Ποιος είναι ο Πατροκοσμάς που προέβλεψε τον αποκεφαλισμό του Αλή Πασά; “Και στην Πόλη θα πας, μα με κόκκινα γένια” έλεγε η προφητεία που προμήνυε το τέλος του

1760. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Σεραφείμ Β επέτρεψε στον Πατροκοσμά να ασκεί ιεραποστολικό έργο. Ο Κοσμάς ο Αιτωλός πήγαινε από περιοχή σε περιοχή και κήρυσσε τον λόγο του Χριστού για να αποτρέψει τον εξισλαμισμό του πληθυσμού. 

Μία μέρα του 1778 βρέθηκε έξω από το Τεπελένι, όπου είχε συγκεντρωθεί κόσμος για να ακούσει τις διδαχές του. Ξαφνικά η σύναξη διαλύθηκε από εξοργισμένους Οθωμανούς. Μετά τα Ορλωφικά, την αποτυχημένη επανάσταση των Ελλήνων που υποκινήθηκε από τους Ρώσους εναντίον των Οθωμανών το 1770, ο Πατροκοσμάς μπήκε στο στόχαστρό τους.

Οι Οθωμανοί πίστευαν ότι ήταν πράκτορας των Ρώσων και ότι με τις ομιλίες του προσπαθούσε να εξεγείρει τον κόσμο εναντίον τους.

Κατά άλλους ιστορικούς εναντίον του τάχθηκαν και Εβραίοι, καθώς στα κηρύγματά του ζητούσε να γίνεται το παζάρι Σάββατο, αντί για Κυριακή, κάτι που είχε μεγάλες οικονομικές επιπτώσεις.

Οι Εβραίοι ξεσήκωσαν τους Οθωμανούς και δωροδόκησαν πασάδες για να τον κυνηγήσουν.

Ο Πατροκοσμάς κυνηγημένος μπήκε στο Τεπελένι. Ζήτησε άσυλο από μερικές οικογένειες Χριστιανών. Όμως, παντού έβρισκε κλειστές πόρτες.

Ο κόσμος φοβόταν την οργή των Τούρκων και έτσι δεν δέχτηκαν να τον βοηθήσουν.

Τελικά, βρήκε καταφύγιο στο σπίτι της Χάμκως, της μητέρας του Αλή Πασά. Τον υποδέχτηκε και του έδειξε μεγάλο σεβασμό. Εκείνη την ώρα ο Αλή ο οποίος δεν είχε γίνει ακόμα ο Πασάς των Ιωαννίνων, δεν ήταν στο σπίτι. Σύμφωνα με έναν θρύλο όταν επέστρεψε το βράδυ κατά τη διάρκεια του δείπνου, ο Πατροκοσμάς του είπε:

“Εσύ Αλή θα γίνεις σπουδαίος άνθρωπος. Θα κυριέψεις όλη την αρβανιτιά. Θα υποτάξεις τα Γιάννενα, την Πρέβεζα, την Πάργα, το Σούλι, το Δελβίνο, το Γαρδίκι και αυτό ακόμη το τάχτι του Κουρτ Πασά. Θα αφήσεις μεγάλο όνομα στην Οικουμένη”.

Ο Αλή που τότε ήταν ένας απλός αρχηγός ληστοσυμμοριών που περιπλανιόταν στα βουνά, ενθουσιάστηκε.

Τα λόγια του Κοσμά του Αιτωλού ικανοποίησαν τον φιλόδοξο νεαρό. Λίγο αργότερα τον ρώτησε αν θα κατάφερνε να φτάσει ποτέ στην Κωνσταντινούπολη. Και ο εθναπόστολος του απάντησε:

“Και στην πόλη θα πας, μα με κόκκινα γένια. Αυτή είναι η θέληση της Θείας Πρόνοιας”

Ο Αλή Πασάς χάρηκε, καθώς νόμιζε ότι κάποια στιγμή θα καταφέρει να πάρει τη θέση του σουλτάνου και να μπει θριαμβευτής στην Πόλη.

Όμως, ο Πατροκοσμάς δεν εννοούσε αυτό. Στην Κωνσταντινούπολη πήγε μόνο το κεφάλι του και τα γένια του ήταν όντως “κόκκινα” από το αίμα της σφαγής του.

Το 1822 όταν επαναστάτησε εναντίον του σουλτάνου, εκείνος διέταξε την εκτέλεσή του. Το πτώμα του αποκεφαλίστηκε, ταριχεύθηκε και στάλθηκε στην Πόλη.

Ο Αλή Πασάς του έδειξε μεγάλη εμπιστοσύνη και πίστευε στις διδαχές του.

Στις 24 Αυγούστου 1779, ο Κοσμάς ο Αιτωλός απαγχονίστηκε.

Όμως, ο Αλή Πασάς δεν σταμάτησε να πιστεύει σε αυτόν και να σκέφτεται τα λόγια που του είχε πει. Άλλωστε, μέρα με τη μέρα έβλεπε να γίνονται πραγματικότητα.

Σύμφωνα με θρύλους έλεγε “Τούτο το κα­λό­γερο, ωρέ, ήταν αληθινός προφήτης. Ήρθε σπίτι μου, στο Τεπελένι, και με ευκή­θηκε, ωρέ, και μου είπε όλα όσα έκαμα, σαν να τα είχε γραμ­μέ­να στο κι­τάπι!”.

Από το 1788 μέχρι τις αρχές της ελληνικής επανάστασης ο Αλή Πασάς διορίστηκε πασάς των Ιωαννίνων και είχε καταλάβει πολλές περιοχές του ελλαδικού χώρου που τότε ανήκαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Τριάντα ένα χρόνια μετά τη συνάντησή τους, ο Αλή Πασάς κατέλαβε το Βεράτι, όπου είχε εκτελεστεί ο Κοσμάς Αιτωλός. Σχεδόν αμέσως έδωσε εντολή να γίνει ανακομιδή των λειψάνων του και να χτιστεί μονή στο χωριό Κολοκοντάσι, η κατασκευή της οποίας ολοκληρώθηκε το 1814.

Ακόμη και σήμερα έξω από την μονή του Αιτωλού σώζεται η μαρμάρινη επιγραφή που ανέφερε “Ανεγέρθη εκ βάθρων ο θείος και ιερός τούτος ναός δια προσταγής, συνδρομής και προτροπής του υψηλοτάτου Βεζύρ Αλή Πασά από το Τεπελένι”.

Ο Αλή Πασάς χρηματοδότησε την έκδοση του βιβλίου του “Ακολουθία Νεομάρτυρος Κοσμά του Αιτωλού”. Ο Αλή Πασάς όρισε προς τιμήν του ακόμη και τριήμερη γιορτή στο χωριό από τις 23 μέχρι τις 25 Αυγούστου.

Όποιος τον κορόιδευε για τις ιδιαίτερες τιμές που απέδιδε στον Πατροκοσμά, ο Αλή Πασάς απαντούσε «Φέρετέ μου ένα μου­σουλμάνο, σαν κι αυτόν τον χριστιανό και να του φιλήσω τα πόδια».

Παρήγγειλε από τους χρυσοχόους των Καλαρρυτών Ιωαννίνων ασημένια θήκη για να μπουν τα οστά του. Το κρανίο του Πατροκοσμά μεταφέρθηκε στον Αλή Πασά στα Ιωάννινα. Σύμφωνα με έναν θρύλο το πήρε με σεβασμό στα χέρια του και είπε “Γιατί να μην έχω κοντά μου αυτόν τον Άγιο άνθρωπο να τον ρωτώ για οτιδήποτε με απασχολεί;”.

Όταν ο Αλή Πασάς γονάτισε

Το 1819 ο Αλή Πασάς διοργάνωσε λιτανεία για τον Κοσμά Αιτωλό στα Ιωάννινα. Πλήθος κόσμου ακολουθούσε τα ιερά λείψανα. Όπως διηγήθηκε ο γάλλος περιηγητής Charles Louis Tupigny οι άνθρωποι έβγαιναν στις πόρτες τους και προσεύχονταν. Τους έλληνες καλόγερους ακολουθούσαν οι σωματοφύλακες του Αλή πασά πάνω σε άλογα.

Μόλις έφτασαν στο σεράι, ο Αλή Πασάς άρχισε να περπατά προς τα λείψανα μαζί με μια γυναίκα. Ήταν η Ελληνίδα Βασιλική Κονταξή, η τελευταία σύζυγός του Αλή.

Κάποια στιγμή οι καλόγεροι σήκωσαν ψηλά τα λείψανα του Πατροκοσμά και άρχισαν να ανεβαίνουν την πέτρινη σκάλα. Αμέσως όλοι γονάτισαν. Μαζί τους και ο Αλή Πασάς. Ο παπάς φώναξε “από λιμού, λοιμού και πολέμου”.

Τότε ο Αλή Πασάς και η κυρά Βασιλική σηκώθηκαν και φίλησαν το ασημένιο κουτί, όπου φυλάγονταν τα λείψανα.

Σήμερα τα λείψανά του φυλάσσονται στην Αρχιεπισκοπή στα Τίρανα. Το κρανίο του βρισκόταν στα Ιωάννινα μέχρι το 1922 που χάθηκε. Ιστορικοί πιθανολογούν ότι το έκλεψαν Αυστροουγγαροί και πιστεύουν ότι βρίσκεται στις αποθήκες του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Βιέννης.

Ο Κοσμάς ο Αιτωλός ανακηρύχθηκε και επίσημα Άγιος το 1961.

Οι εικόνες αντλήθηκαν από το βιβλίο του Αναστάσιου Παπασταύρου, “Αλή Πασάς. Από λήσταρχος ηγεμόνας”, Εκδόσεις apeirotan

Η αρχική απεικόνιση προέχεται από το Μουσείο Κέρινων Ομοιωμάτων Παύλου Βρέλλη στα Ιωάννινα που συνιστούμε να το επισκεφθείτε.

Διαβάστε επίσης στην ΜτΧ: Υπήρξε ή όχι το κρυφό σχολειό; Ποιοι παράγοντες επηρέαζαν το καθεστώς εκπαίδευσης των χριστιανών κατά την Οθωμανική Αυτοκρατορία