, ανάμεσα στους δύο κεντρικούς παίκτες και προσπάθησε να τους κρατήσει κοντά στους κανόνες.

Η ανακοίνωση και η εφαρμογή των κανόνων ακολουθήθηκε από την ονοματοδοσία του νέου αγωνίσματος. Αρχικά το άθλημα λεγόταν «Νέο παιχνίδι» ή «Νέισμιθ Μπολ». Ο σεμνός καθηγητής όμως προσπάθησε να εξηγήσει στους μαθητές ότι δεν θα είχε επιτυχία ένα άθλημα με τέτοιο όνομα. Τότε ο Φρανκ Μέιχον, ένας από τους φοιτητές και από τους πρώτους που έπαιξαν ποτέ μπάσκετ, είπε: “Έχουμε ένα καλάθι και μία μπάλα. Ας το ονομάσουμε μπάσκετομπολ”. Η ιδέα ενθουσίασε τον καθηγητή και γρήγορα κατοχυρώθηκε.

Η χρυσή αγορά του Ευαγγελίου του Μπάσκετ

Επόμενος κάτοχος της ιστορίας του μπάσκετ ήταν ο Ίαν Νέισμιθ, εγγονός του δημιουργού του αθλήματος και γιος του Τζέιμς Σέρμαν. Αυτός τους πήρε από το Hall of Fame και τους τοποθέτησε σε γυαλί σε πυρίμαχη βαλίτσα. Πολλοί θέλησαν να τους αγοράσουν με τις προσφορές να φτάνουν μέχρι και τα 10 εκατομμύρια δολάρια. Ο Ίαν Νέισμιθ αρνιόταν κάθε προσφορά μέχρι την ίδρυση του μη κερδοσκοπικού οργανισμού Naismith International Basketball Foundation (NIBF). Τότε, δέχτηκε την προσφορά των 5 εκατομμυρίων δολαρίων από το Smithsonian (εκπαιδευτικός οργανισμός με 19 μουσεία και 9 κέντρα έρευνας). Το Smithsonian, σε κίνηση άνευ προηγουμένου επέτρεψε στον Νέισμιθ να αναπαράγει τους κανόνες και να τους διαθέσει στο ευρύ κοινό με την υπογραφή του από κάτω. Όλα τα έσοδα πάνε στο NIBF, που σκοπό του έχει να προάγει το μπάσκετ και το αθλητικό πνεύμα.

Χωρίς ντρίμπλα, χωρίς τραυματισμούς

Η εντολή του προϊσταμένου του ήταν να αποφευχθούν οι τραυματισμοί. Άρα ζητούσε ένα παιχνίδι χωρίς σωματικές επαφές. Έτσι, ο Νέισμιθ δημιούργησε ένα παιχνίδι στο οποίο η μπάλα μπορούσε να μετακινηθεί στο γήπεδο μόνο μέσω πάσας. Η ντρίμπλα δεν επιτρεπόταν, αλλά μόνο τα περάσματα.

Έτσι οι παίκτες πετούσαν την μπάλα πάνω από τα κεφάλια τους καθώς έτρεχαν. Μετά από κάθε καλάθι, ακολουθούσε τζάμπολ στο κέντρο του γηπέδου. Οι παίχτες χρησιμοποιούσαν κιμωλία στα χέρια τους για να έχουν καλύτερη επαφή με τη μπάλα. Το παιχνίδι διακοπτόταν κάθε φορά που έμπαινε καλάθι, καθώς τα κοφίνια είχαν πάτο, γι΄ αυτό και χρησιμοποίησαν μία σκάλα για να βγάζουν την μπάλα.

Το “ευαγγέλιο” του μπάσκετ με τους 13 κανόνες δημοσιεύθηκε στις 15 Ιανουαρίου 1892 στην εφημερίδα “Triangle” της Μασαχουσέτης. Για χρόνια ο καναδός γυμναστής το προστάτευε στο γραφείο του, μέχρι που το 1939 το έδωσε στον γιο του, Τζέιμς Σέρμαν Νέισμιθ, που το φύλαξε κλειδωμένο σε θυρίδα για τα επόμενα 41 χρόνια. Επόμενος κάτοχος της ιστορίας του μπάσκετ ήταν ο εγγονός.

Πολλοί θέλησαν να τους αγοράσουν με τις προσφορές να φτάνουν μέχρι και τα 10 εκατομμύρια δολάρια. Ο Ίαν Νέισμιθ αρνιόταν κάθε προσφορά μέχρι την ίδρυση του μη κερδοσκοπικού οργανισμού Naismith International Basketball Foundation. Το αυθεντικό χειρόγραφο βγήκε σε πλειστηριασμό από τον διάσημο οίκο Sotheby’s της Νέας Υόρκης και πουλήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2010 έναντι 4,3 εκατομμυρίων δολαρίων. Το ευαγγέλιο του μπάσκετ αγοράστηκε από πλούσιους επιχειρηματίες της Αμερικής με σκοπό να το χαρίσουν στο Πανεπιστήμιο του Κάνσας.

Oι κανόνες

1. Ένας παίκτης μπορεί να πετάξει την μπάλα προς οποιαδήποτε κατεύθυνση με το ένα ή με τα δυο χέρια.

2. Ένας παίκτης μπορεί να χτυπήσει την μπάλα προς οποιαδήποτε κατεύθυνση με το ένα ή με τα δυο χέρια, ποτέ όμως με τη γροθιά.

3. Ένας παίκτης δεν επιτρέπεται να τρέχει με την μπάλα στα χέρια. Είναι υποχρεωμένος να την πασάρει από το σημείο, από το οποίο την πήρε.

4. Η μπάλα πρέπει να συγκρατείται μόνο με τις παλάμες ή μέσα σε αυτές. Δεν επιτρέπεται η χρήση των χεριών και του σώματος γι’ αυτόν τον σκοπό.

5. Δεν επιτρέπεται το μαρκάρισμα ενός αντιπάλου με τον ώμο, το κράτημά του, το σπρώξιμο, το χτύπημα και η τρικλοποδιά. Την πρώτη φορά το παράπτωμα τιμωρείται με φάουλ, ενώ τη δεύτερη ο παίκτης αποβάλλεται μέχρι να σημειωθεί το επόμενο καλάθι. Σε περίπτωση που υπάρχει εσκεμμένο βίαιο χτύπημα, τότε ο παραβάτης αποβάλλεται για όλο το υπόλοιπο παιχνίδι και απαγορεύεται να αντικατασταθεί.

6. Φάουλ θεωρείται το χτύπημα της μπάλας με τη γροθιά, οι παραβιάσεις των κανονισμών 3 και 4 και ό,τι περιγράφεται στον κανονισμό 5.

7. Αν μια ομάδα υποπέσει σε 3 συνεχόμενα φάουλ (χωρίς στο μεταξύ να σημειωθεί κάποιο από τους αντιπάλους), τότε δίνεται ένας πόντος στην αντίπαλη ομάδα.

8. Οι πόντοι επιτυγχάνονται όταν η μπάλα πεταχτεί ή χτυπηθεί από τον αγωνιστικό χώρο προς το καλάθι και μείνει μέσα σε αυτό. Στην περίπτωση που η μπάλα σκαλώσει στο στεφάνι του καλαθιού και ένας αμυντικός κουνήσει το καλάθι, τότε δίνεται ένας πόντος στους επιτιθέμενους.

9. Όταν η μπάλα βγαίνει έξω από τον αγωνιστικό χώρο, η ομάδα που έχει κατοχή, διαθέτει 5 δευτερόλεπτα για την επαναφορά. Αν αργήσει περισσότερο, τότε η μπάλα δίνεται στους αντιπάλους. Στην επαναφορά, δικαίωμα κατοχής έχει ο πρώτος παίκτης που θα ακουμπήσει τη μπάλα. Αν υπάρχει αμφιβολία, τότε την επαναφορά αναλαμβάνει ο διαιτητής.

10. Ο παρατηρητής τιμωρεί τους παίκτες και σημειώνει τα φάουλ, ενώ ενημερώνει και τον διαιτητή, όταν μια ομάδα συμπληρώσει τρία συνεχόμενα φάουλ. Επίσης, έχει την εξουσία να αποβάλλει τους παίκτες σύμφωνα με τον κανονισμό 5.

11. Ο διαιτητής έχει την ευθύνη της μπάλας και αποφασίζει πότε αυτή παίζεται, πότε είναι μέσα στον αγωνιστικό χώρο και πότε έξω, σε ποιον ανήκει. Επίσης, είναι ο χρονομέτρης του παιχνιδιού. Αποφασίζει πότε είναι έγκυρος ένας πόντος, σημειώνει το σκορ και ασχολείται με οτιδήποτε άλλο αφορά τα διαιτητικά καθήκοντα.

12. Η διάρκεια του παιχνιδιού είναι 30 λεπτά, αποτελούμενη από δυο μέρη των 15 λεπτών και 5 λεπτά ξεκούρασης ανάμεσα σε αυτά.

13. Η ομάδα που θα πετύχει περισσότερους πόντους είναι η νικήτρια.

Πηγή αρχικής φωτογραφίας: Youtube

Διαβάστε ακόμη στη “ΜτΧ”: Απαγορεύονται οι «Καραβολίδες» και τα «Ξερόμυτα». Στα 3 κόρνερ πέναλτι και ο ορισμός του νοητού τέρματος. Ποιος έπαιζε μπακότερμα και γιατί δεν μετρούσαν οι σπόντες. Το ποδόσφαιρο των παιδικών μας χρόνων είχε κανόνες