«Παναγία Γκέισα». Ο εκπαιδευτικός, που επέλεξε την εικόνα στο βιβλίο των Θρησκευτικών, μιλά στη Μηχανή του Χρόνου

Στη σελίδα 58 του βιβλίου των Θρησκευτικών της Γ’ Δημοτικού, εμφανίζεται η απεικόνιση της Παναγίας ως “γιαπωνέζα γκέισα”.

Στο τηλεοπτικό ντιμπέιτ των πολιτικών αρχηγών (2023) χρησιμοποιήθηκε ως παράδειγμα μιας εικόνας που “ξενίζει”, που επιχειρεί να αλλοιώσει την παράδοση του τόπου μας, να κλονίσει την ορθόδοξη πίστη.

Η κατηγορία αυτή δεν είναι πρωτάκουστη. Πριν από λίγα χρόνια είχε φτάσει στα δικαστήρια, ως επίσημη κόντρα Εκκλησίας-Υπουργείου Παιδείας.

Η «Γκέισα Παναγία»

Η θεματική του κεφαλαίου στο οποίο εμφανίζεται η «Γκέισα Παναγία» είναι τα “Χριστούγεννα και η Πρωτοχρονιά”. Η συγκεκριμένη υποενότητα περιέχει μια σειρά από σχετικά αποσπάσματα, τα οποία έχουν αντληθεί από την ελληνική και την ξένη λογοτεχνία. Αντίστοιχα και οι εικόνες που τα συνοδεύουν προέρχονται από διαφορετικές κουλτούρες ανά τον κόσμο. Η Παναγία, ως βασική προσωπικότητα και πυλώνας της χριστιανοσύνης, εντάσσεται σε κάθε πολιτισμό με διαφορετικό τρόπο.

Στην Ιαπωνία, μόλις το 1% του πληθυσμού ασπάζεται τον χριστιανισμό. Κι όμως υπάρχουν εκατοντάδες εικόνες της Παναγίας και του θείου βρέφους με την παραδοσιακή τεχνοτροπία του kakejiku.

Η ιαπωνική απεικόνιση που περιλαμβάνεται στο βιβλίο είναι φιλοτεχνημένη το 1961 πάνω σε μετάξι. Η Μαρία φορά ένα παραδοσιακό κιμονό διακοσμημένο με άνθη δαμασκηνιάς και κρατά στην αγκαλιά της τον μικρό Ιησού. Η επιλογή του φυτού δεν είναι τυχαία. Το άνθος δαμασκηνιάς στην Ιαπωνία είναι γνωστό ως «το λουλούδι της ειρήνης» και ως ο «προάγγελος της άνοιξης». Αποτελεί επίσης μια αλληγορία για το θάρρος και το απτόητο πνεύμα.

Το βιβλίο των Θρησκευτικών

Πριν από μία εικοσαετία, το Υπουργείο Παιδείας σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση εκκίνησε ένα σχέδιο ανανέωσης των σχολικών βιβλίων. Ο σχεδιασμός του νέου εκπαιδευτικού υλικού βασίστηκε στις αρχές της ιδεολογικής και πολιτισμικής πολυφωνίας, της ισότητας των ευκαιριών και της ανάπτυξης της κριτικής σκέψης. Στο μάθημα των θρησκευτικών, αυτό μεταφράστηκε σε μία πιο σφαιρική προσέγγιση της χριστιανικής πίστης. Στην ανάδειξη της πολύμορφης ένταξής της

Ο Αθανάσιος Νευροκοπλής, είναι ο καθηγητής που επιμελήθηκε την εικονογράφηση του βιβλίου των Θρησκευτικών της Γ’ Δημοτικού. Μάχιμος εκπαιδευτικός, ως διευθυντής του αρσακείου Γυμνασίου Θεσσαλονίκης, μας εξήγησε, ότι “η επιλογή των εικόνων έγινε προκειμένου να αναδειχθεί αυτή η πολυμορφία στην έκφραση της χριστιανικής πίστης ανά τον κόσμο. Σε αντίθεση με την Καθολική Εκκλησία που θέτει αυστηρούς κανόνες στην αναπαράσταση των αγίων προσώπων (πρέπει να φιλοτεχνούνται με την ρωμαιοκαθολική τεχνοτροπία), το Ορθόδοξο και το Προτεσταντικό Δόγμα δίνουν το ελεύθερο στον κάθε λαό να εντάξει τα πρόσωπα της Αγίας Γραφής στην κουλτούρα του.

Η καλλιτεχνική πολυφωνία στις θρησκευτικές αναπαραστάσεις βοηθά τα παιδιά να καταλάβουν ότι η Ορθοδοξία δεν είναι έννοια εθνική, αλλά οικουμενική. Δεν έχει εθνικούς περιορισμούς, αλλά αποτελεί μία θρησκεία, ένα σύνολο αξιών και πεποιθήσεων, που στη βάση της ενθαρρύνει την σύμπλευση όλων των ανθρώπων, ανεξαρτήτως καταγωγής”.

Παράλληλα με την οπτική πολυμορφία στις χριστιανικές αναπαραστάσεις, στα νέα βιβλία επιχειρήθηκε ακόμα μία υποτυπώδης εισαγωγή στις άλλες μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες.

Σύμφωνα με την υπουργική απόφαση, «το Πρόγραμμα Σπουδών ξεκινά από και έχει ως επίκεντρο τη θρησκευτική παράδοση του τόπου, την παράδοση της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας, η οποία χαρακτηρίζεται ως η πρώτη και βασική συντεταγμένη του μαθήματος».

Ως «δεύτερη συντεταγμένη» του μαθήματος των θρησκευτικών αναφέρεται η «βασική γνωριμία με τις μεγάλες χριστιανικές παραδόσεις που συναντώνται στην Ευρώπη και γενικότερα στον κόσμο, εκτός της Ορθοδοξίας, όπως ο Ρωμαιοκαθολικισμός και ο Προτεσταντισμός με τις βασικές τους ομολογίες».

Ως «τρίτη συντεταγμένη» αναφέρονται τα «στοιχεία από τα μεγάλα θρησκεύματα και ιδίως όσα ενδιαφέρουν την ελληνική κοινωνία περισσότερο, δηλαδή τις μονοθεϊστικές παραδόσεις του Ιουδαϊσμού και του Ισλάμ, καθώς και άλλες θρησκείες που κατά τόπους ή κατά περίπτωση κρίνεται ότι παρουσιάζουν σήμερα αυξημένο ενδιαφέρον».

Τον Σεπτέμβριο του 2016, ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος χαρακτήρισε τα «πολυθρησκειακά προγράμματα και βιβλία» ως «επικίνδυνα και ακατάλληλα». Δύο μήνες αργότερα, η Μητρόπολη Πειραιώς, η ΜΚΟ «Εστία Πατερικών Μελετών» και σύλλογοι γονέων, κινήθηκαν δικαστικά κατά του τότε Υπουργού Παιδείας Νίκου Φίλη.

Η απαίτησή τους ήταν να αλλάξουν τα βιβλία, έτσι ώστε να διδάσκουν «καθαρή μη αναμεμειγμένη με άλλες θρησκείες, την Ορθόδοξη πίστη». Η υπόθεση εκδικάστηκε το 2018 και οι χριστιανικές ομάδες δικαιώθηκαν από το Συμβούλιο της Επικρατείας, με αποτέλεσμα, τα βιβλία του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου να ξαναγραφτούν αλλά μόνο στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Στην πρωτοβάθμια ακόμα όχι.