Πώς αντέδρασε η Ελλάδα μετά το Τσέρνομπιλ. Η μάχη του εβαπορέ, οι χιλιάδες εκτρώσεις, οι ψεύτικες ειδήσεις για θύματα και “τα αγγουράκια χωρίς ραδιενέργεια”

Μετά το πυρηνικό δυστύχημα στο Τσέρνομπιλ στις 26 Απριλίου του 1986, η Ουάσινγκτον ανακοίνωσε ότι τα τρόφιμα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα που εισάγονταν στις ΗΠΑ από την Ευρώπη, θα υπάγονταν σε έλεγχο για να διαπιστωθεί αν είχαν μολυνθεί από την ραδιενέργεια. Στην Ελλάδα η αντίδραση ήρθε καθυστερημένα.

Η Ελλάδα τότε ήταν ανοχύρωτη σε αυτά τα θέματα. Ήταν οι πρώτες μέρες μετά το Πάσχα και οι αρχές δεν επέβαλλαν κανένα περιορισμό στα λαχανικά που διακινήθηκαν στην αγορά. Κάποιοι κατηγορούσαν τον «Δημόκριτο» για ολιγωρία επειδή άφησε τους καταναλωτές να αγοράζουν οπωροκηπευτικά για το Πάσχα παρά το γεγονός ότι μπορεί να είχαν προσβληθεί από ραδιενέργεια.

Στις 5 Μαΐου έγινε η πρώτη κυβερνητική σύσκεψη στο υπ. Άμυνας, στην οποία παρευρέθηκε και ο τότε υπουργός Υγείας και Πρόνοιας, Γιώργος Γεννηματάς.

Μετά τη σύσκεψη η κυβέρνηση αποφάσισε τα πρώτα μέτρα “καθώς επισημάνθηκε ραδιενεργός σκόνη στα λαχανικά και στο γάλα”. Συγκεκριμένα η ανακοίνωση ανέφερε:

-Αποφυγή κατανάλωσης γάλακτος, κυρίως αιγοπροβάτων και ιδιαίτερα από μικρά παιδιά.

-Αποφυγή κατανάλωσης χόρτων και ιδίως εκείνων που πλένονται δύσκολα, ενώ τονιζόταν ότι δεν υπήρχε κίνδυνος στο νερό.

Ο επιστημονικός συνεργάτης στον Δημόκριτο Νίκος Κατσαρός σχεδόν 15 χρόνια αργότερα διαβεβαίωσε ότι “ένα μεγάλο ποσοστό της ραδιενεργούς σκόνης κατακάθισε στα φρούτα, στα χόρτα και στα λαχανικά, τα οποία μολύνθηκαν σε σημαντικό βαθμό. Παράλληλα, αγελάδες και πρόβατα κατανάλωσαν μολυσμένα χόρτα, με αποτέλεσμα το γάλα τους να είναι μολυσμένο με ραδιενέργεια”.

Ο πυρηνικός φυσικός Παναγιώτης Κρητίδης αναφέρθηκε στο θέμα της πασχαλινής βροχής που βρήκε πολλούς ανύποπτους πολίτες στην ύπαιθρο: “Εάν κάποιος κάτσει πολλές ώρες στη βροχή, εάν κάνει μπάνιο σε πισίνες και λίμνες, εάν φάει οποιοδήποτε φρούτο ή λαχανικό δεν θα πάρει τόση δόση ραδιενέργειας αν καταναλώσει ένα λίτρο κατσικίσιο γάλα”.

Κατοχική επιδρομή στα σούπερ μάρκετ

Η κυβέρνηση διακήρυσσε ότι η Ελλάδα ήταν η λιγότερο πληγείσα χώρα της Ευρώπης. Οι Έλληνες επιστήμονες καθησύχαζαν τους πολίτες ότι είναι ασφαλείς, χωρίς όμως να μπορούν να δώσουν ακριβή στοιχεία. Η έλλειψη περαιτέρω ενημέρωσης και διευκρίνισης της πραγματικής επικινδυνότητας που διέτρεχαν οι πολίτες, αλλά και η μειωμένη πρόσβαση στην πληροφορία, προκάλεσε πανικό στον ελληνικό πληθυσμό.

“Υπήρχε ένα μεγάλο σφάλμα της ελληνικής κυβέρνησης και της αρμόδιας επιτροπής πυρηνικής ενέργειας που δεν ενημέρωσε τον λαό. Διαβεβαίωνε ότι δεν θα έρθει το ραδιενεργό νέφος, με αποτέλεσμα όταν ήρθε το ραδιενεργό νέφος  το μάθαμε πρώτα από τα διεθνή πρακτορεία ειδήσεων και μετά από τους αρμόδιους παράγοντες και γι αυτό επικράτησε ένας πανικός”  λέει ο Νίκος Κατσαρός, επιστημονικός συνεργάτης στον Δημόκριτο. Οι εφημερίδες είχαν γεμίσει με καταχωρήσεις από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις γάλακτος στην Ελλάδα και διαβεβαίωναν ότι το εβαπορέ που κατασκεύαζαν ήταν απολύτως ασφαλές γιατί δεν είχε φτιαχτεί από φρέσκο γάλα, αλλά από σκόνη.

Οι Έλληνες πολίτες τρομοκρατημένοι έκαναν ουρές από τα χαράματα πριν ακόμη ανοίξουν τα σούπερ μάρκετ για να προμηθευτούν γάλα εβαπορέ, εμφιαλωμένα μπουκάλια με νερό, κονσέρβες και κατεψυγμένα τρόφιμα. “Κατοχική επιδρομή στα σούπερ μάρκετ” έγραφε η εφημερίδα ΕΘΝΟΣ.

“Μέχρι και 40 κιβώτια γάλα εβαπορέ ζήτησε ένας πελάτης. Ο κόσμος έκανε κυριολεκτικά έφοδο στα καταστήματα” είχε δηλώσει ο πρόεδρος του σωματείου Γαλακτοπώλων, Νίκος Κοντογιάννης. Πολλοί καταστηματάρχες εκμεταλλεύτηκαν την κατάσταση, αυξάνοντας τις τιμές των προϊόντων, ενώ παράλληλα μειώθηκε δραματικά η αγορά αγροτικών προϊόντων. Οι αγρότες άρχισαν να ζητούν αποζημιώσεις από το κράτος.

Ο κορυφαίος καθηγητής Παιδιατρικής και ακαδημαϊκός Ματσανιώτης, όπως και πολλοί άλλοι γιατροί, ανακοίνωναν πως έπρεπε να σταματήσουν οι γονείς να βάζουν στα παιδιά τους ιώδιο χωρίς λόγο.

“Δεν χρειάζεται ιώδιο, είτε να πιούμε ούτε να βαφτούμε. Με τη χρήση ιωδίου αναίτια, κάθε εξέταση για θυρεοειδή για πολλούς μήνες έχει αχρηστευτεί, ακόμη και για ύποπτους όγκους. Το ιώδιο σε περιπτώσεις πολύ μεγάλης ραδιενέργειας έχει ένδειξη. Τώρα όμως, δεν ευνοεί καθόλου η χρήση του” είχε αναφέρει.

Οι Έλληνες επιστήμονες διαβεβαίωναν ότι οι Έλληνες πολίτες θα επιβαρυνθούν στη χειρότερη περίπτωση με 20% περισσότερη ραδιενέργεια από τη φυσική δόση, κάτι που εξηγούσαν ότι αντιστοιχούσε σε μια ή το πολύ δυο ακτινογραφίες θώρακος.

“Τρώνε φράουλες στον Δημόκριτο”

Για να καθησυχάσουν τον λαό μέλη του Δημόκριτου έλεγαν ότι δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα και ότι και εκείνοι έτρωγαν άφοβα γεωργικά προϊόντα. Δημοσίευμα της εφημερίδας το Έθνος έγραφε “Στον Δημόκριτο τρώνε φράουλες”. Ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας, Νίκος Παπαθανασόπουλος, φωτογραφήθηκε με ένα μπολ φράουλες. Η φωτογραφία έμεινε στην ιστορία. Όμως, ο πραγματικός κίνδυνος δεν είχε αποφευχθεί.

“Λόγω των πολιτικών καταστάσεων της χώρας από κάποια κόμματα του ευρύτερου αριστερού χώρου γυναίκες επισκέπτονταν τις λαϊκές αγορές και αγόραζαν φρούτα και λαχανικά και τα δοκίμαζαν σε μια προσπάθεια να πείσουν τον ελληνικό πληθυσμό ότι δεν ήταν μολυσμένα. Η πραγματικότητα όμως ήταν ότι πολλά προϊόντα ήταν μολυσμένα και αυτό επέτεινε τον πανικό και τη φοβία που υπήρχε μεταξύ των κατοίκων” είχε εξηγήσει ο χημικός Νίκος Κατσαρός.