Πώς εντοπίστηκε μετά από 30 χρόνια η σημαία του θρυλικού υποβρυχίου ΤΡΙΤΩΝ. Βυθίστηκε πολεμώντας τους Γερμανούς

16 Νοεμβρίου 1942. Το ελληνικό υποβρύχιο “ΤΡΙΤΩΝ” εξαπέλυσε επίθεση εναντίον γερμανικής νηοπομπής στο Κάβο Ντόρο, ακρωτήριο του Καφηρέα.

Η μάχη, όμως, έληξε άδοξα, καθώς το σύγχρονο γερμανικό καταδιωκτικό βομβάρδισε ανελέητα το γερασμένο ελληνικό υποβρύχιο, μέχρι που το βύθισε. Οι Έλληνες αρνήθηκαν να παραδοθούν και πολέμησαν από το κατάστρωμα του σκάφους. Ήταν ένας γενναίος, αλλά άνισος αγώνας.

Είκοσι τέσσερα μέλη του πληρώματος σκοτώθηκαν και οι επιζώντες που συνελήφθησαν, οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Πριν από την πλήρη βύθισή του, ένας Γερμανός ναύτης, πρόλαβε να ανέβει στο πλοίο και κατ’ εντολή του κυβερνήτη του άρπαξε την ελληνική σημαία, που κυμάτιζε στην κορυφή, ως λάφυρο. Η ιστορία της σημαίας όμως δεν τελείωσε εκεί. Είχε μια απρόβλεπτη και συγκινητική συνέχεια που θα προβληθεί στο αφιέρωμα της Μηχανής του Χρόνου στο COSMOTE HISTORY την Δευτέρα 25 Οκτωβρίου στις 21.00 με θέμα τα υποβρύχια του β παγκοσμίου πολέμου.

Το χρονικό της τελευταίας περιπολίας

Στις 10 Νοεμβρίου του 1942, το πολεμικό υποβρύχιο “ΤΡΙΤΩΝ”, με κυβερνήτη τον υποπλοίαρχο Επαμεινώνδα Κοντογιάννη, ξεκίνησε για την 15η περιπολία του. Το επιχειρησιακό σχέδιο προέβλεπε την αποβίβαση πέντε Ελλήνων πρακτόρων και 340 κιλών πολεμικού υλικού στη νοτιοανατολική ακτή της Εύβοιας.

Έπειτα, το ελληνικό υποβρύχιο θα εκτελούσε πολεμική περιπολία στο κεντρικό Αιγαίο.

Πράγματι, έξι μέρες μετά, στις 16 Νοεμβρίου, το “ΤΡΙΤΩΝ” έφτασε έξω από το ακρωτήριο του Καφηρέα, στην Εύβοια. Ωστόσο, οι έντονες καιρικές συνθήκες και η ισχυρή θαλασσοταραχή δεν επέτρεψαν την αποβίβαση των πρακτόρων. Έτσι, ξεκίνησε την προγραμματισμένη περιπολία του στην περιοχή.

Μόλις λίγες ώρες μετά, το πλήρωμα διέκρινε, κοντά στο ακρωτήρι, εχθρική νηοπομπή ιταλικών και γερμανικών υποβρυχίων να πλέει προς τα Δαρδανέλια. Ο κυβερνήτης του, Επαμεινώνδας Κοντογιάννης, διέταξε επίθεση.

Τα γερμανικά συνοδευτικά  πλοία αντιλήφθηκαν αμέσως το υποβρύχιο, καθώς μετά από κάθε εκτόξευση τορπίλης η άνωση φανέρωνε τη θέση του. Έδωσαν διαταγή στο ανθυποβρυχιακό τους “UJ-2102”, να καταδιώξει το ελληνικό υποβρύχιο.

Πάνω από πέντε ώρες, το “ΤΡΙΤΩΝ” δεχόταν αλλεπάλληλες βόμβες βάθους

Ο κυβερνήτης κατόρθωσε να διατηρήσει το υποβρύχιο πλεύσιμο για αρκετή ώρα και επιχείρησε να διαφύγει προς τις ακτές της Εύβοιας. Δυστυχώς, όμως, οι κηλίδες ορυκτελαίου και πετρελαίου που αναδύονταν στην επιφάνεια, λόγω των ρηγμάτων που είχαν προκληθεί στις εξωτερικές δεξαμενές καυσίμων, τον πρόδωσαν. Έτσι, οι Γερμανοί παρακολουθούσαν με ευκολία την πορεία του υποβρυχίου και επιτίθονταν αναλόγως.

Σύντομα, το “ΤΡΙΤΩΝ” βρέθηκε εκτός μάχης. Ο δεξιός κινητήρας του σταμάτησε να λειτουργεί, ο άξονας της αριστερής μηχανής διαλύθηκε, οι κοχλίες στήριξης των μηχανών έσπασαν, τα πρυμναία πηδάλια βάθους σφηνώθηκαν και άρχισε να εκλύεται χλώριο από τις βρεγμένες συστοιχίες και η θάλασσα να πλημμυρίζει σταδιακά το υποβρύχιο.

Για τον κυβερνήτη του ΤΡΙΤΩΝ υπήρχαν, πλέον, δυο επιλογές. Είτε να αναδυθεί και να παραδοθεί, είτε να αναδυθεί και να πολεμήσει. Προτίμησε την δεύτερη.

Ο αρχιπλοίαρχος και κυβερνήτης του θωρηκτού Αβέρωφ, κ. Σωτήρης Χαραλαμπόπουλος, περιγράφει στη Μηχανή του Χρόνου τη ναυμαχία:

“Ο πρώτος που πετάχτηκε πάνω ήταν ο κυβερνήτης. Μόνος του ο Κοντογιάννης επάνω στο υποβρύχιο, με το περίστροφο στο χέρι, αρχίζει να βαράει το γερμανικό καταδιωκτικό που ερχόταν. Μετά ανέβηκε και το υπόλοιπο πλήρωμα, επάνδρωσαν το πυροβόλο και άρχισαν να γαζώνουν το κατάστρωμα του γερμανικού πλοίου”.

Η μάχη όμως, είχε κριθεί.

Το γερμανικό ανθυποβρυχιακό σάρωσε τον Τρίτωνα με τα πολυβόλα του, εμβολίζοντας τον ταυτόχρονα από τη δεξιά πλευρά. Μην έχοντας άλλη επιλογή, ο Κοντογιάννης διέταξε εγκατάλειψη πλοίου. Ο κ. Χαραλαμπόπουλος, περιγράφει:

“Ο Κοντογιάννης έχασε τις αισθήσεις του και έπεσε στη θάλασσα, η οποία είχε γεμίσει με πετρέλαια και λάδια. Προσπαθώντας να ανέβει πάνω στο πλοίο, γλιστρούσε και δεν τα κατάφερε. Όσοι έβγαιναν πάνω από το εσωτερικό του υποβρυχίου, το οποίο ήταν πλέον σε δραματική κατάσταση, τους γάζωναν τα πυροβόλα των Γερμανών”.

Τη στιγμή που το “ΤΡΙΤΩΝ” βυθιζόταν, ένας ναύτης από το γερμανικό καταδιωκτικό πήδηξε πάνω στο ελληνικό υποβρύχιο και άρπαξε την ελληνική σημαία ως λάφυρο.

Νεκροί και αιχμάλωτοι

Το βράδυ της 16ης Νοεμβρίου, στις 22:35, το υποβρύχιο βυθίστηκε, με 24 μέλη του πληρώματος. Ήταν το τρίτο ελληνικό υποβρύχιο που βυθιζόταν εν ώρα μάχης, μετά τον ΠΡΩΤΕΑ και τον ΓΛΑΥΚΟ.

Μόλις δύο άνδρες κατάφεραν να διαφύγουν στην Εύβοια και από εκεί στην Αλεξάνδρεια. Μαζί τους θα ήταν ένας ακόμη αξιωματικός, ο ανθυποπλοίαρχος Χρήστος Σολιώτης, αλλά προτίμησε να σώσει έναν συνάδελφο του που τραυματισμένος πάλευε με τη θάλασσα και τελικά αιχμαλωτίστηκε απ’ τους εχθρούς.

“Εκείνη τη στιγμή που κολυμπούσε να ξεφύγει, άκουσε τις φωνές ενός υπαξιωματικού, ο οποίος είχε μόλις χάσει το ένα του πόδι και επέπλεε μετά βίας. Δίχως να το σκεφτεί δεύτερη φορά, ο Σουλιώτης, άλλαξε πορεία. Πήγε δίπλα του και τον οδήγησε μέχρι τη βάρκα των Γερμανών, όπου συγκεντρώνονταν όλοι οι επιζώντες. Από εκεί τους πήγαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης”.

Οι Γερμανοί περισυνέλλεξαν συνολικά 17 ναυαγούς, ανάμεσα τους και τον κυβερνήτη. Όλοι τους οδηγήθηκαν στον Πειραιά για ανάκριση και ύστερα στο στρατόπεδα συγκέντρωσης “MARLANG” κοντά στη Βρέμη. Επέστρεψαν στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωση, στις 28 Απριλίου 1945.

Η επιστροφή της σημαίας

Το 1972, κατά την τελετή παράδοσης του νεότευκτού υποβρυχίου “ΤΡΙΤΩΝ ΙΙ”, το οποίο ναυπηγήθηκε στη Γερμανία, συνέβη κάτι αναπάντεχο. Κατά τη διάρκεια της τελετής, όταν ο κυβερνήτης του νέου υποβρυχίου, ήταν στο βήμα, σηκώθηκε ένας ηλικιωμένος, κρατώντας μία διπλωμένη σημαία. Άπλωσε το χέρι του και την παρέδωσε στον Έλληνα πλωτάρχη, λέγοντάς του “αυτή η σημαία ανήκει σε εσάς“.

Ήταν η διάτρητη από σφαίρες ελληνική σημαία του βυθισμένου πλοίου. Ο ηλικιωμένος Γερμανός, ήταν ο κυβερνήτης του πολεμικού που βύθισε το “ΤΡΙΤΩΝ” και περισυνέλλεξε τους επιζώντες. Ακολούθησαν στιγμές έντονης συγκίνησης.

Πρόσφατα, ολοκληρώθηκε η συντήρηση της πολεμικής σημαίας του “ΤΡΙΤΩΝ” και εκτίθεται στην βάση υποβρυχίων του ναυστάθμου της Σαλαμίνας. Η συντήρηση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος Συντήρησης Αρχαιοτήτας & Έργων Τέχνης, μια συνεργασία του Ιονίου Πανεπιστημίου με το Πολεμικό Ναυτικό, υπό την επίβλεψη του επίκουρου καθηγητή Χρ. Καρύδη.

To άρθρο αποτελεί μέρος της μεγάλης έρευνας που πραγματοποίησε η Μηχανή του Χρόνου για τη δράση των ελληνικών υποβρυχίων στη διάρκεια του Β παγκοσμίου πολέμου. Η εκπομπή θα προβληθεί την Δευτέρα 25 Οκτωβρίου στις 21.00 από το COSMOTE HISTORY και σε επανάληψη την Κυριακή 31 Οκτωβρίου στις 17.00