Ποιος είναι ο χοντρός και γελαστός μοναχός που συχνά μπερδεύεται με τον Βούδα; Γιατί κουβαλά ένα σάκο

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Σε χώρες της Άπω Ανατολής υπάρχουν αγάλματα που θεωρούνται από πολλούς, κυρίως από τη Δύση, ότι απεικονίζουν τον Βούδα ως ένα χοντρό άτομο που γελά. Ο τύπος αγάλματος αποκαλείται  «Γελαστός» ή «Χοντρός» Βούδας. Στην πραγματικότητα, δεν απεικονίζεται ο Βούδας, αλλά ο Μπουντάι, ένας Κινέζος βουδιστής μοναχός. Η παρεξήγηση οφείλεται στο γεγονός ότι συχνά ταυτίζεται με τον «Μαϊτρέγια», δηλαδή τον Βούδα που θα εμφανιστεί στο μέλλον.

Ο Μπουντάι

Ο Μπουντάι λέγεται ότι έζησε γύρω στον 9-10ο αιώνα μ.Χ. στο βασίλειο Wuyue στην Κίνα. Υπάρχει μία αναφορά ότι πέθανε το 917 μ. Χ. Το όνομά του σημαίνει «υφασμάτινος σάκος», και αναφέρεται στο σάκο που απεικονίζεται να κουβαλάει καθώς περιπλανιέται άσκοπα.

Η χαρούμενη φύση του, η χιουμοριστική του προσωπικότητα και ο εκκεντρικός τρόπος ζωής τον ξεχωρίζουν από τους περισσότερους βουδιστές δασκάλους. Σχεδόν πάντα εμφανίζεται να χαμογελά εξ ου και το παρατσούκλι του στα κινέζικα, “Γελαστός Βούδας”.

Παραδοσιακά απεικονίζεται ως ένας χοντρός, φαλακρός μοναχός που φορά μια ρόμπα. Μεταφέρει τα λίγα υπάρχοντά του σ’ ένα υφασμάτινο σακί, όντας φτωχός αλλά ικανοποιημένος με τη ζωή του. Του αρέσει να διασκεδάζει με αστεία τους ανθρώπους και ειδικά τα παιδιά που τον ακολουθούν. Συνήθως εκδηλώνει τη χαρά του χτυπώντας ή τρίβοντας τη μεγάλη κοιλιά του!

Τα μυθικά στοιχεία

Αν και στα βουδιστικά κείμενα, ο Μπουντάι παρουσιάζεται ως ιστορική προσωπικότητα, πολλά στοιχεία γι’ αυτόν φαίνεται ότι προέρχονται από μύθους διαφόρων περιοχών.

Έτσι, ο Μπουντάι ήταν σε θέση να προβλέπει την τύχη των ανθρώπων, αλλά και τον καιρό. Σε κάθε πόλη που επισκεπτόταν, τα πλήθη συνέρρεαν για να τον δουν και να πάρουν την ευλογία του. Ο περιπλανώμενος μοναχός είχε συχνά την τάση να κοιμάται όποτε νύσταζε, ακόμα και στην ύπαιθρο, γιατί οι μυστικιστικές του δυνάμεις μπορούσαν να διώξουν το τσουχτερό κρύο και το σώμα του να παραμείνει ανεπηρέαστο.

Επίσης, μετά τον θάνατό του λέγεται ότι άνθρωποι τον συναντούσαν στο δρόμο να περπατά κρατώντας τον σάκο του και να γελά. Μάλιστα, υπάρχουν αναφορές σε κάποια βουδιστικά κείμενα ότι ήταν η μετενσάρκωση του «Μαϊτρέγια», δηλαδή του Βούδα που θα εμφανιστεί στο μέλλον.

Βουδισμός-Τσαν

Τον 12ο αιώνα μ. Χ., ο κλάδος του Βουδισμού «Τσαν» υιοθέτησε τη μορφή του Μπουντάι στο πάνθεον των ιερών μορφών. Στο πλαίσιο αυτό συγχώνευσαν στον Μπουντάι τοπικούς θρύλους και τη βουδιστική παράδοση. Οι Τσαν ήλπιζαν ότι η υιοθέτηση συμπαθητικών και περίεργων μορφών θα προσέλκυε πιστούς, ανεξάρτητα από το φύλο και το κοινωνικό τους υπόβαθρο.

Ο Μπουντάι απεικονίζεται στην τέχνη σχεδόν πάντα με τον υφασμάτινο σάκο του που μοιάζει με τσάντα. Ο σάκος αντιπροσωπεύει την αφθονία, την ευημερία και την ικανοποίηση. Έτσι, ο Μπουντάι για τους Βουδιστές είναι μία ιερή μορφή που φέρνει αφθονία, περιουσία και χαρά σε όσους συναντά, με τη βοήθεια του υφασμάτινου σάκου του.

Δεν θα ήταν άτοπο να τον συγκρίνουμε με τον Άγιο Βασίλη, όπως απεικονίστηκε στη δυτική καταναλωτική κουλτούρα. Και οι δύο είναι χοντροί, χαρωποί και γελούν συνέχεια. Επιπλέον, έχουν μεγάλους σάκους που συνδέονται με την ευημερία και αγαπούν ιδιαίτερα τα παιδιά.

Ο Μπουντάι στην Ιαπωνία

Η λατρεία του Μπουντάι απαντάται στην Κίνα, την Ιαπωνία, το Βιετνάμ και άλλες χώρες της Άπω Ανατολής. Σε αυτές ο επισκέπτης θα δει πολλά υπερμεγέθη αγάλματά του.

Στην Ιαπωνία ο Μπουντάι είναι αρκετά δημοφιλής. Ο Βουδισμός του Τσαν διαδόθηκε εκεί γύρω στον 13ο αιώνα μ. Χ. ως Βουδισμός Ζεν.

Τότε η μορφή του Μπουντάι ταυτίστηκε με την ευημερία. Συχνά απεικονιζόταν σε ζωγραφικά σχέδια που ήταν πολύ διαδεδομένα στην Ιαπωνία σε αστείες καταστάσεις, πάντα να γελά και συνήθως να τρίβει την κοιλιά του. Τον 18^ο αιώνα, οι Ιάπωνες φιλοτεχνούσαν κουτιά θυμιάματος όπου πάνω στο καπάκια τους ήταν το σώμα του Μπουντάι ως γλυπτό. Για να ανοίξει κάποιος το κουτί, θα έπρεπε πρώτα να ανοίξει στα δύο τον Μπουντάι, κάτι που θεωρούνταν χιουμοριστικό.