Ποια περίοδο η Ελλάδα δεν είχε πλούσιους και εργατική τάξη; Δεν υπήρχαν δρόμοι και το 40% ήταν αναλφάβητοι

Πόσα γνωρίζετε για την οικονομική και κοινωνική κατάσταση στην Ελλάδα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου; Ξέρετε ότι ουσιαστικά δεν υπήρχαν πλούσιοι; Δεν υπήρχε αστική τάξη. Ούτε εργάτες και προλεταριάτο, επειδή δεν υπήρχε βιομηχανική ανάπτυξη. Δεν υπήρχαν δρόμοι, εμβόλια, νοσοκομεία, ούτε καν καλά χωράφια για καλλιέργεια.

Την κατάσταση περιγράφει με λιτό και ακριβή τρόπο, εξηγώντας και την εξέλιξη του ΚΚΕ στην Ελλάδα, ο Ευάγγελος Αβέρωφ στο βιβλίο του «Φωτιά και Τσεκούρι», απ΄ όπου είναι και το απόσπασμα που ακολουθεί. Διαβάστε τη διαφωτιστική ανάλυσή του. Είναι ένα μάθημα πατριδογνωσίας:

“…Το ΚΚΕ άρχισε να σχηματίζεται μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν η Ελλάδα ήταν μια χώρα χωρίς υποδομές, παραδομένη στο έλεος της ορεινής φυσικής της γεωγραφίας.

Οι λιγοστές πεδιάδες μαστίζονταν από την ελονοσία, τα μέσα καλλιέργειας ήταν απηρχαιωμένα και οι σοδειές βρίσκονταν στο έλεος της ξηρασίας και των πλημμυρών. Οι πεδινοί δρόμοι ήταν ελάχιστοι και σε οικτρή κατάσταση.

Οι σιδηροδρομικές γραμμές μονής κατεύθυνσης είχαν το διεθνές πλάτος μόνο στη γραμμή Αθηνών – Θεσσαλονίκης – Δυτικής Ευρώπης. Οι θαλάσσιες επικοινωνίες μεταξύ του Πειραιώς και των λίγων αξιόλογων λιμένων ήταν ανεκτές και τακτικές. Όλες όμως ήταν πάντοτε ελλιπείς και αραιές.

Δεν υπήρχαν ούτε μεγάλες πόλεις ούτε μεγάλες επιχειρήσεις.

Ο πληθυσμός των μόνων αξιόλογων πόλεων, δηλαδή της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης δεν υπερέβαινε για τις δύο μαζί τις πεντακόσιες χιλιάδες. Εξάλλου, οι ελληνικές βιομηχανίες, που κατά τα δυτικά κριτήρια θα θεωρούνταν μεσαίου μεγέθους, μπορούν να μετρηθούν στα δάκτυλα.

Εξίσου μεγάλη ήταν η απόσταση μεταξύ της Ελλάδος και των ανεπτυγμένων δυτικών χωρών στον κοινωνικό τομέα και στον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης.

Η ληστεία στις σημαντικές οδούς δεν ήταν μεν συνήθης, αλλά δεν ήταν και εντελώς άγνωστη. Το σύνολο των αναλφάβητων υπερέβαινε πιθανότατα το 40% του πληθυσμού.

Η εργατική τάξη ήταν πρακτικώς ανύπαρκτη. Σχεδόν το σύνολο των εργατών δεν ήταν στην κυριολεξία εργάτες. Ήταν μικροαστοί, οι οποίοι εργάζονταν στις ελάχιστες, περιορισμένες και οικογενειακές επιχειρήσεις.

Μεταξύ των ετών 1918 και 1920, ο Ελευθέριος Βενιζέλος πραγματοποίησε υπέρ των αγροτών μια ευρύτατη αγροτική μεταρρύθμιση, που συμπληρώθηκε αργότερα από δύο άλλες, από τις οποίες η μία έγινε το 1923.

Πρακτικώς, ολόκληρη η καλλιεργήσιμη γη της χώρας διανεμήθηκε στους καλλιεργητές. Πρέπει να προστεθεί για να ολοκληρωθεί η εικόνα, ότι ελλείψει επαρκούς γης, ο μεγαλύτερος αριθμός των αγροτικών εκμεταλλεύσεων διέθετε ένα έως πέντε εκτάρια (10 – 50 στρέμματα), ένας αξιόλογος αριθμός πέντε έως είκοσι εκτάρια και ότι αριθμός των εκμεταλλεύσεων που υπερέβαινε αυτή την κατάσταση ήταν σχετικώς ασήμαντος.

Η αστική τάξη ήταν πολύ σημαντική. Περιελάμβανε μόνο μικροαστούς, οι οποίοι ήταν βαθύτατα εμποτισμένοι – όπως και όσοι ανήκαν στις άλλες τάξεις – από τις ιδέες της Θρησκείας και της Πατρίδος, της Οικογένειας και της Ιδιοκτησίας.

Ουσιαστικώς, το σύνολο του πληθυσμού αποτελείτο από τις κοινωνικές αυτές τάξεις. Η λιτότητα της ζωής τους ήταν γενική και μεγάλη. Στους ορεσίβιους η λιτότητα έφθανε στα ακρότατα δυνατά όρια.

Οι μεγαλοαστοί ήταν ολιγάριθμοι. Οι μεγάλοι γαιοκτήμονες είχαν περιορισθεί σε μικρούς σχετικώς κλήρους. Έτσι, στην Ελλάδα δεν υπήρχαν πια παρά λίγες εκατοντάδες εύπορων οικογενειών. Στην ουσία, εκτός από ανθρώπους που μετρούνταν στα δάκτυλα, πραγματικά πλούσιοι ήταν μόνο όσοι πλούτισαν στο εξωτερικό και αυτοί είχαν ένα ιδιαίτερο γόητρο, δεδομένου ότι η παράδοση των μεγάλων εθνικών ευεργετών ήταν πάντα ζωντανή και συνεχιζόταν. Οι εθνικοί ευεργέτες είχαν ιδρύσει πολύ σημαντικά ιδρύματα και αυτά εντυπωσίαζαν εξαιρετικά, επειδή η χώρα ήταν πολύ πτωχή.

Αυτή η διάρθρωση της χώρας, η οποία ως ένα σημείο θύμιζε τη Δύση των αρχών του 19^ου αιώνα, άλλαξε μεταξύ των ετών 1920 και 1940.

Η Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και η άφιξη ενός εκατομμυρίου πεντακοσίων χιλιάδων προσφύγων, διπλασίασε τον πληθυσμό των τριών σημαντικών πόλεων της χώρας, δημιούργησε μια πραγματική εργατική – προλεταριακή τάξη και τελικά δημιούργησε μια σχετικώς σημαντική βιομηχανία.

Αιφνιδίως, οι συνθήκες άλλαξαν. Η ανισότητα των τάξεων άρχισε να γίνεται αισθητή.

Εξάλλου, οι δύο ειρηνικές δεκαετίες και οι κυβερνήσεις που τις ενέπνεε μεταρρυθμιστικό και δημιουργικό πνεύμα, ιδίως του Βενιζέλου μεταξύ 1928 – 1932, βελτίωσαν τις συνθήκες στους τομείς της παραγωγής, των συγκοινωνιών, της βιομηχανίας, της κοινωνικής ασφάλισης και γενικότερα της κοινωνικής προόδου.

Παρ΄ όλα αυτά, η Ελλάδα  στις παραμονές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, δεν απείχε πολύ από το σημείο όπου βρισκόταν την επαύριο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ήταν δε απολύτως διαφορετική από την Ελλάδα της δεκαετίας του 1960 – 1969.

Για να πει κανείς τα πάντα με λίγες λέξεις  και τρεις αριθμούς, το κατά κεφαλήν ετήσιο εισόδημα το 1920 ήταν χαμηλότερο από 100 δολάρια, το 1940 χαμηλότερο από 150 δολάρια και το 1970 περίπου 1000 δολάρια”.

Η συγκεκριμένη ανάλυση είναι απόσπασμα από το βιβλίο «Φωτιά και Τσεκούρι» του Ευάγγελου Αβέρωφ – Τοσίτσα.

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Πώς τα παπούτσια στην αρχαία Ελλάδα δήλωναν την κοινωνική τάξη και τον πλούτο. Πώς ξεχώριζαν οι εταίρες από τα υποδήματα τους και γιατί η αρχαία μόδα αντέχει ακόμη…