9 Απριλίου 1991, ώρα 09:30 το πρωί της Τρίτης του Πάσχα. 33 Έλληνες που ταξίδεψαν με πούλμαν στην Κωνσταντινούπολη, για να περάσουν τις διακοπές τους, κάηκαν ζωντανοί από έναν 34χρονο Τούρκο περιθωριακό.
Ένας ακόμη ταξιδιώτης εξέπνευσε στο νοσοκομείο δύο ημέρες μετά, ανεβάζοντας τον αριθμό των νεκρών στους 34. Δέκα επιβάτες τραυματίστηκαν και διακομίστηκαν σε νοσοκομεία της Κωνσταντινούπολης.
Όπως αποκαλύφθηκε 48 ώρες αργότερα, ο εμπρηστής ονομαζόταν Καντίρ Τσαλ. Εισήλθε κρυφά στο διώροφο τουριστικό λεωφορείο του ταξιδιωτικού πρακτορείου “Άγγελος Τουρς” και έριξε στο δάπεδο βενζίνη, την οποία κουβαλούσε σε πλαστικό μπιτόνι.
Αμέσως έβαλε φωτιά με αναπτήρα και, μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, το λεωφορείο έγινε παρανάλωμα του πυρός. Οι στιγμές που ακολούθησαν ήταν εφιαλτικές.
Όσοι βρέθηκαν έξω από το φλεγόμενο πούλμαν, πετούσαν πέτρες στα τζάμια, για να δημιουργήσουν διόδους διαφυγής για τους εγκλωβισμένους. Όταν έφτασε η Πυροσβεστική, ήταν αργά.
Ο εμπρησμός στο λεωφορείο που μετέφερε 61 Έλληνες στην Κωνσταντινούπολη για το Πάσχα σόκαρε την ελληνική και διεθνή κοινή γνώμη. Πηγή εικόνων: εφημερίδα “Τα Νέα”
Στην Ελλάδα, οι ώρες αγωνίας που πέρασαν οι συγγενείς των εκδρομέων μέχρι να μάθουν για την τύχη τους έμοιαζαν με αιώνες.
Τηλεφωνούσαν στις εφημερίδες, το ξενοδοχείο, το Ελληνικό Προξενείο και τα νοσοκομεία της Κωνσταντινούπολης και κατέκλυσαν τα γραφεία του ταξιδιωτικού πρακτορείου στην Αθήνα.
Όσοι άκουσαν τις φωνές των δικών τους από την Κωνσταντινούπολη, ανακουφίστηκαν και ευχαριστούσαν τον Θεό. Όσοι, όμως, πληροφορήθηκαν για το απευκταίο, “πάγωσαν” και “βυθίστηκαν” στην οδύνη και τη θλίψη.
Ο Καντίρ Τσαλ πέθανε από τη φωτιά που ο ίδιος πυροδότησε. Τα κίνητρά του παρέμειναν ανεξιχνίαστα και διάφορες εικασίες εκφράστηκαν για τους λόγους που τον ώθησαν να “πάρει στο λαιμό του” 34 ανθρώπους.
Η είδηση του άδικου χαμού των Ελλήνων ταξιδιωτών σόκαρε τόσο την ελληνική όσο και την διεθνή κοινή γνώμη και απασχόλησε για πολλές ημέρες τον εγχώριο Τύπο.
“Εμπρησμός! Μακελειό!“, “Πούλμαν πύρινος τάφος!” και “Τραγωδία στην Πόλη!” ήταν μερικοί μόνο από τους πηχυαίους τίτλους την επαύριον της τραγωδίας.
Ο εμπρησμός του λεωφορείου “Άγγελος Τουρς” στην Κωνσταντινούπολη και ο θάνατος 33 Ελλήνων εκδρομέων του έγινε πρώτη είδηση στις εφημερίδες της εποχής
“Τους βλέπαμε να καίγονται και δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα”
Μία από τις πιο αποκαλυπτικές μαρτυρίες εκείνων των ημερών ήταν του επιβάτη, Γιώργου Ιορδανίδη. Περιέγραψε καρέ καρέ όσα εκτυλίχθηκαν μπροστά στα μάτια του και δήλωσε πως είδε τον εμπρηστή να καίγεται μπροστά του:
“Στις 09:30 ήμασταν όλοι μέσα στο πούλμαν. Λίγο πριν κλείσει η πίσω πόρτα, είδα έναν άνδρα με μακριά γένια και μακριά μαλλιά να ορμάει μέσα και να κρύβεται πίσω από τη μικρή σκάλα που οδηγούσε στο επάνω πάτωμα του πούλμαν. Πρόσεξα ότι στη μέση του είχε δέσει με ένα σκοινί ένα πλαστικό δοχείο που είχε ένα υποκίτρινο υγρό.
Την ώρα ακριβώς που ξεκινούσε το πούλμαν, έσκισε το δοχείο με ένα μαχαίρι, το υγρό χύθηκε και άρχισε να τρέχει προς τα κάτω. Εκείνη τη στιγμή με πήρε η μυρωδιά της βενζίνης, αλλά νόμιζα ότι ήταν από το λεωφορείο που είχε ήδη βάλει μπρος.
Φώναξα στον οδηγό. Πριν προλάβω να πάρω απάντηση, είδα τον άγνωστο να ανάβει κάτι σαν αναπτήρα και να το πετάει στο υγρό που είχε ήδη χύσει. Αμέσως λαμπάδιασε ολόκληρο το εσωτερικό του οχήματος και οι φλόγες όρμησαν επάνω μου […]
Άρπαξα τη γυναίκα μου και την πέταξα έξω από την ανοιχτή πόρτα του οδηγού. Έβγαλα και μία άλλη κοπέλα που ήδη είχε λιποθυμήσει και μετά πετάχτηκα κι εγώ έξω […]
Προλάβαμε να κατέβουμε ελάχιστοι. Τους άλλους τους βλέπαμε να καίγονται και δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα […] Τον ίδιο τον δράστη τον είδα εγώ να καίγεται σαν λαμπάδα μέσα στο πούλμαν“.
Ένας άλλος επιζών, ο Νίκος Αργύρης, είπε στο δημοσιογράφο Πάνο Σόμπολο:
“Ολόκληρος ο πάνω όροφος του λεωφορείου τυλίχθηκε αμέσως στις φλόγες και ακολούθησε πανδαιμόνιο. Κανένας δεν μπορούσε να κατέβει από τις φλεγόμενες σκάλες του πούλμαν. Όπως και ο οδηγός, έτσι κι εγώ προσπάθησαν να σπάσω τα τζάμια. Έκανα απεγνωσμένες κινήσεις.
Χτύπαγα με τις γροθιές μου το τζάμι, γιατί δεν έβρισκα το ειδικό σφυρί, αλλά στάθηκε αδύνατο. Με έπνιγαν οι καπνοί και δεν μπορούσα να ανασάνω. Σερνόμουν στο πάτωμα, για να μπορέσω να βγω έξω. Άκουγα κλάματα και γοερές κραυγές. Ευχαριστώ τον Θεό που είμαι ζωντανός“.
Η διαστρέβλωση της πραγματικότητας από τα τουρκικά ΜΜΕ
Τις πρώτες ώρες μετά το συμβάν, οι τουρκικές αρχές επιχείρησαν να υποβαθμίσουν το γεγονός παραποιώντας την αλήθεια. Τόσο τα έντυπα όσο και τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα παρουσίασαν τον εμπρησμό ως ατύχημα που προκλήθηκε από έκρηξη φιάλης γκαζιού στη μικρή κουζίνα του λεωφορείου και απέκλεισαν την εγκληματική ενέργεια.
Ωστόσο, δεν υπήρχε κανένα γκάζι στο πούλμαν, όπως έλεγαν κατηγορηματικά ο οδηγός του “Άγγελος Τουρς” και οι επιβάτες. “Η πυρκαγιά οφείλεται σε εμπρησμό και απορρίπτουμε κάθε άλλο ενδεχόμενο“, διατράνωναν.
Την ίδια στιγμή, η τουρκική αστυνομία παρέμενε άφαντη και δήλωσε “παρούσα” αφότου πέρασαν 12 ώρες. Η ελληνική αντιπροσωπεία που έφτασε το απόγευμα της ίδιας ημέρας στην Πόλη, με επικεφαλής τον Υπουργό Υγείας, Γιώργο Σούρλα, συνάντησε από την πρώτη στιγμή την απροθυμία των τουρκικών αρχών να παράσχουν επίσημη ενημέρωση και να συνεργαστούν.
Την ίδια έλλειψη διάθεσης συνάντησαν κι οι δημοσιογράφοι που μετέβησαν στον τόπο της τραγωδίας. Εκφράστηκε ακόμη και ο ψευδής ισχυρισμός ότι ο Καντίρ Τσαλ ήταν μουσουλμάνος της Δυτικής Θράκης που περιλαμβανόταν στη λίστα των επιβατών του μοιραίου λεωφορείου.
Όλες οι ελληνικές εφημερίδες έκαναν λόγο για “πρωτοφανή επιχείρηση συγκάλυψης” του εμπρησμού, η οποία είχε ως στόχο να μην υποστεί πλήγμα ο τουρκικός τουρισμός, δεδομένου ότι χιλιάδες Έλληνες πήγαιναν για προσκύνημα στην Αγία Σοφία εκείνη την περίοδο. Φυσικά ακολούθησαν μαζικές ακυρώσεις ταξιδιών προς την Πόλη.
Εξαρχής οι τουρκικές αρχές και εφημερίδες προσπάθησαν να υποβαθμίσουν το γεγονός του εμπρησμού του τουριστικού λεωφορείου “Άγγελος Τουρς”
Οι Τούρκοι παραδέχθηκαν τελικά ότι η φωτιά στο “Άγγελος Τουρς” δεν οφειλόταν σε ατύχημα μόνο όταν ο εισαγγελέας Κωνσταντινούπολης ανέφερε πως μεταξύ των σορών ήταν και εκείνη ενός άνδρα που είχε κάνει περιτομή.
Η οριστική παραδοχή της αλήθειας επήλθε, όταν η σορός του εμπρηστή αναγνωρίστηκε στο νεκροτομείο της Κωνσταντινούπολης. Διαπιστώθηκαν μεγάλα εγκαύματα στην κοιλιά του, εκεί δηλαδή όπου, σύμφωνα με τους μάρτυρες, είχε κρεμασμένο το δοχείο με το εύφλεκτο υγρό.
Επαίτης, τοξικομανής, παρανοϊκός. Το προφίλ του εμπρηστή
Ένας άνδρας που ήταν μέλος του ταξιδιωτικού γκρουπ, αλλά δεν επέβαινε στο μοιραίο λεωφορείο, κατέθεσε ότι ο εμπρηστής “ήταν ένα περίεργο άτομο που τριγύριζε έξω από το ξενοδοχείο, ζητούσε τσιγάρα και χρήματα από περαστικούς και ξαφνικά όρμησε στο πούλμαν“.
Σύμφωνα με όσα έγιναν γνωστά, ο Καντίρ Τσαλ γεννήθηκε στο Αφιόν Καραχισάρ και ήταν χωρισμένος με δύο παιδιά. Είχε νοσηλευτεί για μικρό χρονικό διάστημα το 1989 σε ψυχιατρικό κατάστημα κοντά στη Σμύρνη και ήταν αλκοολικός και ναρκομανής.
Άλλοι μάρτυρες δήλωσαν ότι μάζευε εφημερίδες και περιοδικά από τα σκουπίδια και έδειχνε στους περαστικούς φωτογραφίες της πρώην γυναίκας του και των παιδιών του.
Η εφημερίδα “Τα Νέα” αναδημοσίευσε μία παλιά φωτογραφία ταυτότητας του Τσαλ και μία φωτογραφία που τραβήχτηκε από επιβάτη μία ημέρα πριν την τραγωδία.
Στο συγκεκριμένο ντοκουμέντο, απεικονίζεται ο 34χρονος εμπρηστής ξαπλωμένος και σκεπασμένος με μία βρώμικη κουβέρτα, μπροστά από μία οικοδομή που βρισκόταν απέναντι από το ξενοδοχείο “Χαμιντιέ“.
Εκεί φέρεται να ζούσε και να έτρωγε και από εκεί όρμησε, για να λαμπαδιάσει το λεωφορείο των Ελλήνων εκδρομέων.
Οι φωτογραφίες ντοκουμέντο της εφημερίδας “Τα Νέα” για τον εμπρηστή Καντίρ Τσαλ
Πολλές εκδοχές αναφέρθηκαν σχετικά με τους λόγους που ώθησαν τον Τσαλ να βάλει φωτιά στο πούλμαν. Άλλοι θεωρούσαν ότι ήταν όργανο συγκεκριμένων κύκλων που επεδίωκαν την όξυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων κι άλλοι ότι προέβη σε επίθεση αυτοκτονίας.
Επιπλέον, εκφράστηκε η άποψη ότι ίσως ήταν φανατικός μουσουλμάνος που ήθελε να εκδικηθεί τους χριστιανούς. Τέλος, υποστηρίχθηκε, ότι ήταν τρελός κι είχε το ακαταλόγιστο.
Το μόνο βέβαιο ήταν πως οικογένειες ξεκληρίστηκαν, παιδιά έμειναν ορφανά και οι επιζώντες δεν ξέχασαν ποτέ ότι εκείνη την ημέρα του 1991 βρέθηκαν μία ανάσα από το θάνατο. Ο χρόνος μπορεί να απάλυνε τις πληγές, αλλά δεν τις επούλωσε.
Η δήλωση Οζάλ και οι καταγγελίες των τραυματιών
Αλγεινή εντύπωση προκάλεσε στους Έλληνες η δήλωση του Τούρκου προέδρου, Τουργκούτ Οζάλ, ο οποίος, στο συλλυπητήριο μήνυμά του προς τον Έλληνα Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνο Καραμανλή έκανε λόγο για “ατυχέστατη κατάσταση“.
Το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας “Τα Νέα” την 11η Απριλίου 1991
Οι τραυματίες που μεταφέρθηκαν στα νοσοκομεία της Κωνσταντινούπολης ήρθαν αντιμέτωποι με κάκιστες συνθήκες νοσηλείας. Ισχυρίστηκαν, μάλιστα, ότι κλήθηκαν να πληρώσουν και για τη χορήγηση μιας απλής αλοιφής.
Όσο για τα απανθρακωμένα πτώματα των Ελλήνων εκδρομέων, μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα με στρατιωτικό αεροπλάνο.
Το χρονικό του εμπρησμού
Το λεωφορείο “Άγγελος Τουρς” ξεκίνησε με προορισμό την Κωνσταντινούπολη το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής 5 Απριλίου 1991.
Η εκδρομή θα διαρκούσε μία εβδομάδα. Μετά από προγραμματισμένες ενδιάμεσες στάσεις, οι 61 επιβάτες του έφτασαν στην Πόλη και κατέλυσαν στο ξενοδοχείο “Χαμιντιέ“.
Την 9η Απριλίου, οι εκδρομείς βγήκαν από το ξενοδοχείο και ετοιμάζονταν να πάνε για ψώνια. Κάποιοι κατέβηκαν στην αγορά με τα πόδια και κάποιοι άλλοι ζήτησαν από τον οδηγό του λεωφορείου να τους μεταφέρει στο κέντρο της πόλης.
Αφότου μπήκαν όλοι στο πούλμαν και λίγο πριν ο οδηγός κλείσει όλες τις πόρτες, κάποιοι επιβαίνοντες είδαν έναν ρακένδυτο άνδρα, με μακριά μαλλιά και μούσια, να μπαίνει αιφνιδιαστικά στο λεωφορείο.
Σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρας, ο άνδρας αυτός είχε κρεμασμένο γύρω από τη μέση του ένα μπιτόνι γεμάτο με υποκίτρινο υγρό, κατά πάσα πιθανότητα βενζίνη, και ένα μαχαίρι.
Πήρε το αιχμηρό αντικείμενο, χάραξε το πλαστικό δοχείο και έριξε το υγρό στο δάπεδο του λεωφορείου. Η φωτιά ξέσπασε στο χώρο της εσωτερικής σκάλας. Εκεί στεκόταν ο εμπρηστής, με προφανή σκοπό να εγκλωβίσει όλους όσοι βρίσκονταν στον πάνω όροφο του λεωφορείου.
Το λεωφορείο “Άγγελος Τουρς” πριν και μετά τον εμπρησμό της 9ης Απριλίου 1991. Πηγές εικόνων: εφημερίδες “Τα Νέα” και “Αυγή”
Ανάμεσα στα θύματα του εμπρησμού ήταν και μέλη της οικογένειας του 59χρονου απόστρατου ταξίαρχου Θανάση Ντούρμα. Κάηκαν ζωντανοί ο ταξίαρχος, η 24χρονη κόρη του, Θεοπίστη, η 78χρονη μητέρα του, Ολυμπία και η 18χρονη ανιψιά του, Κατερίνα Γκουρτζίδου.
Ένα ζευγάρι που επέβαινε στο λεωφορείο που ξεκίνησε από Αθήνα δεν έφτασε ποτέ στην Κωνσταντινούπολη. Αισθάνθηκαν αδιαθεσία, αποβιβάστηκαν στην Καβάλα και, έτσι, γλίτωσαν.
Όλα τα πολιτικά κόμματα και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας καταδίκασαν την εγκληματική ενέργεια του Τούρκου εμπρηστή και εξέφρασαν τα συλλυπητήριά τους και τη συμπαράστασή τους στις οικογένειες των θυμάτων.
Οι 34 νεκροί στην Κωνσταντινούπολη δεν ήταν το μοναδικό τραγικό γεγονός που συγκλόνισε την Ελλάδα τον Απρίλιο του 1991. Δέκα ημέρες αργότερα, 6 αθώοι Πατρινοί σκοτώθηκαν από βόμβα που εξερράγη στα χέρια του Παλαιστίνιου, Αχμέντ Χασικέχ, σε μια εξαώροφη πολυκατοικία στην οδό Βότση 14. Μπορείτε να διαβάσετε αναλυτικά τι συνέβη στον παρακάτω σύνδεσμο:
Βασικές πληροφορίες του κειμένου αντλήθηκαν από το βιβλίο του Πάνου Σόμπολου “Τα τραγικά γεγονότα της τελευταίας τριακονταπενταετίας”, Εκδόσεις Πατάκη
Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: εφημερίδα “Τα Νέα”
Ακολουθήστε την mixanitouxronou.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Διαβάστε τις σημαντικότερες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στη mixanitouxronou.gr