Ποια πλοία πολέμησαν τις πρώτες ώρες της τουρκικής εισβολής. Πως το “Λέσβος” μπέρδεψε τους Τούρκους και χτύπησαν δικά τους πλοία

του αναγνώστη μας και ιστορικού, Απόστολου Δημητριάδη

Το Κυπριακό είναι ένα ακανθώδες ζήτημα που παραμένει άλυτο μετά την τουρκική εισβολή του Αττίλα το 1974.

Το μοιραίο προσπάθησαν να ανατρέψουν οι δύο τορπιλάκατοι της Κερύνειας, Τ/Α-1 και Τ/Α-3, και το Αρματαγωγό «Λέσβος» στις πρώτες φάσεις του πολέμου.

Η προσπάθεια ανατροπής του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, στις 15 Ιουλίου 1974 από την Χούντα του Ιωαννίδη, προξένησε αλυσιδωτές αντιδράσεις με σημαντικότερη αυτή της Τουρκίας. Προφασιζόμενη τον ρόλο της ως εγγυήτρια δύναμη της Κυπριακής Δημοκρατίας, βάση του Άρθρου 4 της Συνθήκης Εγγυήσεων, προπαρασκεύασε την εισβολή στην Κύπρο συγκεντρώνοντας στρατεύματα στην Μερσίνα.

Τα μεσάνυχτα της 19ης Ιουλίου 1974 δύο τουρκικές νηοπομπές κατευθύνθηκαν στο βόρειο κομμάτι της Κύπρου. Η πρώτη νηοπομπή έδειξε να κινείται προς τον κόλπο της Αμμοχώστου, με παραπλανητικό σκοπό, ενώ η δεύτερη, κύρια νηοπομπή, κατευθύνθηκε προς τον Κορμακίτη της Κερύνειας.

Οι τουρκικές νηοπομπές στη πραγματικότητα δεν συμμετείχαν σε άσκηση, αλλά στόχευαν σε απόβαση.

Ο Διοικητής της Ναυτικής Δύναμης Κύπρου διέταξε να τεθούν σε συναγερμό τα πολεμικά πλοία του νησιού και οι τορπιλάκατοι έλαβαν θέσεις μάχης. Οι τορπιλάκατοι Τ/Α-1 και Τ/Α-3 διατάχθηκαν να επιτεθούν στον Τουρκικό στόλο χωρίς ουσιαστικά να διαθέτουν κάλυψη.

Η αποστολή τους έμοιαζε αρκετά επικίνδυνη καθώς ήταν εκτεθειμένες στην Τουρκική Αεροπορία και στα βλήματα των πλοίων.

Η τορπιλάκατος Τ/Α-1 δέχθηκε πλήγμα από Τουρκικό Αεροσκάφος και προσάραξε στις ακτές της Κερύνειας. Η τορπιλάκατος Τ/Α-3 φθάνοντας κοντά στην Τουρκική νηοπομπή και πριν εξαπόλυση τορπίλη δέχθηκε ισχυρά πυρά και βυθίστηκε.

Το αρματαγωγό “Λέσβος” στην Πάφο

Το Αρματαγωγό «Λέσβος», κατά την Τουρκική Εισβολή, επέστρεφε στην Ελλάδα μετά την αντικατάσταση της Ελληνικής Δύναμης Κύπρου στην Αμμόχωστο. Στις 20 Ιουλίου ο κυβερνήτης του Αρματαγωγού, Ελευθέριος Χανδρινός, διατάχθηκε να αποβιβάσει την αντικατασταθείσα δύναμη της ΕΛΔΥΚ στην Πάφο, όπου υπήρχαν έντονες αναταραχές με τους Τουρκοκύπριους.

Το «Λέσβος», έπειτα από υπόδειξη του Διοικητή της Εθνοφρουράς Πάφου, έβαλε με τα πυροβόλα του εναντίον του Διοικητηρίου των Τουρκοκύπριων συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της δύναμης της ΕΛΔΥΚ και την παράδοση του Τουρκοκυπριακού θύλακα.

Οι αναφορές που έφθασαν στην Τουρκική στρατιωτική διοίκηση μιλούσαν λανθασμένα για εμφάνιση του Ελληνικού Στόλου προς αποτροπή της Εισβολής.

Έτσι, διατάχθηκαν τρία αντιτορπιλικά να σπεύσουν στη περιοχή της Πάφου για να πλήξουν την Ελληνική νηοπομπή, συνεπικουρούμενες από την Τουρκική Αεροπορία.

Ο Χανδρινός, γνωρίζοντας για την ενδεχόμενη καταδίωξη του, αποφάσισε να μην πλεύσει προς τα Δυτικά και την Ρόδο, αλλά προς Νότια και την Αίγυπτο. Τότε συνέβη το εξής παράδοξο.

Η Τουρκική Αεροπορία μπερδεύτηκε και θεώρησε ότι τα αντιτορπιλικά που κινούνταν στην περιοχή ήταν Ελληνικά με αποτέλεσμα να πλήξουν και να βυθίσουν το αντιτορπιλικό «Κοτσάτεπε». Παράλληλα και τα άλλα δύο μικρότερα υπέστησαν σοβαρές ζημιές.

Τελικά το Αρματαγωγό «Λέσβος» ξέφυγε και έφθασε στη Σητεία στις 22 Ιουλίου 1974.

“Ας αρχίσει τις διακοπές της η Αϊσέ”

Οι προκεχωρημένες θέσεις του πρώτου κύματος της Τουρκικής Εισβολής αλλά το ναυάγιο στις συνομιλίες της Γενεύης οδήγησε σε νέες εχθροπραξίες με την εφαρμογή του «Αττίλα ΙΙ».

Το 36,2% της Κύπρου περιήλθε σε τουρκική κατοχή με τον εκτοπισμό δεκάδων χιλιάδων Ελληνοκυπρίων. Πάρα τις προσπάθειες της Ελληνικής Δύναμης Κύπρου και της Εθνικής Φρουράς, η Κύπρος έμοιαζε ανοχύρωτη μπροστά στην υπεροπλία των Τουρκικών Στρατευμάτων.

Ίσως το ρου της Ιστορίας να άλλαζε, αν είχαν επέμβει οι δυνάμεις κάτω από το νερό, τα υποβρύχια «Νηρεύς» και «Γλαύκος».