Ποιος ανατίναξε το Κούγκι; Η δράση του καλόγερου Σαμουήλ και οι διαφωνίες των ιστορικών. Πως η Αλή Πασάς κατέλαβε το Σούλι

Η φράση “θα γίνει Κούγκι” έγινε συνώνυμο της αυτοθυσίας και του ανυποχώρητου αγώνα που αν χρειαστεί μπορεί να φτάσει στα άκρα.

Αυτή η ηρωική πράξη ανέδειξε τον μοναχό σε έναν από τους θρύλους της ελληνικής ιστορίας. Υπάρχουν όμως μελετητές που δίνουν διαφορετική εξήγηση στον ρόλο των προσώπων της ιστορίας και υποστηρίζουν ότι αυτός που πυροδότησε το μπαρούτι δεν ήταν ο καλόγερος, αλλά ενδεχομένως ο αρχηγός των Σουλιωτών  Φώτος Τζαβέλας.

Οι πολιορκίες του Αλή Πασά

Ο Αλή Πασάς έκανε τρεις συνολικά εκστρατείες για να αντιμετωπίσει τους περήφανους Σουλιώτες που ζούσαν ελεύθεροι στα βουνά της Θεσπρωτίας. Οι σκληροτράχηλοι πολεμιστές κατάφεραν να αποκρούσουν επιτυχώς τις επιθέσεις του και να προξενήσουν μεγάλες απώλειες στα στρατεύματά του.

Στην τρίτη εκστρατεία όμως, ο πασάς των Ιωαννίνων εκμεταλλεύτηκε τα εσωτερικά προβλήματα τους και το 1803 κατόρθωσε, ύστερα από μακρά πολιορκία και προδοσία, να τους κάμψει.

Στις 12 Δεκεμβρίου του 1803, οι Σουλιώτες μετά από σθεναρή αντίσταση, αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν. Εξαντλημένοι από τις κακουχίες, την πείνα και τις ασθένειες αποφάσισαν να συμφωνήσουν να εκκενώσουν όλα τα σπίτια στο Σούλι. Φεύγοντας έπρεπε να αφήσουν πίσω τον οπλισμό τους.

Η τελευταία σελίδα της αντίστασης του Σουλίου γράφτηκε στο Κούγκι. Πάνω σε έναν απότομο λόφο στην περιοχή του Σουλίου, στο χωριό Σαμονίδα, υπήρχε ένα απρόσιτο οχυρό.

Εκεί βρίσκεται το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής, το οποίο είχε χτίσει ο καλόγερος Σαμουήλ το 1793. Οι οπλαρχηγοί είχαν αποθηκεύσει τα πολεμοφόδια, αλλά μετά τη συνθηκολόγηση με τον Αλή πασά, το εκκλησάκι ερήμωσε.

Έμεινε πίσω μόνο ο καλόγερος με ακόμη πέντε συντρόφους του για να παραδώσουν την μπαρουταποθήκη στους ανθρώπους του Αλή . Σύμφωνα με τον Γερμανό λόγιο Τζέικομπ Μπαρθόλντι, η βασική αποθήκη με τα πυρομαχικά περιείχε 375 οκάδες μπαρούτι, δηλαδή περίπου 480 κιλά.

Στις 16 Δεκεμβρίου του 1803 έφτασαν στο Κούγκι τρεις απεσταλμένοι του Αλή πασά. Ο συγγραφέας και ιστορικός ερευνητής, Ανάργυρος Φαγκρίδας ανέφερε στη “Μηχανή του Χρόνου” τον διάλογο που είχαν.

“Φουκαρά δεν έχεις καταλάβει τι σκοπεύει να σου κάνει ο Αλή όταν θα σε πιάσει”. Και ο καλόγερος απάντησε: “δεν πρόκειται να μου κάνει τίποτα”. Άλλες ιστορικές καταγραφές αναφέρουν ότι τα λόγια του καλόγερου Σαμουήλ ήταν: «Δεν είναι άξιος ο Βεζύρης, να πιάση άνθρωπον, όστις εκτός οπού δε φοβάται, γνωρίζει και άλλον δρόμον: του θανάτου».

Δείτε το Κούγκι από ψηλά:

Τα γεγονότα έχουν διχάσει τους ιστορικούς

Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, στις 16 Δεκεμβρίου του 1803 ο καλόγερος Σαμουήλ έβαλε φωτιά στην πυρίτιδα και ανατινάχτηκε μαζί με τους συντρόφους του και τρεις Τούρκους για να μην πέσουν τα πολεμοφόδια στα χέρια του του Αλή πασά. Αρνήθηκαν να παραδοθούν και προτίμησαν να πεθάνουν.

Ο καλόγερος κρατούσε ένα αναμμένο κερί το οποίο έριξε επάνω στα μπαρουτόβολα και έγινε η έκρηξη. Η ανατίναξη στο Κούγκι έγινε συνώνυμο της αυτοθυσίας και του ηρωισμού των Σουλιωτών.

Όμως, υπάρχει και μία δεύτερη εκδοχή της ιστορίας, σύμφωνα με την οποία τη φωτιά την έβαλε ο Σουλιώτης Φώτος Τζαβέλας, μετά από εντολή του Αλή πασά. Λέγεται ότι ο πασάς τον απείλησε ότι δεν θα απελευθέρωνε την οικογένειά του, αν δεν υπάκουγε τις εντολές του.

“Μικροί μεγάλοι κίνησαν να ιδούνε τον κεφίλη, ο Φώτος επροβόδησε και βάνει το φιτίλι”, έγραφε ο βάρδος του Αλή πασά Χατζή Σεχρέτης.

Σύμφωνα με τους υποστηρικτές αυτής της θεωρίας, η συμφωνία για την ανατίναξη του Κούγκι ήταν μέρος της συνθηκολόγησης των Σουλιωτών. Ο ιστορικός Παναγιώτης Μιχαηλάρης, ομότιμος Διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, ανέφερε στη Μηχανή του Χρόνου ότι σε ένα έγγραφο υπήρχε σχετική αναφορά:

“Σαν αποκουβαληστούν αυτοί που έχουν να βγουν, να ιδεί όσοι να μείνουν δια να μας κάνει εκείνο που έχει τάξει ο Φώτος”. Όμως, δεν διευκρινίστηκε ποτέ τι ήταν αυτό που είχε τάξει ο Τζαβέλας.

Την ίδια θεωρία είχε υποστηρίξει και ο ιστορικός Σπύρος Ασδραχάς:

“1803, Δεκεμβρίου 3 θύμηση όντας επήρε το Σούλι ο Βεζίρ Αλή Πασάς. Τότες είχε στηλμένον εις τον Σίσων, τον υιόν του κυρ παππά Ιωάννου Οικονόμου στο Σούλι με τους εργάτες απ’ όλα τα βιλαέτια. Με εξακόσιους εργάτες ήσαν. Και τον έστειλε ο Βελή Πασάς μέσα στο Κούγκι με τον Πασόμπεγκη δια να εβγάλουν τον καλόγερον, όπου ήταν κλεισμένος μέσα. Και τότες έβαλε φωτιά στο μπαρούτι ο Φώτος Τζαβέλλας”.

Ο ιστορικός Γιώργος Καραμπελιάς ανέφερε στο βιβλίο του Ιστορία του Σουλίου και της Πάργας: “δι’ αυτό το συμβεβηκός πολλοί είπον ότι εκ συνεργείας του Αλή πασιά έγινεν”. Η Βάσω Ψιμούλη, στο βιβλίο της “Σούλι και Σουλιώτισσες” έγραφε: “Ο Περραιβός που έγραψε την ιστορία για το Κούγκι θα αποκρύψει έτσι την εμπλοκή του Τζαβέλα στο γεγονός της πυρπόλησης του καλόγερου Σαμουήλ”.

Μετά την πτώση του Σουλίου ο Αλή Πασάς έκτισε στο Κούγκι θερινή έπαυλη. Το 1963 έγιναν ανασκαφές και ανεγέρθηκε ξανά ο ναός της Αγίας Παρασκευής.

Πτήση και αρχική φωτογραφία του συνεργάτη μας CHRIS.P-LifeAfterGravity

Διαβάστε επίσης στην ΜτΧ: Πήλιος Γούσης, ο αγωνιστής που κατηγορήθηκε ότι πρόδωσε το Σούλι στον Αλή Πασά. Γιατί αμφισβητείται η προδοσία του και πως προέκυψε η βαριά κατηγορία