Περεγρίνος. Ο κυνικός φιλόσοφος που στραγγάλισε τον πατέρα του και διώχθηκε ως χριστιανός. Έβριζε τους Ρωμαίους και σκηνοθέτησε το τέλος του στην Ολυμπία

Το έργο του Λουκιανού «Περί της Περεγρίνου τελευτής» είναι επιστολή του αρχαίου συγγραφέα σ’ ένα φίλο του όπου καταγράφει τη ζωή και το τέλος μίας από τις πιο περίεργες προσωπικότητες της εποχής του, του φιλοσόφου Περεγρίνου, γνωστός με το προσωνύμιο «Πρωτέας».

Σύμφωνα με τον Λουκιανό, ο Περεγρίνος ήταν ένας απατεώνας που εκμεταλλευόταν τους αφελείς για το δικό του όφελος. Σ’ ένα άλλο έργο του ο Λουκιανός ξεμπρόστιασε έναν άλλο απατεώνα, τον Αλέξανδρο, ο οποίος ισχυριζόταν ότι μπορούσε να διαβάσει το μέλλον των ανθρώπων μέσω ενός «ιερού» φιδιού.

Δείτε εδώ το άρθρο για τον απατεώνα Αλέξανδρο. 

Ο Αλέξανδρος τελικά έγινε βαθύπλουτος σε βάρος των αφελών, αντίθετα από τον Περεγρίνο που φαίνεται ότι κυρίως τον ενδιέφερε η δόξα και να τον συντηρούν οι άλλοι, αν και υπήρχαν περίοδοι στη ζωή του που είχε κάνει μεγάλη περιουσία εκμεταλλευόμενος την ευπιστία των ανθρώπων.

Ο Περεγρίνος γεννήθηκε στην πόλη Πάριον στον Ελλήσποντο, μάλλον στα αρχές του 2^ου αιώνα μ. Χ., την εποχή της μεγάλης ακμής της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ήταν από πλούσια οικογένεια αλλά υποχρεώθηκε να φύγει από την πατρίδα για δύο εγκλήματα που είχε κάνει.

Το πρώτο ήταν ότι στραγγάλισε τον γέρο πατέρα του και το δεύτερο ότι είχε κάνει παιδεραστία και δωροδόκησε τους φτωχούς γονείς του αγοριού για να μην αποκαλύψουν το έγκλημα στις αρχές. Τότε ξεκίνησε η περιπλάνηση του Περεγρίνου στη Μικρά Ασία και την Αρμενία, όπου συνελήφθη για μοιχεία, αλλά και πάλι διέφυγε. Συνέχισε το ταξίδι του και σε άλλες ανατολικές επαρχίες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Διαβάστε ακόμα: Ποιες γυναίκες υποχρεώνονταν να παντρευτούν τους συγγενείς τους στην αρχαία Ελλάδα. Γιατί ήταν σημαντικό σημαντικό να υπάρχει γιος στην οικογένεια

Πως τον έσωσαν οι Χριστιανοί και έκανε περιουσία

Φθάνοντας στην Παλαιστίνη συνάντησε χριστιανούς και προσηλυτίστηκε στη θρησκεία τους. Λόγω της ευγλωττίας του σύντομα έγινε ένας από τους αρχηγούς και πνευματικούς καθοδηγητές. Μάλιστα, ο Λουκιανός ισχυρίζεται ότι ο Περεγρίνος εξηγούσε στους χριστιανούς τις ιερές γραφές τους και έγραφε και ο ίδιος χριστιανικά θεολογικά βιβλία.

Τον 2^ο αιώνα μ.Χ. γίνονταν συστηματικές διώξεις εναντίον των χριστιανών από τους Ρωμαίους και φαίνεται ότι κατά τη διάρκεια ενός τέτοιου διωγμού ο Περεγρίνος συνελήφθη και φυλακίστηκε από τον Ρωμαίο διοικητή της Συρίας που ήταν τότε υπεύθυνος και για την Παλαιστίνη.

Πολλοί χριστιανοί, ακόμη και από μακρινές περιοχές, κινητοποιήθηκαν για να σώσουν τον Περεγρίνο και να του παράσχουν όλα τα αναγκαία μέσα προκειμένου να κάνουν τη φυλάκισή του άνετη. Τελικά, ο διοικητής της Συρίας άφησε τον Περεγρίνο ελεύθερο για να μην τον κάνει μάρτυρα. Αντί αυτός να γυρίσει στο ποίμνιό του στην Παλαιστίνη, έφυγε με όλα τα χρήματα που του είχαν δώσει οι χριστιανοί και γύρισε πίσω στο Πάριον.

Φαίνεται ότι ο Περεγρίνος ίσως να ήταν υπεύθυνος και για τα οικονομικά γενικά των χριστιανών της Παλαιστίνης αφού ο Λουκιανός ισχυρίζεται ότι τα χρήματα ήταν τόσα πολλά που ζούσε πλουσιοπάροχα. Τώρα πια αφού είχε τα χρήματα των χριστιανών μπορούσε να επιδείξει γενναιοδωρία στους συμπολίτες του και δώρισε όλη την περιουσία του πατέρα του στην πόλη. Ο Λουκιανός λέει ότι ο Περεγρίνος το έκανε αυτό για να αποφύγει ποινική δίωξη για το θάνατο του πατέρα του, κάτι που όντως κατάφερε.

Όμως, οι χριστιανοί πληροφορήθηκαν ότι δεν τηρούσε αυτά που έπρεπε με βάση τα πιστεύω τους, και για τον λόγο αυτό τον έδιωξαν από την εκκλησία. Όταν ο Περεγρίνος ξόδεψε τα χρήματα των χριστιανών βρέθηκε και πάλι απένταρος, αλλά αυτή τη φορά δίχως την υλική υποστήριξή τους. Έτσι ζήτησε πίσω από το Πάριον την περιουσία που είχε δωρίσει. Οι συμπολίτες του τον έδιωξαν και ξεκίνησε πάλι να περιπλανιέται στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, αυτή τη φορά ως κυνικός φιλόσοφος.

Επάγγελμα φιλόσοφος

Όπως πάντα ήταν ακραίος προκειμένου να εντυπωσιάζει και να προσελκύει «μαθητές-οπαδούς» που τον συντηρούσαν. Στην Αίγυπτο εκτός από κυνικός φιλόσοφος έγινε και ασκητής, ξύρισε το μισό του κεφάλι και κάλυψε το πρόσωπό του με λάσπη. Οι εμφανίσεις του στην Αίγυπτο μάζευαν πολύ κόσμο που μάλλον διασκέδαζε με την εμφάνισή του και αυτός προκειμένου να τους σοκάρει αυνανιζόταν μπροστά τους και τους χτυπούσε στον πισινό μ’ ένα ξύλο, ενώ τους έβαζε να κάνουν το ίδιο και σ’ εκείνο!

Όμως τότε όλοι οι δρόμοι οδηγούσαν στη Ρώμη και έτσι ο Περεγρίνος αποφάσισε να «κατακτήσει» και την πρωτεύουσα με την περίεργη συμπεριφορά του. Από την Αίγυπτο πήρε ένα πλοίο και έφθασε στη Ρώμη. Εκεί έβριζε δημόσια τον αυτοκράτορα και τους αξιωματούχους του. Κανονικά θα έπρεπε να εκτελεστεί για το παράπτωμά του, αλλά ο αυτοκράτορας Αντωνίνος ο Ευσεβής (138-161 μ.Χ.), ήταν λάτρης της ελληνικής φιλοσοφίας και άνθρωπος πράος. Μάλιστα, ο διάδοχός του, Μάρκος Αυρήλιος υπήρξε και ο ίδιος φιλόσοφος.

Έτσι για ένα διάστημα ο Αντωνίνος ανεχόταν τον Περεγρίνο, τον «περίεργο Έλληνα φιλόσοφο», που τον καθύβριζε μέσα στη Ρώμη. Αυτό έκανε τον Περεγρίνο διάσημο με αποτέλεσμα να συρρέει κόσμος για να τον ακούσει. Οι αρχές της Ρώμης θορυβήθηκαν από το πλήθος που τον ακολουθούσε και τελικά τον έδιωξαν από την πόλη. Από τη Ρώμη ο Περεγρίνος πήγε στην Ολυμπία.  Στη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων έβριζε δημοσίως τους κατοίκους της Ήλιδας – που ήταν υπεύθυνοι για τη διεξαγωγή τους- αλλά και τους Ρωμαίους, καλώντας παράλληλα τους Έλληνες να πάρουν τα όπλα και να απελευθερωθούν απ’ αυτούς!

Στη συνέχεια έβριζε τον Ηρώδη Αττικό, τον Αθηναίο σοφιστή και πλουσιότερο Έλληνα εκείνης της εποχής, γιατί είχε χρηματοδοτήσει την ανέγερση ενός υδραγωγείου που έφερνε νερό στην Ολυμπία. Έτσι για πρώτη φορά στη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων υπήρχε άφθονο νερό γι’ όλους. Μέχρι τότε το νερό ήταν σπάνιο και οι θεατές διψούσαν, με αρκετούς να πεθαίνουν από τη δίψα. Ο Περεγρίνος ισχυρίστηκε ότι ο Ηρώδης φέρνοντας νερό στην Ολυμπία αποσκοπούσε να κάνει μαλθακούς και γυναικωτούς τους Έλληνες!

Αυτά τα λόγια τα έλεγε ενώ είχε μόλις πιεί από το νερό αυτό και η υποκρισία του εκνεύρισε όσους τον άκουγαν. Προσπάθησαν να τον λιθοβολήσουν αλλά ο Περεγρίνος έτρεξε και βρήκε άσυλο στο ναό του Διός στην Ολυμπία. Στους επόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες, ο Περεγρίνος εμφανίστηκε και πάλι στην Ολυμπία, όπου όμως αυτή τη φορά σε δημόσια ομιλία του επαίνεσε τον Ηρώδη και το υδραγωγείο του!

Η απειλή για αυτοκτονία έγινε αληθινή

Όμως, ο Λουκιανός ισχυρίζεται ότι ο κόσμος έπαψε να ασχολείται με τον Περεγρίνο και αυτός για να κερδίσει και πάλι τη δημόσια αναγνώριση σκαρφίστηκε κάτι εντυπωσιακό. Σε δημόσια ομιλία του δήλωσε ότι θα αυτοκτονούσε με αυτοπυρπολισμό στους επόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ο τρόπος που σχεδίασε την αυτοκτονία του δείχνει ότι στο μεταξύ είχε πάρει επιρροές και από τους Βραχμάνους της Ινδίας.

Ο Λουκιανός ο οποίος ήταν παρών στους προηγούμενους τρεις Ολυμπιακούς Αγώνες και είχε βαρεθεί να βλέπει τον Περεγρίνο να προσπαθεί να εντυπωσιάσει τα πλήθη με την περίεργη συμπεριφορά του, αναρωτιόταν αν θα πραγματοποιούσε την υπόσχεσή του. Είχε αμφιβολίες γι’ αυτό γιατί έτυχε μια φορά να συνταξιδεύει με τον Περεγρίνο στο ίδιο πλοίο και όταν αυτό έπεσε σε κακοκαιρία και κινδύνεψε να βυθισθεί τον είδε να κλαίει γοερά με τις γυναίκες. Από εκεί ο Λουκιανός έβγαλε το συμπέρασμα ότι ο Περεγρίνος ήταν δειλός.

Παρά ταύτα, τελικά, ο Περεγρίνος πέθανε όπως είχε πει. Το επόμενο βράδυ από τη λήξη των Ολυμπιακών Αγώνων του 165 μ. Χ., στην πόλη Αρπίνα της Ηλείας, κοντά στην Ολυμπία, ο Περεγρίνος άναψε μία μεγάλη φωτιά και αφού πέταξε μέσα λιβάνι και έκανε επίκληση στα πνεύματα των γονιών του να τον δεχθούν, έπεσε μέσα και απανθρακώθηκε.

Ο Λουκιανός αντιμετώπισε τον Περεγρίνο Πρωτέα ως ένα απατεώνα που εκμεταλλευόταν τους αφελείς. Στο πλαίσιο αυτό θεώρησε ακόμη και τον θάνατό του ως μία επίδειξη προκειμένου να εντυπωσιάσει τα πλήθη, καθώς ο ίδιος ο Περεγρίνος παρίστανε το «νέο» Ηρακλή αφού και ο «αυθεντικός», ο οποίος ήταν ο προστάτης θεός των Κυνικών, είχε επίσης αυτοπυρποληθεί.

Ο Περεγρίνος αποτελεί μία από τις σπάνιες περιπτώσεις Έλληνα που κατήγγειλε δημοσίως τη ρωμαϊκή κατοχή, και παρότρυνε τους συμπατριώτες του να την καταλύσουν, σε μία εποχή που αυτή όχι μόνο είχε εδραιωθεί στην Ελλάδα αλλά αποτελούσε για πολλές γενιές το status quo που θα διαρκούσε αιώνια. Επίσης, εξαιτίας του ότι ο Περεγρίνος έγινε κάποια στιγμή χριστιανός, κάτι που τον 2^ο αιώνα μ. Χ, δεν ήταν συνηθισμένο στους Έλληνες, ο Λουκιανός κάνει την πρώτη γνωστή καταγραφή για το τι πίστευαν οι εθνικοί για τους οπαδούς της νέας θρησκείας:

«Έπειτα ο πρώτος τους νομοθέτης (ο Χριστός) τους έπεισε πως είναι όλοι αδέλφια μεταξύ τους, από τη στιγμή που θα γίνουν παραβάτες, απαρνηθούν τους θεούς της Ελλάδας, προσκυνούν τον σταυρωμένο εκείνο σοφιστή και ζουν σύμφωνα με τους νόμους του. Καταφρονούν λοιπόν τα πάντα αδιακρίτως τα οποία και θεωρούν κοινά, αποδεχόμενοι, χωρίς κάποια απόδειξη αυτά που έλεγε εκείνος.

Αν λοιπόν μπει ανάμεσά τους κάποιος απατεώνας και επιτήδειος ικανός να εκμεταλλεύεται τις περιστάσεις, μπορεί να γίνει πολύ πλούσιος σε ελάχιστο καιρό εξαπατώντας αφελείς ανθρώπους» (13. 11-21).

Οι φράσεις αυτές είχαν σαν αποτέλεσμα το έργο του Λουκιανού «Περί της Περεγρίνου τελευτής» να μπει στον κατάλογο των απαγορευμένων βιβλίων του Βατικανού για τους ρωμαιοκαθολικούς. Επιπλέον, στο βυζαντινό λεξικό «Σούδας» (και όχι Σουΐδας) υπάρχει σχόλιο ότι οι φράσεις αυτές του Λουκιανού είχαν ως συνέπεια να έχει καταδικασθεί στο αιώνιο πυρ της Κόλασης μαζί με το Σατανά! Ο Λουκιανός ως μεγάλο σατιριστής, και με ιδιαίτερη αίσθηση του χιούμορ, μάλλον θα έβρισκε διασκεδαστικό το σχόλιο αυτό του Σούδα.

του ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Κλεοπάτρα. Η βασίλισσα της Αιγύπτου με καταγωγή από τη Μακεδονία. Γέννησε το παιδί του Καίσαρα και την ερωτεύθηκε παράφορα ο Μάρκος Αντώνιος. Γιατί αυτοκτόνησε