Ποια ήταν τα σκελετωμένα παιδιά της Μπιάφρας που συγκλόνισαν την διεθνή κοινή γνώμη. Ο πόλεμος στη Νιγηρία που έγινε αφορμή για τη δημιουργία των Γιατρών του Κόσμου

Στη δεκαετία του ’70 η Μπιάφρα έγινε συνώνυμο των παιδιών που λιμοκτονούσαν. Οι φωτογραφίες των υποσιτισμένων παιδιών με τις πρησμένες κοιλιές έγιναν εξώφυλλα στα ειδησεογραφικά περιοδικά και οι εικόνες τους κυριάρχησαν στα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων.

Η ασιτία και οι αρρώστιες θέριζαν τους καταυλισμούς. Σκελετωμένα γυμνά κορμιά που λιμοκτονούσαν, παιδικά πρόσωπα απελπισμένα, μάτια που αναζητούσαν τη λύτρωση. Αυτό ήταν το πρόσωπο του εμφύλιου πολέμου ανάμεσα στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Νιγηρίας και την επαρχία της Μπιάφρας.

Ο πόλεμος της Μπιάφρας

Η Νιγηρία, έως τον Οκτώβριο του 1960, ήταν αποικία της Μεγάλης Βρετανίας. Με την ανεξαρτητοποίησή της την ίδια χρονιά ξεκίνησε η διαδικασία που θα ωθούσε στην ίδρυση του ανεξάρτητου κράτους της Μπιάφρας. Αυτό πυροδοτήθηκε από το πραξικόπημα του 1966 όταν μια ομάδα νεαρών Χριστιανών αξιωματικών ανέτρεψε τη δημοκρατική κυβέρνηση της Νιγηρίας, δολοφονώντας τον ομοσπονδιακό πρωθυπουργό Tafawa Balewa και τον πρωθυπουργό της Βόρειας Περιφέρειας Ahmadu Bello.

Οι περισσότεροι από τους πραξικοπηματίες ανήκαν στην φυλή των Ίγκμπο. Γρήγορα επικράτησε η άποψη ότι το πραξικόπημα αποτελούσε μέρος μιας μεγάλης συνωμοσίας των Ίγκμπο για να κυριαρχήσουν στη χώρα. Ακολούθησαν ταραχές και σφαγές μελών της φυλής στο Βορρά με δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και ένα μαζικό κύμα προσφύγων. Έτσι οι Ίγκμπο οδηγήθηκαν στην ίδρυση ανεξάρτητου κράτους. Ήθελαν να σώσουν τις ζωές τους και να προφυλαχθούν.

Άνθρωποι εξαντλημένοι ξεριζώθηκαν και αναζήτησαν την ασφάλεια στα ανατολικά της χώρας. Στις 30 Μαΐου ο στρατηγός Emeka Ojukwu, κήρυξε την απόσχιση της επαρχίας της Μπιάφρα και την ανακήρυξη της σε Δημοκρατία της Μπιάφρας. Η αποσχισμένη περιοχή ήταν πλούσια σε κοιτάσματα πετρελαίου, τα οποία βρίσκονταν στο νοτιοανατολικό τμήμα της χώρας. Παρ’ όλα αυτά η συμφωνία για τη διανομή των εσόδων δεν ευνοούσε την Μπιάφρα. Με την ανεξαρτησία της περιοχής, ο στρατηγός πίστευε ότι αυτή η κίνηση θα έκανε την περιφέρεια οικονομικά βιώσιμη. Η ίδρυση της Μπιάφρας, όμως, άνοιξε και το πιο σκοτεινό κεφάλαιο στην ιστορία της Νιγηρίας, καθώς η κυβέρνηση κήρυξε τον πόλεμο στο νεοσύστατο κράτος.

Οι φωτογραφίες με τα σκελετωμένα παιδιά

Ο εμφύλιος πόλεμος διήρκεσε σχεδόν δυόμιση χρόνια κατά τα οποία περίπου δύο εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από την πείνα και τις ασθένειες και λιγότερο από τις μάχες. Η Μπιάφρα αποκλείστηκε από κάθε είδους παροχή τροφίμων και φαρμάκων όταν οι κυβερνητικές δυνάμεις κατέλαβαν το λιμάνι του Πορτ Αρκούρ. Ο λιμός ήταν αναπόφευκτος. Οι κάτοικοι της Μπιάφρα ήταν καταδικασμένοι. Όσοι σώζονταν από τις βόμβες, περίμεναν απλώς να πεθάνουν από ασιτία. Το 1968 υπολογιζόταν ότι σχεδόν 6.000 κάτοικοι της Μπιάφρας πέθαιναν καθημερινά, στην πλειονότητα τους ήταν πεινασμένα παιδιά.

Τα μέσα ενημέρωσης κατακλύστηκαν από εικόνες ετοιμοθάνατων παιδιών. Τα παιδιά της Μπιάφρα συγκλόνισαν τη διεθνή κοινότητα και ξεσήκωσαν κύμα διαμαρτυριών, κατακραυγής και τη σύμπραξη των παγκόσμιων δυνάμεων, κυρίως της Μεγάλης Βρετανίας και της Σοβιετικής Ένωσης, για την καταστολή της εξέγερσης και του αγώνα για επιβίωση στην Μπιάφρα. Ο Τζον Λένον, προκειμένου να διαμαρτυρηθεί επέστρεψε το μετάλλιο του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας στη βασίλισσα Ελισάβετ, ενώ ο 20χρονος φοιτητής Μπρους Μέιροκ αυτοπυρπολήθηκε μπροστά στο κτίριο των Ηνωμένων Εθνών για να καταγγείλει την αποτυχία του γενικού γραμματέα Ου Θαντ να λάβει μέτρα ώστε να σταματήσει ο πόλεμος γενοκτονίας εναντίον της Μπιάφρας. Μουσικοί όπως ο Τζίμι Χέντριξ και η Τζόαν Μπαέζ έδωσαν συναυλίες για να ευαισθητοποιήσουν το κοινό και να συλλέξουν βοήθεια.

Η κατακραυγή, οι αντιδράσεις και οι Γιατροί του Κόσμου

Τα αποσκελετωμένα κορμιά των παιδιών δε μπορούσαν να τους αφήσουν ασυγκίνητους. Ο πόλεμος της Μπιάφρας είχε πρόσωπο και αυτό αντικατοπτριζόταν στα εξαθλιωμένα παιδιά. Μεγάλο μέρος του κόσμου έμαθε το μέγεθος της ανθρωπιστικής τραγωδίας από τις φωτογραφίες αυτών των παιδιών. Μία από αυτές που έκανε το γύρο του κόσμου ήταν η εικόνα του φωτορεπόρτερ Don McCullin. Ένας εννιάχρονος αλμπίνος που λιμοκτονεί. Προσπαθεί να σταθεί στα πόδια του. Οι αντοχές του τον έχουν εγκαταλείψει. Στηρίζεται στον τοίχο και τοποθετεί όση δύναμη του έχει απομείνει πάνω στα πόδια του. Η φωτογραφία τραβήχτηκε στη Μπιάφρα το 1969 και μέχρι και σήμερα τον στοιχειώνει. “Καθόταν μπροστά μου και με κοίταζε, προσπαθούσε να μην πέσει κάτω και να στηριχθεί στα πόδια του. Με έκανε να νιώσω απίστευτη ντροπή”, έχει δηλώσει σε συνέντευξη του.

H Μπιάφρα έγινε το παγκόσμιο σύμβολο της ανθρωπιστικής τραγωδίας. Ο φωτορεπόρτερ ήλπιζε ότι τέτοιου είδους μαρτυρίες θα επηρέαζαν την κοινή γνώμη και θα ανάγκαζαν τη διεθνή κοινότητα να λάβει δράση για τη σωτηρία της Μπιάφρας. Τα κατάφερε. Όχι μόνο με τη δική του ανάδειξη της εξόντωσης και του λιμού, αλλά μαζί και με άλλες μαρτυρίες ενέπνευσαν την ίδρυση των Γιατρών του Κόσμου.

Μια ομάδα νέων γάλλων γιατρών που πήγαν ως εθελοντές στην Μπιάφρα θα ίδρυαν στο μέλλον την οργάνωση Γιατροί Χωρίς Σύνορα ως αντίδραση στον ανθρώπινο πόνο που αντίκρισαν εκεί. Δύο Γάλλοι γιατροί, ο Max Recamier και ο Bernard Kouchner πήγαν για εθελοντισμό στη Μπιάφρα για να βοηθήσουν τα θύματα. Βίωσαν τις φρικαλεότητες. Άσκησαν έντονη κριτική στην «πολιτική της σιωπής» που ακολουθούσε η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού. Πίστευαν ότι ο υπόλοιπος κόσμος, έπρεπε να μάθει για το τι συνέβη στη Μπιάφρα. Αυτοί οι ανθρωπιστές γιατροί έμειναν στην ιστορία ως «the Biafrans». Ο πόλεμος έληξε τον Ιανουάριο του 1970 όταν η Μπιάφρα συνθηκολόγησε. Οι φωτογραφίες με τα σκελετωμένα κορμιά παιδιών που υποφέρουν και λιμοκτονούν καταγράφηκαν στη συνείδηση του κόσμου, ενώ το δράμα τους έμεινε γνωστό με την έκφραση “σαν τα παιδιά της Μπιάφρας”.

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: EPA/LEGNAN KOULA (μέσω ΑΠΕ-ΜΠΕ)

Διαβάστε στη “ΜτΧ:” Η πιο σύντομη δημιουργία κράτους στην ιστορία. Η νέα χώρα διαλύθηκε σε λίγε ώρες και το σήμα της ήταν το πράσινο χρώμα και ο ήλιος!