Ποιος ήταν ο πραγματικός “Τελευταίος Σαμουράι” που ενέπνευσε την ομώνυμη ταινία;

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Ο Σαίγκο Τακαμόρι ήταν υψηλόβαθμος σαμουράι που βοήθησε να ανατραπεί το πολιτικό σύστημα των Σογκούν και να εγκαθιδρυθεί στη Ιαπωνία το καθεστώς Μέιτζι. Αυτή η πολιτική αλλαγή οδήγησε τη χώρα στον ταχύτατο εκσυγχρονισμό και εκβιομηχάνιση. Όμως, αργότερα ο Σάιγκο επαναστάτησε εναντίον της κυβέρνησης και ηττήθηκε στο πεδίο της μάχης. Εκεί λέγεται ότι αυτοκτόνησε από ντροπή για την ήττα του. Μεταθανάτια πήρε κυβερνητική χάρη και αποκαταστάθηκε η φήμη του. Η ταινία «Τελευταίος Σαμουράι» έχει σε μεγάλο βαθμό πηγή έμπνευσης τον Σάιγκο και το θάνατό του.

Σάιγκο Τακαμόρι

Ο Σάιγκο Κοκίτσι γεννήθηκε το 1828 στην Καγκοσίμα της Ιαπωνίας και ήταν ο μεγαλύτερος γιος ενός σαμουράι. Όταν ενηλικιώθηκε έλαβε το όνομα Τακαμόρι. Ανατράφηκε ως σαμουράι. Εκτός από στρατιωτικός υπήρξε και ποιητής με το όνομα Σαίγκο Νανσού.

Η πολιτική άνοδος του Σάιγκο ξεκίνησε το 1854 όταν στρατολογήθηκε από τον Σιμάζου Ναριακίρα, τον προοδευτικό τοπικό διοικητή της περιοχής Σατσούμα και τον συνόδευσε στην πρωτεύουσα Έντο, το σημερινό Τόκιο.

Εκεί ο Ναριακίρα και ο Σάιγκο συντάχθηκαν με τον Ιάπωνα αυτοκράτορα Μέτζι εναντίον του Σογκούν, Τοκουγκάουα Γιοσινόμπου, που είχε τότε την πραγματική εξουσία στην Ιαπωνία. Για το λόγο αυτό, μετά τον θάνατο του προστάτη του, Ναριακίρα, ο Σάιγκο εξορίστηκε από τον Σογκούν για κάποια χρόνια.

Έμπιστος του αυτοκράτορα

Στον εμφύλιο πόλεμο του 1868-1869, μεταξύ των δυνάμεων του αυτοκράτορα και του Σογκούν, γνωστός ως Πόλεμος του Μποσίν, ο Σάιγκο ήταν ένας από τους επικεφαλής των αυτοκρατορικών δυνάμεων που κέρδισε σημαντικές μάχες.

Η νίκη του αυτοκράτορα και ο εκμηδενισμός της δύναμης του Σογκούν είχε σαν συνέπεια να επιταχυνθεί ο εκσυγχρονισμός της Ιαπωνίας που είχε ξεκινήσει λίγα χρόνια νωρίτερα. Ο Σάιγκο έγινε ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες στο νέο αυτοκρατορικό καθεστώς, γνωστό ως «Μέτζι» από το όνομα του αυτοκράτορα. Αυτός απένειμε στο Σάιγκο το βαθμό του στρατηγού και του ανέθεσε σημαντικό ρόλο στη δημιουργία ενός τακτικού και σύγχρονου ιαπωνικού στρατού.

Λόγω της επιρροής του στον αυτοκράτορα, ο Σάιγκο μεσολάβησε να δοθεί χάρη σε πολλούς σαμουράι που είχαν πολεμήσει στο στρατό του Σογκούν. Αυτοί διορίστηκαν σε σημαντικές θέσεις κυρίως στο νέο στρατό και την κυβέρνηση και έγιναν πιστοί οπαδοί του Σάιγκο.

Ο Σάιγκο αρχικά διαφώνησε με την εκβιομηχάνηση της Ιαπωνίας και το άνοιγμα του εμπορίου με τη Δύση. Αντιτάχθηκε ακόμη και στην κατασκευή σιδηροδρομικού δικτύου, επιμένοντας ότι τα χρήματα θα έπρεπε να δαπανηθούν στον εκσυγχρονισμό του ιαπωνικού στρατού.

Γιατί παραιτήθηκε;

Στη διάρκεια ενός υπουργικού συμβουλίου το 1873, ο Σάιγκο πρότεινε η Ιαπωνία να κηρύξει τον πόλεμο στην Κορέα. Οι λόγοι που παρουσίασε ήταν η άρνηση της χώρας να αναγνωρίσει τη νομιμότητα του αυτοκράτορα Μέιτζι ως αρχηγού της Ιαπωνίας και του προσβλητικού τρόπου που οι Κορεάτες μεταχειρίστηκαν Ιάπωνες απεσταλμένους στη χώρα τους.

Ο Σάιγκο προσφέρθηκε να επισκεφθεί την Κορέα αυτοπροσώπως και να προκαλέσει αιτία πόλεμου συμπεριφερόμενος με τέτοιο προσβλητικό τρόπο που οι Κορεάτες θα αναγκάζονταν να τον σκοτώσουν.

Ωστόσο, οι Ιάπωνες πολιτικοί ηγέτες αντιτάχθηκαν στην πρόταση του Σάιγκο. Αυτός τότε σε ένδειξη διαμαρτυρίας παραιτήθηκε από όλες τις κυβερνητικές του θέσεις και επέστρεψε στη γενέτειρά του την Καγκοσίμα.

Στην Καγκοσίμα

Ο Σάιγκο ήταν πολύ δημοφιλής με τους σαμουράι, και έτσι πολλοί απ’ αυτούς παραιτήθηκαν από τις κυβερνητικές τους θέσεις στο Τόκιο και τον ακολούθησαν στην Καγκοσίμα. Εκεί ο Σάιγκο για ένα χρόνο αφιερώθηκε στις αγαπημένες του ασχολίες, το κυνήγι, την καλλιέργεια κηπευτικών και τη σύνθεση ποιημάτων. Παράλληλα, ίδρυσε μια στρατιωτική ακαδημία όπου εκπαιδεύονταν οι σαμουράι, ώστε να απασχολούνται με κάτι. Όμως, αυτοί οι δυσαρεστημένοι σαμουράι άρχισαν να κυριαρχούν πολιτικά στην Καγκοσίμα.

Η κεντρική κυβέρνηση στο Τόκιο φοβήθηκε ότι ο Σάιγκο θα ηγείτο μίας εξέγερσης. Για το λόγο αυτό έστειλε πολεμικά πλοία με στόχο να πάρουν όλα τα όπλα από την Καγκοσίμα. Αυτό μαζί με την κατάργηση των επιδομάτων ρυζιού σαμουράι το 1877, προκάλεσε τελικά την εξέγερσή τους.

Επικεφαλής εξέγερσης

Ο Σάιγκο αν και αρχικά διαφώνησε με την εξέγερση ανέλαβε απρόθυμα να ηγηθεί των επαναστατών ενάντια στην κυβέρνηση. Ήταν η λεγόμενη «Εξέγερση της Σατσούμα».

Οι αντάρτες έδωσαν το 1877 δύο σημαντικές μάχες με τις κυβερνητικές δυνάμεις, την Πολιορκία του Κάστρου Κουμαμότο και τη Μάχη της Ταμπαρουζάκα. Και στις δύο περιπτώσεις οι σαμουράι ηττήθηκαν από τον ιαπωνικό στρατό που πολεμούσε με σύγχρονες τακτικές και όπλα. Οι επιζώντες του στρατεύματος του Σάιγκο υποχρεώθηκαν σε υποχώρηση, καταδιωκόμενοι από τις αυτοκρατορικές δυνάμεις.

Τελικά, ο Σάιγκο έμεινε με μόλις 500 σαμουράι. Αυτοί περικυκλώθηκαν από 30.000 άνδρες του αυτοκρατορικού στρατού στην περιοχή της Σιρογιάμα (Shiroyama) όπου στις 23 Σεπτεμβρίου 1877 έδωσαν την τελευταία τους μάχη.

Μάχη σώμα με σώμα

Κατά τη διάρκεια της μάχης της Σιρογιάμα, ο Σάιγκο με τους άνδρες του όρμησε εναντίον των κυβερνητικών στρατιωτών σε μία επίθεση αυτοκτονίας που είχε τα χαρακτηριστικά επίθεσης-μπανζάι. Αρχικά οι σαμουράι αιφνιδίασαν τους στρατιώτες και έγινε σφοδρή μάχη σώμα με σώμα με τους πρώτους να χρησιμοποιούν τα ξίφη τους και οι δεύτεροι ξιφολόγχες. Σε αυτό το είδος μάχης οι σαμουράι υπερτερούσαν από τον τακτικό ιαπωνικό στρατό.

Για ένα διάστημα νικούσαν αλλά τελικά οι αυτοκρατορικές δυνάμεις κυριάρχησαν στο πεδίο της μάχης λόγω του υπέρτερου αριθμού τους. Περικύκλωσαν τους σαμουράι και τους σκότωναν. Ο Σάιγκο τραυματίστηκε σοβαρά στο ισχίο από σφαίρα στην τελική φάση της μάχης και πέθανε. Ήταν 49 ετών.

Πως πέθανε ο Σάιγκο

Ο ακριβής τρόπος θανάτου του Σάιγκο δεν είναι σίγουρος, καθώς κανένας από τους τελευταίους σαμουράι δεν επιβίωσε. Σύμφωνα με μαρτυρίες του κυβερνητικού στρατού, μετά τον τραυματισμό του στο πεδίο της μάχης, ο Σάιγκο σηκώθηκε όρθιος και διέπραξε σεπούκου, την παραδοσιακή αυτοκτονία των σαμουράι τρυπώντας το στομάχι του μ’ ένα μαχαίρι.

Λέγεται ότι ο Σάιγκο ζήτησε από ένα φίλο του, τον Μπέπου Σινσούκε (Beppu Shinsuke) που πολεμούσε στο πλευρό του να τον βοηθήσει να σταθεί όρθιος για να αυτοκτονήσει. Αυτός τον αποκεφάλισε, όπως προβλεπόταν στο σεπούκου.

Στη συνέχεια, ο Μπέπου όρμησε πάνω στις θέσεις των κυβερνητικών δυνάμεων κραδαίνοντας το ξίφος του και γαζώθηκε από δεκάδες σφαίρες. Σε αυτή την επίθεση αυτοκτονίας, τον ακολούθησαν και οι εναπομείναντες τελευταίοι σαμουράι και είχαν το ίδιο τέλος με τον Μπέπου.

Μετά τη μάχη η σορός του Σάιγκο βρέθηκε χωρίς κεφάλι. Ένας θρύλος λέει ότι ένας πιστός υπηρέτης του το πήρε και το έθαψε κρυφά. Το βρήκαν στρατιώτες του αυτοκράτορα και το ένωσαν με το σώμα του Σάιγκο ως ένδειξη τιμής.

Η “αποκατάσταση”

Αν και ο Σάιγκο πέθανε ως αντάρτης και αποστάτης, ο ιαπωνικός λαός εκτιμούσε το γεγονός ότι παρέμεινε πιστός στις αρχές των σαμουράι, όπως απέδειξε με τον θάνατό του. Ο συσχετισμός του Σάιγκο με τις παραδοσιακές αξίες σε μια εκσυγχρονιζόμενη Ιαπωνία είναι και ο λόγος που τον αποκαλούν ακόμη και σήμερα ο τελευταίος σαμουράι.

Η δημοφιλία του Σάιγκο υποχρέωσε την κυβέρνηση μόλις μία δεκαετία μετά την αποτυχημένη εξέγερσή του να του απονείμει μεταθανάτια χάρη.

Το 1898, έγιναν τα αποκαλυπτήρια ενός διάσημου αγάλματός του σε πάρκο του Τόκιο. Τον δείχνει με κυνηγετική ενδυμασία και τον πιστό του σκύλο. Σχεδόν ενάμιση αιώνα μετά τον θάνατό του, ο Σάιγκο παραμένει ένα δημοφιλές ιστορικό και πολιτιστικό σύμβολο της Ιαπωνίας.

“Ο Τελευταίος Σαμουράι”

Ο Σάιγκο είναι η πιθανή έμπνευση για την ταινία του 2003, Ο Τελευταίος Σαμουράι (The Last Samurai).

Πράγματι, πολλά στοιχεία του πρωταγωνιστή έχουν αντιγραφεί από τον Σάιγκο. Τον ρόλο στην ταινία υποδύεται ο διάσημος Ιάπωνας ηθοποιός Ουατανάμπε Κεν.

Αν και πρωταγωνιστής είναι ο Νάθαν Όλγκρεν, βετεράνος αξιωματικός του αμερικανικού Εμφυλίου Πολέμου και φανταστικό πρόσωπο που τον υποδύεται ο Τομ Κρουζ, τις εντυπώσεις κερδίζει ο «τελευταίος σαμουράι».

Ο θάνατος του Σαμουράι, όπως απεικονίστηκε στο τέλος της ταινίας..