Πέθανε ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, ο τελευταίος ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης

Πέθανε σε ηλικία 91 ετών ο τελευταίος ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, Μιχαήλ Γκορμπατσόφ.

Την είδηση του θανάτου του μετέδωσαν τα ρωσικά πρακτορεία ειδήσεων αργά χθες το βράδυ, δημοσιεύοντας την ανακοίνωση του Κεντρικού Κλινικού Νοσοκομείου της Μόσχας, στο οποίο νοσηλευόταν:

“Ο Μιχαήλ Σεργκέγιεβιτς Γκορμπατσόφ πέθανε σήμερα το απόγευμα ύστερα από μακρά, σοβαρή ασθένεια”.

Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν εξέφρασε τα “θερμά του συλλυπητήρια” για την απώλεια, δήλωσε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ στο πρακτορείο ειδήσεων Interfax.

Πλήθος πολιτικών ηγετών είπαν το “ύστατο χαίρε” στον Σοβιετικό πολιτικό και τον εγκωμίασαν με μηνύματά τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών ανάρτησε το ακόλουθο μήνυμα στο Twitter:

“Εκφράζουμε τη λύπη μας για την απώλεια ενός μεγάλου Ευρωπαίου, του Μιχαήλ Σεργκέγεβιτς Γκορμπατσώφ Συνέβαλε καθοριστικά στον τερματισμό του ψυχρού πολέμου, την προώθηση του πυρηνικού αφοπλισμού και τον εκδημοκρατισμό της χώρας του. Ειλικρινή συλλυπητήρια στους οικείους του και το ρωσικό λαό”.

Η διαδρομή του Γκορμπατσόφ: Από αγρότης σε ηγέτη μιας ολόκληρης Ένωσης

Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ υπήρξε ένας από τους πιο επιδραστικούς πολιτικούς του 20ού αιώνα, Ήταν ο όγδοος και τελευταίος ηγέτης της ΕΣΣΔ και επικεφαλής του Κομμουνιστικού Κόμματος της χώρας από το 1985 ως το 1991.

O Μιχαήλ Σεργκέγιεβιτς Γκορμπατσόφ γεννήθηκε στις 2 Μαρτίου 1931 στο χωριό Πριβόλνογιε της περιοχής Κρασνογκβαρντέισκ, στην περιφέρεια Σταυρούπολης (Σταβροπόλ), από αγροτική οικογένεια. Το 1946 άρχισε να εργάζεται ως οδηγός γεωργικών μηχανημάτων και την ίδια χρονιά έγινε μέλος της Κομσομόλ (της νεολαίας του ΚΚΣΕ).

Ο Γκορμπατσόφ καταγόταν από αγροτική οικογένεια – Πηγή εικόνας: Wikipedia

Το 1952, φοιτητής στη Μόσχα, έγινε μέλος του ΚΚΣΕ και τον επόμενο χρόνο παντρεύτηκε τη Ραΐσα Τιταρένκο, που σπούδαζε φιλοσοφία. Μαζί της απέκτησε μία κόρη, την Ιρίνα Μιχαίλοβνα.

Το 1955, ο Γκορμπατσόφ αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Λομονόσοφ και το 1957 από το Ινστιτούτο Αγροτικής Οικονομίας της Σταυρούπολης με την ειδικότητα του γεωπόνου – οικονομολόγου.

Το 1971 εκλέχθηκε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος, το 1978 γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής και το 1979 αναπληρωματικό μέλος του Πολιτικού Γραφείου.

Τον Οκτώβριο του 1980 έγινε τακτικό μέλος του Πολιτικού Γραφείου και, τον Μάρτιο του 1985, μετά το θάνατο του Κονσταντίν Τσερνιένκο, εκλέχθηκε γενικός γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ.

Μετά από δεκαετίες ψυχροπολεμικής έντασης και αντιπαράθεσης, ο Γκορμπατσόφ έφερε τη Σοβιετική Ένωση πιο κοντά από ποτέ στη Δύση. Οι συναντήσεις του με τον Αμερικανό πρόεδρο, Ρόναλντ Ρήγκαν είχαν ως αποτέλεσμα την υπογραφή της συνθήκης INF για την εξάλειψη των βαλλιστικών πυραύλων μέσου βεληνεκούς, το 1987.

Οι πολιτικές της περεστρόικα (αναδόμηση ή ανασυγκρότηση) και της γκλάσνοστ (διαφάνεια) που εφάρμοσε επιχείρησαν να φέρουν περισσότερη ελευθερία λόγου, οικονομική ανάπτυξη και δημοκρατία στη Σοβιετική Ένωση. Όμως, δεν μπόρεσαν να αποτρέψουν τη διάλυσή της, στα τέλη του 1991.

Πολλοί Ρώσοι δεν συγχώρησαν ποτέ τον Γκορμπατσόφ για την “αναταραχή” που προκάλεσαν οι μεταρρυθμίσεις του, θεωρώντας πως η υποβάθμιση του βιοτικού τους επιπέδου ήταν ένα “πολύ υψηλό τίμημα” που κλήθηκαν να πληρώσουν για τον “εκδημοκρατισμό” της Ένωσης.

“Βλέπω τον εαυτό μου ως έναν άνθρωπο που ξεκίνησε τις μεταρρυθμίσεις που ήταν απαραίτητες για τη χώρα και την Ευρώπη και τον κόσμο. Με ρωτούν συχνά “αν έπρεπε να τα επαναλάβεις, θα τα άρχιζες όλα ξανά;”.

Ναι, πράγματι, απαντώ. Και με περισσότερη επιμονή και αποφασιστικότητα”, είπε ο Γκορμπατσόφ στο πρακτορείο ειδήσεων Associated Press λίγο μετά την αποχώρησή του από την εξουσία.

Το 1990, πήρε το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης για το ρόλο του στον τερματισμό του Ψυχρού Πολέμου.

“Μας έδωσε όλη την ελευθερία, αλλά δεν ξέρουμε τι να κάνουμε με αυτό”, είπε ο φιλελεύθερος οικονομολόγος Ruslan Grinberg στο ειδησεογραφικό πρακτορείο των ενόπλων δυνάμεων Zvezda μετά την επίσκεψη του Γκορμπατσόφ στο νοσοκομείο τον Ιούνιο.

Ακολουθούν ορισμένες από τις πιο αξιοσημείωτες δηλώσεις του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ

• “Μια μέρα πιαστήκαμε από το χέρι και πήγαμε να περπατήσουμε το απόγευμα. Και συνεχίσαμε να περπατάμε έτσι όλη μας τη ζωή”. Για τη σύζυγό του Ραΐσα, συνέντευξή του στο αμερικανικό περιοδικό Vogue, 2013.

• Αυτό είναι άλλο ένα χτύπημα της καμπάνας, μια νέα τρομερή προειδοποίηση ότι στην πυρηνική εποχή χρειάζεται νέα πολιτική σκέψη και απαιτούνται νέες πολιτικές”. Πρώτη δημόσιες δηλώσεις για το δυστύχημα στον πυρηνικό ηλεκτροπαραγωγικό σταθμό στο Τσερνόμπιλ (Ουκρανία), 14η Μαΐου 1986, στη σοβιετική τηλεόραση.

• “Κάποια στιγμή, η χώρα άρχισε να χάνει την ορμή της, οι δυσκολίες και τα ανεπίλυτα προβλήματα άρχισαν να συσσωρεύονται, εμφανίστηκαν στοιχεία βαλτώματος και άλλα φαινόμενα ξένα στον σοσιαλισμό. Κι αυτό έπληξε σκληρά την οικονομική, την κοινωνική, την πολιτισμική και την πνευματική ζωή”. “

• Ανάγκη για αλλαγή υπήρχε για πολύ καιρό, στην οικονομία και σε άλλα πεδία, αλλά δεν εφαρμόστηκε στην πολιτική και πρακτική δουλειά του κόμματος και του κράτους”. Ομιλία στην Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης, Ιανουάριος 1987.

• “Για τους πάντες, και πάνω απ’ όλα για τις δυο μεγάλες δυνάμεις μας, η συμφωνία το κείμενο της οποίας είναι πάνω στο τραπέζι προσφέρει, επιτέλους, τη μεγάλη ευκαιρία να πάρουμε τον δρόμο που οδηγεί μακριά από την απειλή της καταστροφής. Είναι καθήκον μας να αξιοποιήσουμε πλήρως αυτή την ευκαιρία και να προχωρήσουμε μαζί προς έναν κόσμο απαλλαγμένο από τα πυρηνικά όπλα, που θα είναι καλύτερος για τα παιδιά και για τα εγγόνια μας και τα δικά τους παιδιά και τα δικά τους εγγόνια (…) προς την υπόσχεση της πλήρωσης και της πιο ευτυχισμένης ζωής, χωρίς φόβο, και χωρίς την παράλογη κατασπατάληση πόρων για όπλα καταστροφής”. Στην τελετή υπογραφής της INF (Intermediamtxte-Range Nuclear Forces Treaty) με τον αμερικανό πρόεδρο Ρόναλντ Ρέιγκαν, 8η Δεκεμβρίου 1987, στην Ουάσινγκτον.

• “Είχαμε μισό εκατομμύριο άνδρες εκεί, οπλισμένους μέχρι τα δόντια. Τη μεγαλύτερη συγκέντρωση όπλων, καλά εκπαιδευμένων στρατιωτών, αρμάτων μάχης, πυρηνικών όπλων. Αν δίναμε τέτοια διαταγή, θα ήταν λάθος, θα οδηγούσε σε καταστροφή, θα μπορούσαμε να καταλήξουμε στον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο”. Για την απόφασή του να μη διατάξει τον σοβιετικό στρατό να εμποδίσει την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, συνέντευξη στο καναδικό τηλεοπτικό δίκτυο CBC, 2009.

• “Πρώτα απ’ όλα, είμαι βαθιά συγκινημένος, ως άνθρωπος, για την απόφαση αυτή, δεν θα θα το κρύψω. Αλλά αποδέχομαι το βραβείο (…) όχι προσωπικά, αλλά ως αναγνώριση της μεγάλης αξίας και της τεράστιας σημασίας της σημαντικής αποστολής που ονομάζουμε περεστρόικα για τη μοίρα όλου του κόσμου”. Δηλώσεις σε ξένους δημοσιογράφους αφού του απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ ειρήνης, 15η Οκτωβρίου 1990.

• “Η μοίρα το θέλησε πως όταν έγινα αρχηγός του κράτους, ήταν ήδη πασιφανές πως κάτι πήγαινε στραβά σε αυτή τη χώρα. Είχαμε αφθονία στα πάντα: γη, πετρέλαιο, αέριο και άλλους φυσικούς πόρους, κι ο θεός μας προίκισε με ευφυΐα και ταλέντο – και παρ’ όλ’ αυτά ζούσαμε πολύ χειρότερα από τον κόσμο σε άλλες βιομηχανικές χώρες και το χάσμα διαρκώς μεγάλωνε. Ο λόγος ήταν προφανής ήδη για καιρό: η κοινωνία μας ήταν πιασμένη στην αρπάγη του γραφειοκρατικού συστήματος. Καταδικασμένη να υπηρετεί την ιδεολογία και να κουβαλάει το βαρύ φορτίο της κούρσας των εξοπλισμών, πιεζόταν αφόρητα. Όλες οι προσπάθειες να εφαρμοστούν μεταρρυθμίσεις με μισή καρδιά, κι έγιναν πολλές, απέτυχαν η μια μετά την άλλη. Η χώρα έχανε κάθε ελπίδα. Δεν μπορούσαμε να συνεχίσουμε να ζούμε έτσι. Έπρεπε να αλλάξουμε τα πάντα ριζικά. Για αυτόν τον λόγο, ποτέ δεν μετάνιωσα που δεν χρησιμοποίησα τη θέση μου του Γενικού Γραμματέα απλά για να ‘βασιλέψω’ για μερικά χρόνια. Εγκαταλείπω το αξίωμά μου με ανησυχία – αλλά και με ελπίδα, με πίστη σε εσάς, στη σοφία σας και στην πνευματική σας δύναμη. Είμαστε οι κληρονόμοι ενός σπουδαίου πολιτισμού, και η αναζωογόνηση και η μεταμόρφωση μας για να αποκτήσουμε σύγχρονη και αξιοπρεπή ζωή εξαρτάται από όλους και τον καθένα μας”. Τελευταία ομιλία με την ιδιότητα του ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης, 25η Δεκεμβρίου 1991.

• “Όσον αφορά τη στρατιωτική επιχείρηση της Ρωσίας στην Ουκρανία που άρχισε την 24η Φεβρουαρίου, υπογραμμίζουμε την ανάγκη να σταματήσουν το ταχύτερο οι εχθροπραξίες και να αρχίσουν άμεσα ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις. Δεν υπάρχει τίποτε πολυτιμότερο στον κόσμο από τις ανθρώπινες ζωές”. Ανακοίνωση του Ιδρύματος Γκορμπατσόφ, 26η Φεβρουαρίου 2022.

Με πληροφορίες από: Reuters και Al Jazeera

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Flickr