“Απατεώνες χωρίς διαβατήριο, και περιττώματα του έθνους”. Πώς χαρακτήριζε η Αλβανία του Χότζα τους πολιτικούς πρόσφυγες, που η δεξιά αποκαλούσε “ανδρείκελα και μυστήριους κοντοπίθαρους”

Το καθεστώς στην Αλβανία, υπό τον Ενβέρ Χότζα δεν παρήγε μόνο οικονομική εξαθλίωση, ιδεολογική και πολιτική καταστολή, αλλά και μια στρατιά πολιτικών φυγάδων, οι οποίοι διέφυγαν προς τις χώρες του δυτικού κόσμου. Υπολογίζεται ότι ο συνολικός αριθμός τους ανέρχεται σε 13.692 ενώ ο αριθμός αυτών που υποδέχθηκε η Ελλάδα εκτιμάται σε 4.000-5.000, ίσως και παραπάνω.

Στο νέο του βιβλίο “Κυνηγώντας Χίμαιρες – Αλβανοί πολιτικοί φυγάδες στην Ελλάδα 1945 – 1991“, ο διδάκτωρ Ιστορίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Σταύρος Γ. Ντάγιος, πραγματεύεται τις συνθήκες δραπέτευσης, υποδοχής και ελέγχου των αλβανών πολιτικών φυγάδων στην Ελλάδα, παρέχει αναλυτικές στατιστικές προσεγγίσεις και οδυνηρές προσωπικές ιστορίες εκριζωμένων Αλβανών από την πατρίδα τους, τη στεγαστική και επαγγελματική τους αποκατάσταση, τις συνθήκες διαβίωσης στα στρατόπεδα προσφύγων, Λαύριου, Σύρου και αλλού καθώς και την οργάνωσή τους σε κόμματα και σωματεία.

“Απατεώνες χωρίς διαβατήριο’

Έως το 1991, επικράτησε η απαξιωτική και πολλές φορές προσβλητική προσέγγιση των φυγάδων. Η παραδοσιακή μετανάστευση των Αλβανών έως το 1939, κατέστη σταδιακά πράξη μειοδοσίας, απιστίας και λιποταξίας από τον κοινό σκοπό, που δεν ήταν άλλος παρά η ανοικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας στη χώρα.

Η κυρίαρχη κομμουνιστική βιβλιογραφία τους θεωρεί μιάσματα και μειοδότες και αναφέρεται συχνά σε αυτούς με εξευτελιστικούς όρους όπως, “απατεώνες χωρίς διαβατήριο”, “περιττώματα του έθνους” ενώ η δεξιά συνήθιζε να τους αποκαλεί “ανδρείκελα και μυστήριους κοντοπίθαρους”.

Διαβάστε ακόμα: Νίκος Ακριβογιάννης. Ο αεροπόρος που στρατολογήθηκε ως κατάσκοπος για την Ελλάδα και προσγειώθηκε στην Αλβανία του Χότζα υποδυόμενος τον φυγά κομμουνιστή. Εκτελέστηκε και έφυγε στιγματισμένος ως προδότης

Στην πραγματικότητα, όμως, επρόκειτο κατά κύριο λόγο για ανθρώπους που έτρεξαν να γλιτώσουν από άγριες συνθήκες εκμετάλλευσης και καταπίεσης.

Παρά τις διαφημίσεις του σταλινικού καθεστώτος περί δημοκρατίας, σοσιαλισμού και εργατικής εξουσίας, η Αλβανία ήταν στην πραγματικότητα ένα μέρος που η καπιταλιστική εκμετάλλευση βασίλευε.  Βιομηχανική επιστράτευση, απαγόρευση δικαιωμάτων απεργίας και διαμαρτυριών, φυλακές για τους “παρασιτικούς”, υπερωρίες υπό την περιβολή της εθελοντικής παροχής, εκμετάλλευση της μισθωτής εργασίας και ένας στρατός κατασκόπων και καταδοτών, έτοιμος να αναφέρει κάθε αντιπολιτευτική τάση και να οδηγήσει στις φυλακές τους υποκινητές της, κυριαρχούσαν στο εσωτερικό της χώρας.

Ο συγγραφέας αναφέρει στην εισαγωγή του βιβλίου του: 

Το βασικό στοιχείο των κατοίκων της Αλβανίας, όπως όλων των ανατολικών χωρών, ήταν το “υποκρύπτομαι“. Γράφει ο πολωνός αντιρρησίας και συγγραφέας, Τσέσλαβ Μίλος (Czeslaw Milosz): όλοι υποκρίνονταν σε όλους, πολλές φορές και μέσα στο οικείο περιβάλλον. Το να υποκρύπτεσαι δεν σε έκανε ούτε διαφορετικό από τους άλλους ούτε σε εξέθετε ενώπιον αυτών. Η απόκρυψη των συναισθημάτων και των σκέψεων ήταν μια πραγματικότητα την οποία όλοι γνώριζαν, αλλά για όλους αποτελούσε επικίνδυνο ταμπού. Ήταν όρος και ήταν προτιμότερο για την ασφάλειά σου να μην εξωτερικεύεις τι αισθάνεσαι και τι σκέφτεσαι.

Αλβανοί πολιτικοί φυγάδες στην Ελλάδα

Η Ελλάδα υποσχόταν φιλοξενία και προσωρινή εγκατάσταση σε όλους τους Αλβανούς πολιτικούς φυγάδες έως ότου επιλέξουν να μετεγκατασταθούν οριστικά σε άλλη χώρα ασύλου. Ήταν μία ασφαλής επιλογή για τουλάχιστον πέντε χιλιάδες φυγάδες, καθώς εκτός της γεωγραφικής γειτνίασης των δύο χωρών, η Ελλάδα υποσχόταν μία καλύτερη ποιοτικά και κυρίως δημοκρατικότερη διαβίωση.

Η υποδοχή αλβανών πολιτικών φυγάδων ενώ η χώρα βρισκόταν σε συνθήκες οικονομικής ένδειας και παράλληλα υφίστατο η εμπόλεμη κατάσταση με την Αλβανία, σύμφωνα με τον συγγραφέα, συνιστά πράξη υπέρβασης από την Ελλάδα και τον ελληνικό λαό. Οι σχέσεις των δύο χωρών διέτρεχαν την πιο ψυχρή περίοδο εντάσεων έως το 1971, αλλά, παρ’ όλα αυτά, ούτε η προσφυγική ροή από την Αλβανία εξέλειψε, ούτε ο τρόπος φιλοξενίας και αποκατάστασης άλλαξε. Άλλωστε υπήρχε η άμεση ανάγκη χιλιάδων ανθρώπων να γλυτώσουν από το λεπίδι της κομμουνιστικής γενοκτονίας, την ίδια στιγμή που η γειτονική Γιουγκοσλαβία τούς αποστράφηκε, “συμπεριφερόμενη ανήθικα, ύπουλα και με δολιότητα”, όπως γράφει ο συγγραφέας.

Διαβάστε ακόμα: Οι άταφοι ήρωες του αλβανικού μετώπου είναι χιλιάδες, αλλά έξι αναπαύονται από το 1940 στον τάφο που φροντίζει μια ηλικιωμένη στη Χειμάρρα. Τηρεί την τελευταία επιθυμία του πατέρα της και φροντίζει τα μνήματα

Σύμφωνα με τον κ. Ντάγιο, παρά την αδιαμφισβήτητη φιλοξενία και περίθαλψη, καταστρατηγήθηκαν βασικές αρχές της ανθρώπινης ηθικής στον βωμό της πολιτικής χρήσης και των σκοπιμοτήτων, ιδίως την περίοδο 1949-1958, όταν η Μεγάλη Βρετανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποίησαν τους Αλβανούς φυγάδες ως καταδρομείς και αλεξιπτωτιστές για την ανατροπή του κομμουνιστικού καθεστώτος στην Αλβανία.

Τα στρατόπεδα προσφύγων στην Ελλάδα χρησιμοποιήθηκαν ως ταμιευτήρες για την στρατολόγηση κατασκόπων και πρακτόρων, παγιδεύοντάς τους στη μέγγενη των κατασκοπευτικών παιγνίων και του τρόμου της ψυχροπολεμικής σύγκρουσης. Στην πλειοψηφία τους, όσοι αποφάσισαν να στρατολογηθούν είχαν έντονα βιοποριστικά κίνητρα, καθώς Αγγλία και ΗΠΑ υπόσχονταν χρηματική ανταμοιβή, ενώ αρκετοί πίστεψαν ότι έτσι θα κατάφερναν να ανατρέψουν το κομμουνιστικό καθεστώς της χώρας τους, που τόσο τους βασάνισε.

Το βιβλίο, χρησιμοποιώντας και διασταυρώνοντας πολυάριθμες έγκυρες πηγές από διάφορες αρχειακές συλλογές, μαρτυρικές καταθέσεις και ενθυμήματα πρωταγωνιστών, αφηγείται με γλαφυρό τρόπο τον Γολγοθά των αλβανών πολιτικών φυγάδων.

Γραμμένο με επιστημονική ακεραιότητα το βιβλίο συγκεφαλαιώνει πληθώρα αγνώστων στοιχείων, διακρίνεται για την ερευνητική και διεισδυτική δεινότητα, το επαγγελματικό πάθος και την εξαντλητική αναδίφηση των πηγών, προστιθέμενο έτσι στις εξαιρετικές ιστορικές εκδόσεις των τελευταίων χρόνων, οι οποίες αναδεικνύουν μία νέα επιστημονική αντίληψη και αμερόληπτη προσέγγιση της ιστορίας, υπηρετώντας με ακαδημαϊκό ήθος την ιστορική αλήθεια.

Προμηθευτείτε το νέο βιβλίο του διδάκτορα Ιστορίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης “Κυνηγώντας Χίμαιρες – Αλβανοί Πολιτικοί Φυγάδες στην Ελλάδα 1945-1991” από τις εκδόσεις Literatus/Ιστορία

Διαβάστε ακόμα στη “ΜτΧ”: Ενβέρ Χότζα. Ο Αλβανός «Στάλιν» των Βαλκανίων. Δίδαξε σε λύκειο της Κορυτσάς, πολέμησε τους Ιταλούς, «αυτοκτόνησε» τους αντιπάλους του, έκανε τους ναούς και τα τζαμιά στάβλους