Ποιο ήταν το κορίτσι που εντυπωσίασε τον Ιταλό ανθρωπολόγο στα χρόνια της κατοχής και έγινε διάσημη ως η “ξανθιά νεράιδα” της Κρήτης. Γιατί δεν παντρεύτηκε ποτέ

Της Ελένης Βασιλάκη από το e-storieskritis

Την τελευταία της πνοή άφησε στις 2 Μαίου 2017,  σε ηλικία 85 ετών, η Δέσποινα  Ζερβάκη, η ξανθιά νεράιδα από το Ψυχρό, η μακρομαλλούσσα μούσα του Ιταλού ανθρωπολόγου Lidio Cipriani, που τον γοήτευσε τόσο το 1942, κατά το πέρασμα του από την Κρήτη,  ώστε να κάνει εξαίρεση, κι εκεί που φωτογράφιζε μόνο ενήλικες στο πλαίσιο της μελέτης του, να φωτογραφίσει κι εκείνη σε ηλικία, τότε, μόλις οκτώ ετών.

Η ιστορία της Δέσποινας Ζερβάκη

«Ήταν κάπου μέσα στο καλοκαίρι του 1942 όταν ο Ιταλός ανθρωπολόγος, Lidio Cipriani στο ταξίδι του στην Κρήτη, για μελέτη και αποτύπωση των ανθρωπολογικών χαρακτηριστικών του ντόπιου πληθυσμού, εντόπισε στο Ψυχρό του Λασιθίου μια μικρή «νεράιδα».

Μια νεράιδα που δεν είχε βγει από τα παραμύθια αλλά ήταν ολοζώντανη και έτοιμη να λούσει, με τη βοήθεια της μητέρας της, τα κατάξανθα, σχεδόν μέχρι το γόνατο, μαλλιά της.

Το ξανθό κοριτσάκι από το Ψυχρό του έκανε τόσο εντύπωση που ενώ δεν φωτογράφιζε, κατά την ερευνητική του εργασία παιδιά, για εκείνη έκανε μια εξαίρεση. Οι φωτογραφίες της μάλιστα συμπεριελήφθησαν στο βιβλίο που εξέδωσε το 1943, στη Φλωρεντία,  με τίτλο «Creta e l origine mediterranea della civiltà» με λεζάντα «ένα κατάξανθο κοριτσάκι από το Ψυχρό, Οροπέδιο Λασιθίου, Κεντρο-Ανατολική Κρήτη».

Κάπως έτσι κι αφού χρειάστηκε να περάσουν αρκετές δεκαετίες, χάρη στο ανήσυχο πνεύμα του ιστορικού-ερευνητή Κωστή Μαμαλάκη, μάθαμε πως το νεραϊδοκόριτσο της φωτογραφίας ήταν η Δέσποινα  Ζερβάκη.

Το e-storieskritis.blogspot εντόπισε τη γλυκύτατη 84χρονη, κυρία Δέσποινα και κατέγραψε την αφήγηση της για τη συνάντηση που είχε με τον αυστηρό  Lidio Cipriani, που μπορεί μεν να βαρύνεται με τη «ρετσινιά» του φασίστα επιστήμονα ωστόσο το έργο που άφησε πίσω του για την Κρήτη, τους ανθρώπους και την καθημερινή ζωή τους, τη δεκαετία του 1940, είναι ιδιαιτέρως σημαντικό.

Όπως μας περιγράφει λοιπόν η κ. Δέσποινα, όταν ο Cipriani πήγε στο χωριό τους, εκείνη ήταν περίπου οκτώ ετών. Η μαμά της τη χτένιζε για να τη λούσει, στη συνέχεια, όταν πέρασε από το σπίτι τους απέξω ο Ιταλός ανθρωπολόγος με τη δασκάλα της περιοχής  Δανάη Χαραλαμπάκη.

Μόλις ο Lidio Cipriani είδε το κατάξανθο κοριτσάκι εντυπωσιάστηκε τόσο με την πλούσια ξανθιά κόμη της και τα μπλάβα της μάτια, που χωρίς δεύτερη κουβέντα την πήρε από το χέρι και την έβαλε στον τοίχο, αντίκρυ, για να τη φωτογραφήσει.

«Είχα ωραία μαλλιά σαν το χρυσάφι, που έφθαναν κάτω από τη μέση» μας λέει η κ Δέσποινα και συνεχίζει «όμως είχα και δύο στραβά δόντια σαν του ελέφαντα κι επειδή γελούσα ενώ με φωτογράφιζε και φαίνονταν τα δόντια μου, αυτός νευρίασε».

Έφθασε μάλιστα σε σημείο να απειλήσει τον πατέρα της πως αν δεν κάτσει φρόνιμα η μικρή για να τη φωτογραφήσει θα καταλήξει κι εκείνος και η κόρη του στην κομαντατούρ.

Για να καταφέρει να βγάλει τρεις πόζες όπως τις ήθελε, σχεδόν τελείωσε όλο το φιλμ, ωστόσο στο τέλος δεν άντεξε στη γλύκα της μικρή Δέσποινας και, παρά την αυστηρότητα του, πήγε και της χάιδεψε τα μαλλιά.

Τα χρόνια πέρασαν κι εκείνη η εμπειρία της καταναγκαστικής φωτογράφισης ξεχάστηκε μέχρι που ο Κωστής Μαμαλάκης αναγνώρισε στο πρόσωπο του ξανθού κοριτσιού από το Ψυχρό, τη Δέσποινα Ζερβάκη. Η ίδια μεγένθυνε τις φωτογραφίες που της τράβηξε ο Cipriani και με αυτές κοσμεί τον τοίχο του σπιτιού της. Η κ Δέσποινα ήταν από εκείνα τα κορίτσια που είχε την τύχη μεγαλώνοντας να γίνει μια εντυπωσιακή γυναίκα ωστόσο στην προσωπική της ζωή δε στάθηκε τόσο τυχερή.

Με παράπονο μας απάντησε στο ερώτημα, αν παντρεύτηκε μια και σκεφτήκαμε πως θα ήταν περιζήτητη νύφη με τέτοια ομορφιά, πως η μάνα εκείνου που αγάπησε δεν τους επέτρεψε να παντρευτούν. Βλέπετε ενώ η φύση την προίκισε με τόσο όμορφα χαρακτηριστικά ταυτόχρονα της έδωσε κι ένα βαρύ φορτίο να σηκώσει. Επειδή ήταν αδύνατη και είχε μεγάλη ανάπτυξη στην εφηβεία, δημιουργήθηκε πρόβλημα στην πλάτη της και αυτή η δυσμορφία δεν της επέτρεψε να παντρευτεί τον αγαπημένο της.

Η ζωή της είναι από εκείνα τα παραμύθια που δεν είχαν καλό τέλος για την πρωταγωνίστρια νεράιδα…όμως ακόμα και μέσα από τις δυσκολίες της, και μάλιστα χωρίς καν η ίδια να το αντιληφθεί, έγινε η ύπαρξη της μέρος της Ιστορίας του τόπου μας  κι ενός εντυπωσιακού λευκώματος με τίτλο “Κρήτη 1942-Οι φωτογραφίες του Lidio Cipriani”, το οποίο εκδόθηκε το 2014 στο Ηράκλειο”.

Πηγή: e-storieskritis.blogspot

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: «Η Αλίκη στη Χώρα τον Θαυμάτων». Ο συγγραφέας κατηγορήθηκε για παιδεραστία, εξαιτίας της σχέσης με το κορίτσι, που τον ενέπνευσε να γράψει το βιβλίο