Ποιος ήταν ο Σπαντιδάκης της χούντας που ο Μητσοτάκης παρομοίασε με τον νέο υπ. Άμυνας. Ετοίμαζε το πραξικόπημα των στρατηγών, αλλά προσχώρησε στη χούντα των συνταγματαρχών

«Ο τελευταίος εν ενεργεία στρατιωτικός που ανέλαβε τη θέση Υπουργού Άμυνας ήταν ο Γρηγόριος Σπαντιδάκης επί χούντας». Με αυτή τη δήλωση ο Κυριάκος Μητσοτάκης προκάλεσε πολιτική κόντρα συγκρίνοντας την υπουργοποίηση του αρχηγού ΓΕΕΘΑ Ευάγγελου Αποστολάκη με αυτήν του στρατηγού Σπαντιδάκη το 1967.

Ποιος ήταν όμως ο στρατηγός Σπαντιδάκης που “προήχθη” το 1965 από τους αποστάτες της Ένωσης Κέντρου σε αρχηγό του ΓΕΣ και αργότερα μετά το πραξικόπημα των Συνταγματαρχών, σε υπουργό Άμυνας και αντιπρόεδρο της δικτατορικής κυβέρνησης των Απριλιανών;

Ο στρατηγός Γρηγόριος Σπαντιδάκης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο. Αποφοίτησε από την Σχολή Ευελπίδων το 1931 και ονομάστηκε ανθυπίλαρχος. Συμμετείχε στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο 1940-41, όπου και τραυματίστηκε. Στην κατοχή εντάχθηκε στην αντιστασιακή οργάνωση «ΟΜΗΡΟΣ» και μετά την απελευθέρωση έλαβε μέρος στον Εμφύλιο.  Ήταν διοικητής τεθωρακισμένων μονάδων και μέλος του ΙΔΕΑ, της μυστικής στρατιωτικής οργάνωσης, η οποία αποπειράθηκε να οργανώσει πραξικόπημα το 1951.

Κατά την διάρκεια του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου κατείχε τη θέση του αρχηγού του ΓΕΣ. Είχε την ευθύνη του σχεδίου Ιέραξ ΙΙ, το οποίο είχε στόχο την οργάνωση πραξικοπήματος των στρατηγών με την συγκατάθεση του Βασιλιά Κωνσταντίνου σε περίπτωση που η Ένωση Κέντρου θα κέρδιζε τις εκλογές στις 28 Μαΐου 1967.

Η Αποστασία και το σχέδιο ανατροπής του Γ. Παπανδρέου από τον βασιλιά

Η πολιτική κρίση της εποχής είχε πρωταγωνιστή τον νεαρό βασιλιά που συγκρούστηκε με τον Γεώργιο Παπανδρέου ο οποίος είχε κερδίσει τις εκλογές με ποσοστό 52,72%. Ο Παπανδρέου επιθυμούσε να αντικαταστήσει τον ως τότε υπουργό άμυνας Πέτρο Γαρουφαλιά, ο οποίος είχε την πλήρη υποστήριξη του παλατιού, και αρνούνταν να εγκαταλείψει τη θέση του. Ο Γ. Παπανδρέου τον διέγραψε από την Ένωση Κέντρου και πρότεινε να αναλάβει ο ίδιος το υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Ο Κωνσταντίνος επέμενε να τοποθετηθεί πρόσωπο της δικής του εμπιστοσύνης και τότε ο Γ. Παπανδρέου, μη μπορώντας να αποδεχτεί ότι ο πρωθυπουργός δε μπορεί να αναλάβει όποιο υπουργείο επιθυμεί, παραιτήθηκε.

Ακολούθησε η αποστασία των βουλευτών της Ένωσης Κέντρου και ο σχηματισμός βραχύβιων κυβερνήσεων με πρόσωπα του βασιλιά. Πρώτος ορκίστηκε ο Αθανασιάδης-Νόβας. Μετά τον διαδέχτηκε η κυβέρνηση του Ηλία Τσιριμώκου και ένα μήνα αργότερα πρωθυπουργός ορκίστηκε ο Στέφανος Στεφανόπουλος. Αυτή η τρίτη κυβέρνηση αποστατών αποφάσισε να αποστρατεύσει τον αρχηγό των Ενόπλων Δυνάμεων στρατηγό Πιπιλή και τον αρχηγό στρατού στρατηγό Γεννηματά.  Οι αλλαγές αυτές επιβεβαίωσαν ότι η ρήξη με τον Γ. Παπανδρέου έγινε για τον έλεγχο του στρατού, καθώς Αρχηγός Στρατού τοποθετήθηκε ο στρατηγός Γρηγόριος Σπαντιδάκης, που ήταν άνθρωπος των ανακτόρων.

Ο Σπαντιδάκης από τη θέση του αρχηγού του Στρατού, έπαιξε λίγο αργότερα καθοριστικό ρόλο στο πλευρό των πραξικοπηματιών. Ήδη από το 1965 άρχισε τις μεταθέσεις σε θέσεις-κλειδιά έμπιστων του αξιωματικών. Ο Σπαντιδάκης, σύμφωνα με την έρευνα του Αλέξη Παπαχελά που δημοσίευσε στο βιβλίο του “Ο βιασμός της Ελληνικής Δημοκρατίας”, είχε επικοινωνία με τις αμερικανικές υπηρεσίες τις οποίες ενημέρωσε ότι είχε βάλει σε εφαρμογή το μυστικό σχέδιο πραξικοπήματος των στρατηγών με την έγκριση του βασιλιά. Μάλιστα είχε αναθέσει σε έμπιστους αξιωματικούς του στρατού και της αεροπορίας συγκεκριμένα καθήκοντα για την προετοιμασία του σχεδίου κατάληψης της εξουσίας.

Το σχέδιο ονομάστηκε “Ιεράξ ΙΙ” και αποτελούσε παραλλαγή του νατοϊκού σχεδίου έκτακτης ανάγκης “Προμηθεύς”. Ο “Προμηθεύς” προέβλεπε την κατάληψη νευραλγικών κτιρίων και εγκαταστάσεων από το στρατό και τη σύλληψη στελεχών της κομμουνιστικής αριστεράς.

Το σχέδιο “Ιεράξ ΙΙ” ακολουθούσε τον ίδιο μηχανισμό, μόνο που προέβλεπε και τη σύλληψη του Ανδρέα Παπανδρέου, του πρώην υφυπουργού Άμυνας Μιχάλη Παπακωνσταντίνου και ορισμένων δημοσιογράφων. Ο Σπαντιδάκης ετοίμαζε βασιλικό πραξικόπημα και περίμενε την τελική εντολή του Κωνσταντίνου. Δεν γνώριζε όμως ότι κατώτεροι αξιωματικοί ετοίμαζαν το δικό τους.

Η φήμη ενός πραξικοπήματος έγινε βεβαιότητα και η εφημερίδα “Ελευθερία” που παρέμενε πιστή στον Γ. Παπανδρέου στις 16 Απριλίου έγραφε:

“Οι αμερικανοί φοβούνται ότι εις την Ελλάδα υπάρχει Κίνδυνος Δικτατορίας. Σύμβουλοι και στρατηγοί και σκληροί της ΕΡΕ ωθούν τον Βασιλέα εις εκτροπήν.”

Η σύσκεψη των Στρατηγών

Στις 20 Απριλίου στο Πεντάγωνο έγινε μυστική σύσκεψη του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου. Επικεφαλής ήταν ο αρχηγός του ΓΕΣ, Γρηγόριος Σπαντιδάκης, ο οποίος έκρινε ότι η επέμβαση του στρατού ήταν αναγκαία. Ρώτησε τους στρατηγούς αν συμφωνούν να γίνει στρατιωτική δικτατορία και αν κατά τη γνώμη τους πρέπει να ενημερωθεί ο νεαρός βασιλιάς. Και οι 5 παρόντες στρατηγοί απήντησαν ότι συμφωνούν και ότι πρέπει να παρέμβει ο στρατός. Οι δύο ζήτησαν την έγκριση του βασιλιά και οι τρεις συμφώνησαν να προχωρήσουν χωρίς την έγκριση του βασιλιά.

Τότε ο Σπαντιδάκης είπε “αφήστε, να δούμε τι θα γίνει την Δευτέρα. Θα συναντηθώ με τον βασιλιά την Δευτέρα, και θα του θέσω το θέμα”.

Οι στρατηγοί συμφώνησαν ότι ακόμη και αν ο βασιλιάς δεν τους έδινε σαφείς οδηγίες, θα συνεδρίαζαν ξανά τη Δευτέρα 24 Απριλίου, για να επανεξετάσουν την κατάσταση.

Η χούντα των Συνταγματαρχών

Την ίδια ώρα οι κατώτεροι αξιωματικοί συνωμοτούσαν στο σπίτι του ταξίαρχου Πατακού. Εκεί αποφάσισαν να προλάβουν τους στρατηγούς και να επιβάλουν δικτατορία πρώτοι. Οι συνταγματάρχες ειδοποιήθηκαν ότι ο βασιλιάς είχε αντιρρήσεις, αλλά δεν πτοήθηκαν. Οι πραξικοπηματίες έφτασαν στο Πεντάγωνο με αυτοκίνητο, περίμεναν την ΕΣΑ να εξουδετερώσει το φρουρό της βόρειας πύλης και να επέμβουν.

Ο αρχηγός του γενικού επιτελείου στρατού, Σπαντιδάκης αρχικά συνελήφθη σπίτι του και οδηγήθηκε στο γραφείο του. Εκεί ο Πατακός του είπε “κύριε Αρχηγέ έγινε επανάσταση”. Ο Σπαντιδάκης του απάντησε “προσχωρώ και ηγούμαι”. Αργότερα στη δίκη της Χούντας ο Σπαντιδάκης υποστήριξε ότι δέχτηκε να προσχωρήσει γιατί πίστευσε ότι η παρουσία του θα αποτρέψει κάποιες εξελίξεις.

Όπως όμως προέκυψε από τις καταθέσεις Κ. Εγκολφόπουλου, Α. Μπούρα, Δ. Ομπροπούλου, Β. Μαράντου, Ι. Κατσαδήμα κ.α. ο Σπαντιδάκης προσχώρησε στους στασιαστές και εξέδωσε ως αρχηγός ΓΕΣ τις διαταγές προς όλες τις ένοπλες δυνάμεις για να τεθούν σε κατάσταση συναγερμού, οι οποίες εφάρμοσαν το σχέδιο “Προμηθεύς”. Το σχέδιο αυτό ο Παπαδόπουλος και ο Μακαρέζος είχαν αναπροσαρμόσει στις ανάγκες του λεκανοπεδίου της Αττικής.

Ο στρατηγός Γρηγόριος Σπαντιδάκης  διετέλεσε αντιπρόεδρος της πρώτης δικτατορικής κυβέρνησης Κόλλια και πρώτος υπουργός Άμυνας της Χούντας. Ωστόσο δε συμμετείχε στην νέα κυβέρνηση, του Γεώργιου Παπαδόπουλου, που σχηματίστηκε μετά την αποτυχία της κίνησης της 13 Δεκεμβρίου επειδή θεωρήθηκε ότι είχε επιδείξει καιροσκοπική στάση και δεν τάχθηκε από την αρχή με το πλευρό της Χούντας.

Στις 23 Μαΐου 1975 ο Σπαντιδάκης μαζί με άλλους έξι αρχιπραξικοπηματίες της 21ης Απριλίου συνελήφθησαν και προφυλακίστηκαν.

Τον Αύγουστο του 1975 καταδικάστηκε από το Πενταμελές Εφετείο Αθηνών σε ισόβια κάθειρξη για εσχάτη προδοσία και στάση, λόγω συμμετοχής του στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967.

Διαβάστε ακόμα: Κωνσταντίνος Μητσοτάκης για τα Ιουλιανά: «Εκείνο το βράδυ βρέθηκα ενώπιον του σκληρότερου διλήμματος της ζωής μου. Αν δεν ορκιζόμουν, θα πηγαίναμε σε εμφύλιο»