Ποια είναι η ταυτότητα του δεύτερου πίνακα με τη Μόνα Λίζα που διχάζει τους ειδικούς; Γιατί επικρατεί η άποψη ότι ο Ντα Βίντσι την ζωγράφισε πριν τον πίνακα που εκτίθεται στο Λούβρο

Η Μόνα Λίζα είναι ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της σύγχρονης τέχνης.

Οι ερευνητές και οι ιστορικοί ακόμα δεν έχουν αποκρυπτογραφήσει όλες τις πτυχές του δημοφιλέστερου εκθέματος του Λούβρου. Το ενδεχόμενο να υπάρχει ένας δεύτερος πίνακας, μία προγενέστερη εκδοχή φιλοτεχνημένη από τον Ντα Βίντσι, περιπλέκει ακόμα περισσότερο τα πράγματα.

Η «Μόνα Λίζα του Isleworth» εμφανίστηκε μόλις το 1913 και μοιάζει να είναι μία πρώιμη εκδοχή της διάσημης Τζοκόντα.

Η δεύτερη Μόνα Λίζα

Αν και κανείς δεν μπορεί να προσδιορίσει με σιγουριά την ακριβή ημερομηνία, είναι ευρέως αποδεκτό ότι ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι ζωγράφισε το πορτραίτο της μηστηριώδους γυναίκας κάποια στιγμή μεταξύ του 1503 και του 1519.

Η επικρατέστερη θεωρία βασίζεται στη μαρτυρία του Τζόρτζιο Βαζάρι, ενός ιστορικού τέχνης που έζησε τον 16ο αιώνα. Σύμφωνα με τον Βαζάρι, η «Τζοκόντα» ήταν παραγγελία ενός Ιταλού ευγενή ονόματι Francesco del Giocondo. Το 1503 ο Del Giocondo ανέθεσε στον φημισμένο ζωγράφο να φτιάξει ένα πορτραίτο της γυναίκας του, Λίζα. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο Ντα Βίντσι ολοκλήρωσε το έργο μέσα στο 1504 και το παρέδωσε στον Del Giocondo. Άλλοι πιστεύουν ότι στην πορεία η συμφωνία τους διαλύθηκε και δεν τον τελείωσε ποτέ. Πολλοί θεωρούν ότι τον ολοκλήρωσε 15 χρόνια αργότερα για λογαριασμό ενός άλλου πελάτη που τον είδε μισοτελειωμένο και ήθελε να τον αγοράσει.

Η θεωρία όμως που τα τελευταία 100 χρόνια κερδίζει προοδευτικά έδαφος στους κύκλους των μελετητών είναι αυτή της ύπαρξης μίας δεύτερης, προγενέστερης «Μόνα Λίζα». Η «Μόνα Λίζα του Isleworth», όπως την αποκαλούν, εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1913. Την ανακάλυψε ο άγγλος συλλέκτης Χιου Μπλέικερ σε μία ιδιωτική συλλογή και όντας ειδήμονας τέχνης, υποψιάστηκε αμέσως ότι επρόκειτο για αυθεντικό πίνακα του Ντα Βίντσι. Σε πρώτη όψη, έμοιαζε με μία πιο καλοδιατηρημένη, αλλά μισοτελειωμένη εκδοχή του διάσημου έργου τέχνης. Οι δύο πίνακες δεν ήταν πανομοιότυποι. Στην «Μόνα Λίζα του Isleworth», η γυναίκα έμοιαζε νεότερη, το τοπίο πίσω της δεν ήταν δουλεμένο, ενώ αριστερά και δεξιά υψώνονταν δύο κίονες που δεν υπήρχαν στην πρωτότυπη.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Η ανάλυση του Φρόυντ που τον έκανε να καταλήξει ότι ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι ήταν ομοφυλόφιλος. Θεωρούσε ότι αυτή η διατριβή ήταν «ό,τι ωραιότερο είχε γράψει στη ζωή του»

Όπως ήταν αναμενόμενο, όταν ο Μπλέικερ εξέφρασε δημόσια τη θεωρία του, όλα τα βλέμματα έπεσαν πάνω στον πίνακα. Ήταν η περίοδος που η αυθεντική «Μόνα Λίζα» είχε κλαπεί από το Λούβρο, γεγονός που είχε εκτοξεύσει τη φήμη της. Η χρονική συγκυρία αρχικά κίνησε υποψίες. Πολλοί θεώρησαν ότι ο Μπλέικερ ήταν ένας ακόμη επιτήδειος που ήθελε να εκμεταλλευτεί την ξαφνική δημοφιλία του πίνακα. Και για πολλά χρόνια αυτή ήταν και η επικρατέστερη άποψη. Ωστόσο, τις τελευταίες δεκαετίες, η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας και η ανάπτυξη νέων πρωτοποριακών μεθόδων έδωσαν τη δυνατότητα στους μελετητές να δώσουν επιστημονικές απαντήσεις στις εικασίες.

Οι φιγούρες, η γεωμετρία των αντικειμένων, τα χρώματα και τα υλικά ταίριαζαν με αυτά του Λεονάρντο. Οι ακτίνες x-ray έδειξαν ότι και η τεχνοτροπία των στρώσεων στον καμβά ήταν πανομοιότυπη με τα αυθεντικά έργα του καλλιτέχνη. Τέλος, καταρρίφθηκε πλήρως η πιθανότητα ο πίνακας να είναι ζωγραφισμένος από τον Χιου Μπλέικερ ή κάποιον σύγχρονό του. Η δημιουργία της «Μόνα Λίζα του Isleworth» τοποθετείται χρονικά μεταξύ των αρχών του 16ου και τα μέσα του 17ου αιώνα.

Η επικρατέστερη θεωρία

Η θεωρία που υποστηρίζουν οι περισσότεροι μελετητές θέλει την «Μόνα Λίζα του Isleworth» να είναι το αυθεντικό πορτραίτο της Λίζα, το οποίο ο ζωγράφος δεν ολοκλήρωσε ποτέ. Για άγνωστους λόγους η συμφωνία με τον Del Giocondo δεν προχώρησε και το έργο έμεινε μισοτελειωμένο στη συλλογή του Ντα Βίντσι. Χρόνια αργότερα, όταν ο καλλιτέχνης είχε αποσυρθεί στη Γαλλία, ένας γάλλος ευγενής είδε το πορτραίτο και ζήτησε από τον Λεονάρντο να το τελειώσει. Αντί αυτού, ο ζωγράφος το έφτιαξε από την αρχή. Γι’αυτό και ο πίνακας του Λούβρου μοιάζει σαν μια πιο ώριμη εκδοχή της «Μόνα Λίζα του Isleworth». Η γυναίκα δείχνει μεγαλύτερη, το φόντο είναι πιο σκοτεινό, οι αρχαιοελληνικοί κίονες λείπουν.

Το παράξενο είναι ότι η «Μόνα Λίζα του Isleworth» είναι καλύτερα διατηρημένη από την αυθεντική. Τα χρώματα δεν έχουν ξεθωριάσει, το σχήμα των χειλιών της Λίζα και τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά του προσώπου φαίνονται καθαρά και οι λεπτομέρειες είναι πιο εμφανείς. Πολλοί πιθανολογούν ότι αυτό οφείλεται στο ότι ο πίνακας δεν άλλαξε πολλά χέρια και παρέμεινε σε προστατευμένο περιβάλλον. Από την άλλη, η Τζοκόντα του Λούβρου πέρασε από διάφορες συλλογές, κλάπηκε και ταλαιπωρήθηκε αρκετά.

Μέχρι σήμερα καμία εκδοχή δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί. Η «Μόνα Λίζα του Isleworth» είναι συνομήλικη της αυθεντικής, όμως θα μπορούσε να την έχει ζωγραφίσει ένας από τους μαθητές του Λεονάρντο. Ή ακόμα και κάποιος θαυμαστής. Οι ερευνητές παραμένουν διχασμένοι.

Αρχική εικόνα: Wikimediamtx Commons

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: «Η Μόνα Λίζα του αφγανικού πολέμου» έγινε διάσημη στη Δύση από ένα εξώφυλλο, αλλά αγνοούσε ότι έγινε σύμβολο των καταπιεσμένων γυναικών