Ποια είναι τα Κράβαρα και οι Κραβαρίτες. Η ιστορική ονομασία προέλευσης των ανθρώπων των απάτητων βουνών που απελευθέρωσαν την Ελλάδα

του συνεργάτη μας ιστορικού ερευνητή Στέφανου Μίλεση

Οι περιοχές που εντάσσονται στον γεωγραφικό προσδιορισμό «Κράβαρα», προσδιορίζουν κύρια τις ορεινές και δυσπρόσιτες εκτάσεις της Ναυπακτίας.

Ωστόσο και σε άλλες ορεινές περιοχές της Ελλάδας συναντούμε αυτό τον γεωγραφικό προσδιορισμό.

Από όλες τις εκδοχές σχετικές με την προέλευση του προσδιορισμού «Κράβαρα» επικρατέστερη φαίνεται αυτή που ταυτίζεται απόλυτα με την φήμη και την ικανότητα που απέκτησαν οι «Κραβαρίτες» στο να γίνουν περιζήτητοι μαχητές στα αλλοτινά Ευζωνικά Τάγματα.

Στα Ευζωνικά Τάγματα

Τα χωριά των Κραβάρων δεν ήταν τυχαίο ότι υπήρξαν τα μέρη εκείνα που τροφοδοτούσαν στο παρελθόν τα ευζωνικά τάγματα. Οι Εύζωνες θεωρούνταν τότε τα επίλεκτα τμήματα του ελληνικού στρατού. Αποτελούσαν κάποτε επίλεκτες μονάδες και η δράση τους την περίοδο των Βαλκανικών πολέμων υπήρξε καταλυτική.

Είναι αυτά που πολέμησαν στο Μπιζάνι, στο Κιλκίς, στην Τζουμαγιά, στην Κρίσνα, στο Παγγαίο και σε πολλά άλλα μέρη.

Και μόνο η δήλωση κάποιου της καταγωγής του κατά την διάρκεια κατάταξης στον Ελληνικό Στρατό, ότι ήταν δηλαδή από τα Κράβαρα, ήταν αρκετή για να τον στείλει απευθείας στα Ευζωνικά Τάγματα.

Όπως συνέβαινε κάποτε με τους Νεπαλέζους μαχητές Γκούργκας που ήταν περιζήτητοι στον Βρετανικό στρατό.

Ήδη το 1914 μια ιδιαίτερη μονάδα Ευζώνων συγκροτεί την Ανακτορική Φρουρά ως αναγνώριση της ένδοξης δράσης τους.

Πώς όμως απέκτησαν οι Κραβαρίτες τη φήμη του ικανού μαχητή; Θα πρέπει να ανατρέξουμε πίσω στο χρόνο, πριν ακόμα και από την έναρξη του αγώνα της εθνικής μας ανεξαρτησίας.

Ήδη από τις πρώτες ένοπλες συγκρούσεις οι αγωνιστές της περιοχής Πλατάνου Ναυπακτίας όταν συγκρούονταν με τους Τούρκους φώναζαν μεταξύ τους:

«Καρά – βαρείτε, Καρά- βαρείτε τα σκυλιά». Σήμαινε βαράτε στο κεφάλι (κάρα=κεφάλι)

Εγώ είμαι εγώ Ευζωνάκι γοργό…

Αυτή η παρότρυνση είχε βεβαίως να κάνει με την αριθμητική υπεροχή των Τούρκων. Ο μεγάλος αριθμός του αντιπάλου, σε συνδυασμό με την έλλειψη πυρομαχικών, ανάγκαζε τους αγωνιστές να είναι προσεκτικοί με τις βολές τους.

Ο καλύτερος τρόπος ήταν να στοχεύουν κεφάλι για να «τελειώνουν» γρήγορα με τον αντίπαλο. Δεν άργησε η πολεμική παρότρυνση (και ιαχή) «κάρα-βαρείτε» να χαρακτηρίσει όσους τη χρησιμοποιούσαν και να τους ταυτίσει με αυτήν.

Σύντομα γεννήθηκε ο προσδιορισμός «Κραβαρείτες» για τους αγωνιστές εκείνης της περιοχής.

Εκτός όμως από την ικανότητα των Κραβαριτών να ρίχνουν απευθείας στο κεφάλι, το μεγάλωμά τους στους απάτητους δυσπρόσιτους ορεινούς όγκους, τους εκπαίδευε από παιδιά να τρέχουν πάνω στις ράχες, πραγματικά αγριοκάτσικα.

Είχαν την ικανότητα να τρέχουν εκεί όπου οι άλλοι δεν μπορούσαν καν να περπατήσουν.

Οι Κραβαρίτες τραγουδούσαν αργότερα (από το 1913) στα Ευζωνικά τάγματα «Εγώ είμαι εγώ Ευζωνάκι γοργό/μέσα στον κόσμο τιμημένο/ ποιος ντιστεγκές, ποιος κουραμπιές/μπορεί να βγει μπροστά σε μένα» (Μουσική/Στίχοι: Σακελλαρίδης Θεόφραστος/Τσοκόπουλος Γιώργος & Άννινος Μπάμπης).

Το τραγούδι βρήκε απήχηση στους Κραβαρίτες των Ευζωνικών ταγμάτων καθώς γνώριζαν την ικανότητά τους να κινούνται άνετα στα δύσβατα ορεινά μονοπάτια.

Όπου «ντιστεγκές» ήταν ο καλοντυμένος και με σωστούς τρόπους νέος, ενώ «κουραμπιέ» αποκαλούσαν την εποχή εκείνη τα σημερινά «βύσματα», εκείνους δηλαδή που με τη μεσολάβηση τρίτων, πετύχαιναν να υπηρετούν στα μετόπισθεν.

Άγονη γη

Εκτός αυτού η κατάταξη στα Ευζωνικά τάγματα της περιόδου των Βαλκανικών Πολέμου 1912 – 13 ήταν διαδεδομένη στους Κραβαρίτες. Αφενός επιθυμούσαν να συνεχίσουν την προγονική τους παράδοση. Αφετέρου διότι το έδαφος της ορεινής Ναυπακτίας ήταν άγονο και ακατάλληλο προς καλλιέργεια.

Οι εργασίες που θα μπορούσαν να καταπιαστούν οι κάτοικοι της περιοχής ελάχιστες.

Δεν είμαι και από τα Κράβαρα…

Οι περίοδοι όμως των πολεμικών αναμετρήσεων κάποτε τελείωσαν και οι Κραβαρίτες ελάχιστα μπορούσαν να κάνουν πίσω στην ορεινή πατρίδα τους.

Σύντομα λησμονήθηκε η προσφορά τους στους πολέμους, η ικανότητά τους να τρέχουν σαν «αγριοκάτσικα» στα απάτητα βουνά όπως και η πολεμική τους ιαχή.

Το μόνο που έμεινε στη συλλογική μνήμη, ίσως και μέχρι τις μέρες μας, είναι ότι ο προσδιορισμός «Κράβαρα» σημαίνει απάτητους ορεινούς όγκους, που εξασφαλίζουν απομόνωση και κατά συνέπεια απομάκρυνση από την κοινωνική πραγματικότητα των αστικών κέντρων.

Εξ ου και η απάντηση «… δεν είμαι και από τα Κράβαρα» που σημαίνει καταλαβαίνω για τι πράγμα αναφέρεσαι, δεν ζω μακριά από την κοινωνική πραγματικότητα.

(Αρχική φωτογραφία από topoguide)

Σημείωση:

Τα Κράβαρα περιλάμβαναν τα ακόλουθα 10 χωριά: Κρυονέρια, Αβόρανη (παλαιά ονομασία: Λιβαδάκι), Αράχωβα, Αχλαδόκαστρο (Αρτοτίβα), Κυδωνιά (Ζηλίστα), Κλεπά, Νεοχώριο, Πλάτανος, Περδικόβρυση (Σινίστα), Καλλονή (Στρωμήνιανη) και Γραμμένη Οξυά (Σίτιστα).