Όταν υποτίθεται ότι τα ελληνικά θα γίνονταν η επίσημη γλώσσα των ΗΠΑ, άλλα έχασαν για μία ψήφο. Τι συνέβη στ΄ αλήθεια

Ένας από τους πιο διαδεδομένους μύθους που σχετίζονται με την ελληνική γλώσσα είναι αυτός της “μίας ψήφου”.

Πρόκειται για ένα αφήγημα, σύμφωνα με το οποίο οι Αμερικανοί, μετά την ανεξαρτησία τους από τη Μεγάλη Βρετανία (1776), κλήθηκαν να αποφασίσουν για την επίσημη γλώσσα του νεοσύστατου κράτους τους. Επειδή τα αγγλικά παρέπεμπαν στην αποικιοκρατία, μερικοί πρότειναν να καθιερωθούν τα ελληνικά, τα οποία θεωρούνταν “η γλώσσα της δημοκρατίας”.

Στην ψηφοφορία που διενεργήθηκε, όμως, τα αγγλικά επικράτησαν των ελληνικών με διάφορα μίας ψήφου. Και η ψήφος που έκρινε το αποτέλεσμα, συνεχίζει ο μύθος, ανήκε σε έναν Αμερικανοεβραίο πολιτικό ονόματι Ντάνιελ Γουέμπστερ.

Τον παραπάνω μύθο επικαλέστηκε τη δεκαετία του 1970 ο Αμερικανός πρέσβης στην Αθήνα, Χένρι Τάσκα. Επίσης, ορισμένες πηγές παραθέτουν το ακόλουθο απόσπασμα από ομιλία του οικονομολόγου και πρώην πρωθυπουργού, Ξενοφώντα Ζολώτα:

“Ο Ουάσινγκτον, ο Τζέφερσον, ο Άνταμς και άλλοι, όταν συνέτασσαν το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών στα 1787 […] είχαν προτείνει η γλώσσα του νέου κράτους να είναι η ελληνική, προς τιμήν της γλώσσας του Έθνους εκείνου που πρώτο γέννησε και ελίκνισε τη Δημοκρατία και τη διέσωσε στον κόσμο. Για μία ψήφο μόνο προκρίθηκε και υιοθετήθηκε τελικά η αγγλική αντί της ελληνικής“.

Η προέλευση του μύθου

Δεν γνωρίζουμε ακριβείς λεπτομέρειες για τον τόπο, το χρόνο και τον τρόπο διεξαγωγής της υποτιθέμενης ψηφοφορίας, ούτε για τους εκλογείς και τους λόγους που θα ωθούσαν τους Αμερικανούς να θέσουν το δίλημμα “αγγλικά ή ελληνικά;”.

Όπως αναφέρουν ιστορικοί ερευνητές και μελετητές της γλώσσας, οι ΗΠΑ δεν διεξήγαγαν ποτέ ψηφοφορία, για να κατοχυρώσουν θεσμικά τη γλώσσα τους. Στην πραγματικότητα, το Αμερικανικό Σύνταγμα δεν ορίζει ούτε καν τα αγγλικά ως επίσημη γλώσσα του κράτους, παρότι είναι de facto η επικρατούσα.

Συνεπώς, το αφήγημα στερείται τεκμηρίωσης. “Τα πρακτικά και τα άλλα επίσημα κείμενα του Κογκρέσου των Ηνωμένων Πολιτειών υπάρχουν στη διάθεση του καθενός και καμιά ψηφοφορία δεν καταγράφεται για την ανάδειξη επίσημης γλώσσας“, αναφέρει ο συγγραφέας και μεταφραστής, Νίκος Σαραντάκος.

Παρ’ όλ’ αυτά, ο πυρήνας του αστικού μύθου φαίνεται ότι βασίζεται σε ένα πραγματικό γεγονός. Πιο συγκεκριμένα, στο νεοπαγές αμερικανικό κράτος διαβιούσαν πολυάριθμοι Γερμανοί μετανάστες, οι οποίοι γνώριζαν ελάχιστα έως καθόλου αγγλικά.

Έτσι, το 1794, οι γερμανόφωνοι κάτοικοι της πολιτείας Βιρτζίνια κατέθεσαν αίτημα στο Κογκρέσο, προκειμένου οι ομοσπονδιακοί νόμοι να μεταφραστούν στη γλώσσα τους. Η πρόταση τέθηκε στην ημερήσια διάταξη ένα χρόνο αργότερα, όμως δεν συγκέντρωσε πλειοψηφία.

Ακολούθως, οι υποστηρικτές της μετάφρασης της νομοθεσίας πρότειναν να μην λάβει αμέσως απόφαση το Σώμα, αλλά η πρότασή τους απορρίφθηκε με διάφορα μίας ψήφου (42 κατά, 41 υπέρ). Και αυτό αποτέλεσε τη βάση, ούτως ώστε να δημιουργηθεί ο μύθος.

Ακόμη, όμως, κι αν είχε όντως πραγματοποιηθεί η ψηφοφορία που αναφέρει ο μύθος, τα ελληνικά δεν θα μπορούσαν να γίνουν η επικρατούσα γλώσσα των ΗΠΑ, διότι, εκείνη την περίοδο, οι Έλληνες μετανάστες ήταν μετρημένοι στα δάχτυλα.

“Πάντα τείνουμε να ενστερνιζόμαστε όσα μας ευχαριστούν και δικαιώνουν την αντίληψη που έχουμε για τον κόσμο […] Γιατί έχουμε υιοθετήσει αυτή την ιστορία; Διότι γεννά το αίσθημα της αδικίας, του μεγαλείου που χάθηκε στις λεπτομέρειες. Είναι ένα αίσθημα, με το οποίο είμαστε εξοικειωμένοι από τον τρόπο που βλέπουμε την εθνική ιστορία μας: ως μια περίοδο δόξας που παρήλθε άδικα“, συμπεραίνει ο διδάκτωρ ιστορίας και συγγραφέας, Σταύρος Παναγιωτίδης.

Ο “θρύλος του Μούλενμπεργκ”

Ο μύθος της “μίας ψήφου” έχει κυκλοφορήσει και σε άλλες παραλλαγές, στις οποίες τη θέση των ελληνικών παίρνουν τα εβραϊκά, τα γαλλικά, τα πολωνικά και τα γερμανικά. Σχεδόν κάθε χώρα, δηλαδή, έχει καλλιεργήσει το αφήγημα ότι η γλώσσα της απέτυχε για λίγο, να γίνει η κυρίαρχη στον κόσμο.

Ίσως η πιο δημοφιλής παραλλαγή αφορά τη γερμανική γλώσσα. Πρόκειται για τον λεγόμενο “θρύλο του Μούλενμπεργκ”, σύμφωνα με τον οποίο ο πρώτος πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ, Φρέντερικ Μούλενμπεργκ, εμπόδισε με την ψήφο του, τα γερμανικά να γίνουν η επίσημη γλώσσα των ΗΠΑ –  παρόλο που ο ίδιος είχε γερμανική καταγωγή.

“Αυτή η φανταστική απόφαση διαδόθηκε από Γερμανούς συγγραφείς της ταξιδιωτικής λογοτεχνίας από τη δεκαετία του 1840 και αναπαράχθηκε από ορισμένους Αμερικανούς καθηγητές Γερμανικών και Γερμανούς καθηγητές Αγγλικών που δεν είναι απόλυτα σίγουροι για την αμερικανική ιστορία. Στην πραγματικότητα, αυτή η υποτιθέμενη πρόταση (σ.σ.: για καθιέρωση των γερμανικών ως επίσημης γλώσσας) δεν παρουσιάστηκε ποτέ στο βήμα του Κογκρέσου και δεν έγινε ποτέ ψηφοφορία“, συμπεραίνει σε μελέτη του ο Γερμανός ακαδημαϊκός, Βίλι Πάουλ Άνταμς.

Με πληροφορίες από:

• National Constitution Center
• University of Wisconsin-Madison
• “Μύθοι, παρεξηγήσεις και άβολες αλήθειες της ελληνικής ιστορίας 1“, βιβλίο του Σταύρου Παναγιωτίδη (Εκδόσεις Κέδρος)
• “Γλώσσα μετ’ εμποδίων“, βιβλίο του Νίκου Σαραντάκου (Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου)

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Wikipedia