Ποια ήταν τα πρώτα της εξωσωματικής γονιμοποίησης, που στην Ελλάδα ονομάστηκαν άστοχα, “παιδιά του σωλήνα”. Η αφανής ηρωίδα

25 Ιουλίου 1978. Στο Βασιλικό Νοσοκομείο του Όλνταμ, στο Μάντσεστερ της Αγγλίας, συνέβη ένα γεγονός ορόσημο στα χρονικά της ιατρικής επιστήμης.

Ήρθε στη ζωή το πρώτο παιδί με την άγνωστη μέχρι τότε μέθοδο της εξωσωματικής γονιμοποίησης (IVF). Το μωράκι λεγόταν Λουίζ Μπράουν. Γεννήθηκε υγιέστατο, μετά από καισαρική τομή, ζύγιζε 2 κιλά και 600 γραμμάρια και χαρακτηρίστηκε από τον Τύπο ως το πρώτο “παιδί του σωλήνα”.

Η μητέρα της, Λέσλι Μπράουν και ο πατέρας της, Τζον Μπράουν έπλεαν σε πελάγη ευτυχίας. Εννέα χρόνια προσπαθούσαν να κάνουν ένα παιδί και η υπομονή τους ανταμείφθηκε από την επιστήμη.

Το χαρμόσυνο γεγονός “κατέκλυσε” τα πρωτοσέλιδα όχι μόνο των βρετανικών εφημερίδων, αλλά όλου του κόσμου.

Για πολλά χρόνια μετά, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που αντιμετώπιζαν με σκεπτικισμό ή και αμφισβήτηση τη μέθοδο της εξωσωματικής γονιμοποίησης.

Η άστοχη φράση του Τύπου, “παιδί του σωλήνα”, δεν βοηθούσε στην εξοικείωση του κόσμου. Οι επιστήμονες ήξεραν ότι επρόκειτο για μια πολλά υποσχόμενη καινοτομία που, όπως όλες, χρειαζόταν ακόμη έρευνα και χρόνο.

Το στοίχημα κερδήθηκε, οι προσδοκίες επαληθεύτηκαν και το ζεύγος Μπράουν έδωσε ελπίδα σε εκατομμύρια ζευγάρια που αντιμετώπιζαν προβλήματα τεκνοποίησης. “Η IVF ίσως να είχε εγκαταλειφθεί, αν δεν είχα γεννηθεί υγιής“, είχε δηλώσει η Λουίζ Μπράουν, μητέρα σήμερα δύο αγοριών.

Με την ίδια μέθοδο, η Μπράουν απέκτησε την αδερφή της, Νάταλι, τέσσερα χρόνια μετά τη γέννησή της.

Χριστίνα Ιορδανίδου, το πρώτο “παιδί του σωλήνα” στην Ελλάδα

Τριάμισι χρόνια μετά τη γέννηση της Μπράουν, ήρθε στον κόσμο το πρώτο ελληνόπουλο και 13ο στον κόσμο με τη μέθοδο IVF. Στις 20 Ιανουαρίου 1982, πλήθος δημοσιογράφων συγκεντρώθηκε στην κλινική “Μητέρα”, όπου μια 32χρονη θα υποβαλλόταν σε καισαρική τομή.

Η επέμβαση στέφθηκε με επιτυχία. Ένα κοριτσάκι βάρους 3 κιλών και 250 γραμμαρίων ήρθε στη ζωή. “Είναι γερό;“, ήταν η πρώτη ερώτηση που έκανε η μητέρα, μόλις συνήλθε από τη νάρκωση. Οι γιατροί τής απάντησαν καθησυχαστικά “ναι”.

Δηλώσεις για την υγεία του βρέφους, έκαναν οι Έλληνες γυναικολόγοι, Αλκιβιάδης Κόλλιας και Στέλιος Κτενάς.

Το “παρών” έδωσε και ο Βρετανός πρωτοπόρος της εξωσωματικής γονιμοποίησης, Πάτρικ Στέπτοου, τη μέθοδο του οποίου έμαθε και εμπιστεύτηκε το ζεύγος.

“Είμαι πράγματι ευτυχισμένος. Δέκα χρόνια παλεύαμε για ένα παιδί. Γύρισα όλους τους γιατρούς της Ελλάδας, πήγα και στην Αμερική ώσπου αλληλογράφησα, τελικά, με τον δόκτωρα Στέπτοου. Πήρα σειρά και πήγα στην Αγγλία“, δήλωσε ο πατέρας.

“Στην αρχή δεν με δέχτηκε. Εγώ ήμουν αποφασισμένη”

Σε συνέντευξή της, το Μάιο του 2022, η 32χρονη, είπε ότι πάλευε να γίνει μητέρα, αλλά δεν μπορούσε λόγω ενός προβλήματος υγείας που αντιμετώπιζε. Πήγε σε εξειδικευμένο κέντρο στις ΗΠΑ και υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση για την αποκατάσταση του προβλήματός της.

Ωστόσο, δεν υπήρξε αποτέλεσμα. Υποβλήθηκε και σε άλλες επεμβάσεις, αλλά δεν μπορούσε να μείνει έγκυος. Όταν έμαθε για τη μέθοδο του Στέπτοου, ενθουσιάστηκε και πήγε στην Αγγλία, για να ζητήσει την ιατρική αρωγή του:

“Στην αρχή δεν με δέχθηκε, μου είπε ότι η μέθοδος ήταν πειραματική. “Θέλω να γίνω μέρος του πειράματος”, του δήλωσα αποφασιστικά, και του τόνισα πως θα μείνω όσο χρειαστεί μέχρι να του αλλάξω γνώμη“.

Το πείσμα της έκαμψε τις αμφιβολίες του γιατρού Στέπτοου και την δικαίωσε. “Στη ζωή οι μάνες κάνουν όχι μόνο όσα μπορούν, αλλά κι όσα δεν μπορούν. Μην τα παρατάτε. Η επιστήμη κάνει θαύμα και η πίστη φέρνει αποτέλεσμα στον αγώνα“, ανέφερε η μητέρα του πρώτου παιδιού με εξωσωματική γονιμοποίηση στην Ελλάδα.

Οι άνδρες πρωτοπόροι της εξωσωματικής και η παραγνωρισμένη γυναίκα συνάδελφός τους

Ο Άγγλος γυναικολόγος και μαιευτήρας, Πάτρικ Στέπτοου και ο Άγγλος ιατρικός ερευνητής, Ρόμπερτ Έντουαρντς θεωρούνται, οι “πατέρες της εξωσωματικής γονιμοποίησης”.

Ένωσαν τις δυνάμεις τους στα τέλη της δεκαετίας του ’60, προκειμένου να βρουν μια λύση στο πρόβλημα που βασάνιζε εκατομμύρια γυναίκες. Τα κατάφεραν και συνέγραψαν το χρονικό της επαγγελματικής τους συνεργασίας με τίτλο “A Matter of Life: The Story of a Medical Breakthrough“.

Δεν ήταν, όμως, μόνοι τους. Αποφασιστικής σημασίας για την ανάπτυξη της μεθόδου ήταν η συνεισφορά της Αγγλίδας νοσοκόμας και εμβρυολόγου, Τζιν Πέρντι.

Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που αντιλήφθηκε και περιέγραψε τη δημιουργία πρώιμης ανθρώπινης βλαστοκύστης. Η Πέρντι ήταν, επίσης, η πρώτη που είδε τα εμβρυϊκά κύτταρα της Λουίζ Μπράουν να διαιρούνται.

Στα 23 της χρόνια, η Πέρντι έγινε υπεύθυνη του εργαστηρίου όπου γίνονταν οι πρώτες δοκιμές. Ο ρόλος της ήταν τόσο σημαντικός, ώστε, όταν δεν μπορούσε να ταξιδέψει από το Κέιμπριτζ όπου ζούσε στο Κέντρο Ανθρώπινης Αναπαραγωγής του Όλνταμ, επειδή φρόντιζε την άρρωστη μητέρα της, σταματούσαν όλες οι εργασίες.

“Η δουλειά της Τζιν ήταν κρίσιμη. Δεν ήμασταν πια ο Πάτρικ κι εγώ. Είχαμε γίνει τριάδα“, είχε αναφέρει ο Ρομπερτ Εντουαρντς, που επέμενε να γίνεται αναφορά στο όνομά της ως πρωτοπόρου της εξωσωματικής γονιμοποίησης.

Η Πέρντι συνέγραψε μαζί με τον Εντουαρντς 26 ακαδημαϊκές δημοσιεύσεις μέσα σε διάστημα 25 ετών. Επίσης, υπήρξε εκ των ιδρυτών της κλινικής Bourn Hall για την εξωσωματική γονιμοποίηση στο Κέιμπριτζ το 1980.

Το Μάρτιο του 1985, η Πέρντι πέθανε από καρκίνο, σε ηλικία μόλις 39 ετών. Δεν μπόρεσε να δει μακροπρόθεσμα τα σπουδαία αποτελέσματα του έργου της.

Η καθυστερημένη αναγνώριση μιας “αφανούς ηρωίδας”

Η Πέρντι δεν έλαβε την αναγνώριση που της άξιζε. Παρότι οι Στέπτοου και Έντουαρντς την αναγνώριζαν ως ισότιμη συνάδελφο, η κοινή γνώμη δεν μνημόνευε την Αγγλίδα εμβρυολόγο.

Μάλιστα, το νοσοκομείο Kershaw’s Cottage δεν συμπεριέλαβε το όνομα της Πέρντι σε μια αναμνηστική πλάκα, παρά τις επίμονες προσπάθειες και εκκλήσεις του Έντουαρντς.

Το όνομα της Πέρντι συμπεριελήφθη το 2015 σε μια μπλε αναμνηστική πλάκα στο Όλνταμ, με πρωτοβουλία της Βασιλικής Εταιρείας Βιολογίας. Η κλινική Bourn Hall την αναγνώρισε, μαζί με τους Στέπτοου και Έντουαρντς, το Μάρτιο του 2022.

Τη συμβολή της Πέρντι αναγνώρισε και η Λουίζ Μπράουν, καταθέτοντας λουλούδια στον τάφο της, στο χωριό Γκράντσεστερ, λίγο έξω από το Κέιμπριτζ. “Η μητέρα μου πάντα μιλούσε για την Τζιν και έλεγε ότι ήταν μια αφανής ηρωίδα και ότι χωρίς τη συμβολή της τα μωρά που γεννήθηκαν μέσω της εξωσωματικής γονιμοποίησης μπορεί να μην ήταν ποτέ πραγματικότητα“, είχε αναφέρει.

Η Πέρντι και ο Στέπτοου, που πέθανε το Μάρτιο του 1988, δεν βραβεύτηκαν ποτέ με Νόμπελ Ιατρικής, βραβείο που δεν απονέμεται μετά θάνατον. Ο Έντουαρντς το κέρδισε το 2010 και πέθανε τρία χρόνια μετά.

Στις μέρες μας, η εξωσωματική γονιμοποίηση εφαρμόζεται σε όλο τον κόσμο με μεγάλα ποσοστά επιτυχίας. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Ανθρώπινης Αναπαραγωγής και Εμβρυολογίας, πάνω από 8 εκατομμύρια παιδιά έχουν γεννηθεί από το 1978 μέχρι σήμερα με τη μέθοδο που ανέπτυξαν οι τρεις Άγγλοι επιστήμονες.

Πηγές εικόνων κεντρικής φωτογραφίας: Youtube και εφημερίδα “Τα Νέα”