Παρωδία ριάλιτι διαγωνισμού “ταλέντων” σε ψυχιατρική κλινική. Βασάνιζαν, ανέκριναν και εξευτέλιζαν τους ασθενείς. Το σοκαριστικό ντοκιμαντέρ που αποκάλυψε τη φρίκη των ψυχιατρικών κλινικών της Αμερικής

Το 1966, ένας καθηγητής Νομικής που ονειρευόταν να γίνει σκηνοθέτης αποφάσισε να γυρίσει ντοκιμαντέρ για τις συνθήκες που επικρατούσαν στην ψυχιατρική κλινική Bridgewater State Hospital της Μασαχουσέτης.

Το αποτέλεσμα προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις καθώς και προσπάθειες να καταστραφεί το σοκαριστικό υλικό της ταινίας.

Ο δημιουργός έδειξε τις απάνθρωπες συνθήκες νοσηλείας. Βασανιστήρια, ξυλοδαρμοί, ανακρίσεις ασθενών άνευ λόγου αφού δεν είχαν τίποτα να αποκαλύψουν και εξευτελιστικοί διαγωνισμοί που διοργάνωνε το προσωπικό για να διασκεδάζει σε βάρος ανθρώπων με ψυχολογικά προβλήματα

Πενήντα χρόνια αργότερα, η ταινία υπενθυμίζει στον κόσμο τις αποτρόπαιες συνθήκες στις οποίες ζούσαν άτομα με διανοητική διαταραχή και υστέρηση – όχι απλώς στην κλινική του Bridgewater αλλά σε εκατοντάδες κλινικές στην Αμερική.

Ο Φρέντερικ Γουάισμαν ήταν καθηγητής νομικής στο Πανεπιστήμιο της Βοστόνης.

Πήγαινε συχνά τους μαθητές του για εκπαιδευτικούς λόγους στην ψυχιατρική κλινική του Νοσοκομείου Βridgewater.

Ο Γουάισμαν είχε προηγουμένως σκηνοθετήσει μία μεγάλου μήκους ταινία και φιλοδοξούσε να κάνει καριέρα στον κινηματογράφο. Έπειτα από αρκετές επισκέψεις στον χώρο αποφάσισε ότι το θέμα της κλινικής θα γινόταν ενδιαφέρουσα ταινία.

Με υπομονή ξεπέρασε τα γραφειοκρατικά κωλύματα και πήρε την άδεια για γυρίσματα στη ψυχιατρική κλινική.

Ο ίδιος έκανε τον ηχολήπτη ενώ είχε οπερατέρ, στον οποίο έδινε οδηγίες για τα πλάνα. Κατά την διάρκεια των γυρισμάτων, τον επέβλεπε διαρκώς το προσωπικό και η ασφάλεια της κλινικής.

Ουσιαστικά εκείνοι έπρεπε να εγκρίνουν κάθε λήψη του Γουάισμαν έτσι ώστε να μην εκτεθεί η κλινική και οι ασθενείς.

Όμως ακριβώς αυτός ήταν ο σκοπός του καθηγητής της νομικής.

Κατάφερε να καταγράψει φρικτές σκηνές κακομεταχείρισης των ασθενών: Ηλικιωμένοι περιφέρονταν γυμνοί στους διαδρόμους και γελοιοποιούνταν από το προσωπικό. Ασθενείς ήταν κλειδωμένοι σε μπουντρούμια και «ανακρίνονταν» σαν να ήταν αιχμάλωτοι πολέμου. Άλλους τους έσερναν από τα άκρα ή τους ξύριζαν με τη βία.

Νοσοκόμοι έχωναν έναν σωλήνα στην μύτη γυμνού ηλικιωμένου άνδρα και τον ταΐζαν με χωνί χλευάζοντάς τον. Κάποιοι πέθαιναν μέσα στην κλινική από τις άθλιες συνθήκες που επικρατούσαν.

Παραδόξως το προσωπικό που επιτηρούσε τις λήψεις έμεινε ευχαριστημένο με το υλικό της ταινίας και επέτρεψε στον Γουάισμαν να την μοντάρει ελεύθερα.

Το μοντάζ διήρκεσε ένα χρόνο.

Στο ψυχιατρείο έκαναν παρωδία διαγωνισμού ταλέντων με τους ασθενείς. Το προσωπικό είχε ονομάσει τον διαγωνισμό: ‘’Titicut Follies’’.

Έτσι ονόμασε την ταινία του και ο Γουάισμαν.

Όταν η ταινία άρχισε να κυκλοφορεί ιδιωτικά ξέσπασε σάλος. Ο τότε κυβερνήτης της Μασσαχουσέτης, που ετοιμαζόταν να θέσει υποψηφιότητα για γερουσιαστής, πληροφορήθηκε τα αρνητικά σχόλια για την κλινική.

Ανησύχησε για τις πολιτικές συνέπειες.

Προσέφυγε στη δικαιοσύνη ζητώντας να απαγορευτεί η διανομή της ταινίας και να καταστραφεί όλο το υλικό που είχε τραβηχτεί. ‘’Έγινε δίκη 19 ημερών και αποφασίστηκε πως έπρεπε να καταστραφεί η ταινία. Ο δικαστής περιέγραψε την ταινία ως έναν εφιάλτη μακάβριων χυδαιοτήτων’’, λέει σήμερα ο Γουάισμαν.

‘’Ισχυρίστηκαν πως η ταινία προσέβαλε το δικαίωμα της ιδιωτικής ζωής του ασθενούς που ήταν γυμνός στο κελί του, του Τζίμ’’. Τότε όμως δεν υπήρχε νόμος για την προστασία της ιδιωτικής ζωής στην πολιτεία της Μασαχουσέτης.

Επίσης κατηγορήθηκε πως παραβιάσθηκε ο όρος ο οποίος πρόβλεπε ότι η πολιτεία είχε το δικαίωμα να κρίνει το σενάριο της ταινίας, κάτι το οποίο δεν υπήρχε πουθενά γραμμένο.

Προφανώς η συμφωνία ήταν προφορική.

Η ταινία απαγορεύτηκε αλλά κάποια δικαστήρια αναγνώρισαν την εκπαιδευτική και ιατρική της αξία. Επετράπη η προβολή της σε ιδρύματα και οργανισμούς με την προϋπόθεση ότι ο Γουάισμαν θα ενημέρωνε τα δικαστήρια μια εβδομάδα νωρίτερα και θα υπέγραφε ένορκη βεβαίωση.

Κάποια χρόνια αργότερα άλλαξε η νομοθεσία και η ταινία άρχιζε να προβάλλεται σε πανεπιστήμια και σχολές. Τελικά, ο δικαστής που απαγόρευσε την ταινία απεβίωσε και έτσι βγήκε νέα δικαστική απόφαση σύμφωνα με την οποία η ταινία θα μπορούσε να προβληθεί δημοσίως. ‘Ηταν 1989. Το ντοκουμέντο σόκαρε την πολιτεία, τον επιστημονικό κόσμο και την κοινή γνώμη. Πολλοί συγγενείς ασθενών εξοργίστηκαν, όχι όμως με τις συνθήκες νοσηλείας αλλά με τη δημοσιοποίηση.

Το ντοκιμαντέρ του Γουάισμαν αποτέλεσε αφορμή να αναθεωρηθούν οι συνθήκες διαβίωσης στις ψυχιατρικές κλινικές της Αμερικής.

Μισό αιώνα μετά την δημιουργία της ταινίας, το 2016, η ακαδημία κινηματογράφου απένειμε στον δημιουργό το βραβείο Όσκαρ για την συμβολή του στην τέχνη του ντοκιμαντέρ.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Τι είναι «το σύνδρομο της Στοκχόλμης»; Η ληστεία στην τράπεζα και η πενθήμερη ομηρία, στην οποία βασίστηκε ο ψυχολογικός όρος όπου οι όμηροι συμπαθούν τους απαγωγείς τους