Όταν το τεράστιο γερμανικό Γιούγκερς G38 προσγειώθηκε την Αθήνα. Η οργή του Ελ. Βενιζέλου για την χαμηλή διέλευση πάνω από την Ακρόπολη

του συνεργάτη μας, ιστορικού ερευνητή Στέφανου Μίλεση

Στις 22 Οκτωβρίου του 1930 ένα τεράστιο σε μέγεθος αεροπλάνο, προερχόμενο από την Κωνσταντινούπολη, προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο του Τατοΐου.

Επρόκειτο για ένα γερμανικό «Γιούγκερς G.38», μια εντυπωσιακή σε μέγεθος και εμφάνιση ιπτάμενη κατασκευή. Διότι εκτός από τις εξαιρετικά μεγάλες διαστάσεις του, έναν πραγματικό εναέριο κολοσσό, διακρινόταν και για το περίεργο σχήμα των πτερύγων του.

Όσοι αντιλήφθηκαν το τεράστιο αεροπλάνο να πετά πάνω από τις στέγες των αθηναϊκών σπιτιών, βρέθηκαν σε πραγματικό συναγερμό. Εγκατέλειψαν τα γραφεία και τους χώρους της εργασίας τους και έτρεξαν στους δρόμους για να το παρατηρήσουν καλύτερα.

Ο γερμανικός κολοσσός πριν προσγειωθεί στο Τατόι, έκανε τρεις με τέσσερις διελεύσεις πάνω από την πόλη.

Στο γερμανικό αεροπλάνο επέβαιναν 15 περίπου άτομα.  Ανάμεσά τους ήταν ο ίδιος ο κατασκευαστής Ερρίκος Γιούγκερς, ο γιος του Ερρίκος Γιούγκερς και ο Φον Φίσσερ αντιπρόσωπος των εργοστασίων Γιούγκερς.

Αρχηγός της αποστολής ήταν ο Δρ. Βόεμ, ενώ το πλήρωμα απαρτιζόταν από τους κυβερνήτες χειριστές, τους μηχανικούς, τον ασυρματιστή και άλλα πρόσωπα του εργοστασίου.

Τρεις χιλιάδες επισκέπτες μέσα σε ένα απόγευμα

Ευθύς μετά την προσγείωση, πλήθη κόσμου ξεκίνησε με κατεύθυνση το αεροδρόμιο για να δουν από κοντά το αεροπλάνο για το οποίο είχαν διαβάσει τόσα πολλά από τις εφημερίδες.

Υπολογίστηκε ότι μέχρι το απόγευμα της ημέρας της αφίξεώς του, οι επισκέπτες του αεροδρομίου προσέγγιζαν τους τρεις χιλιάδες!

Κατά ένα παράξενο τρόπο οι περισσότεροι από τους επισκέπτες ήταν νεαρές κυρίες, «εκπρόσωποι του ωραίου φύλου» όπως περιέγραφαν οι εφημερίδες.

Όλος ο χώρος πέριξ του αεροδρομίου είχε καταληφθεί από αυτοκίνητα ενώ οι κυρίες με τις πολύχρωμες αμφιέσεις τους έδιναν την εντύπωση μιας τεράστιας κοσμικής συγκέντρωσης.

Πέριξ του αεροπλάνου μια ομάδα ναυτών φρόντιζε να κρατά το πλήθος σε απόσταση. Ο Έλληνας αντιπρόσωπος του εργοστασίου, ο Ζαχαρίου, φρόντισε να επιτραπεί η επίσκεψη στο αεροπλάνο. Μετά τοποθετήθηκε μια κλίμακα για την άνοδο των επισκεπτών στην αριστερή του πλευρά.

Οι περιγραφές του εντυπωσιασμού

Οι δημοσιογράφοι της εποχής, περιγράφουν τα συναισθήματα τόσο του κόσμου, όσο και των ιδίων, από τη θέαση και μόνο με το αεροπλάνο, ως μοναδικά.

«Κάτω από τα φτερά του» γράφουν, «μπορούν να χωρέσουν μέχρι και 500 άτομα. Τόσο μεγάλα είναι…», ενώ άλλοι γράφουν ότι το ιπτάμενο αυτό μέσο θα έπρεπε να αποκαλείται «αερόπλοιο».

Το μήκος του Γιούγκερς G.38 σύμφωνα με τα στοιχεία που ο Ζαχαρίου φρόντισε να τροφοδοτήσει τις εφημερίδες, ήταν 44 μέτρα, ενώ το μήκος των πτερύγων του υπερέβαινε τα 90 μέτρα. Μπορούσε να διανύσει αποστάσεις, άνευ σταθμού, 3.500 χιλιομέτρων, κουβαλώντας φορτίο 24 τόνων.

Διέθετε 4 κινητήρες συνολικής ισχύος 2000 ίππων. Το συγκεκριμένο αεροσκάφος που επισκέφθηκε την Αθήνα το 1930, διέθετε θάλαμο επιβατών με 12 καθίσματα, 4 κλίνες και τουαλέτες.

Η διαρρύθμιση του εσωτερικού ήταν πολυτελής και περιλάμβανε στη σειρά: τον κύριο θαλαμίσκο επιβατών και ένα μικρό διαμέρισμα με 4 κουκέτες. Ακολουθούσε το σαλόνι και τραπεζαρία. Επιπλέον δύο ακόμα χώροι χρησίμευαν ως αποθήκες για τις αποσκευές των επιβατών και για τουαλέτα.

Οι κοιτώνες και το σαλονάκι ευρίσκονταν επί των πτερύγων και στο πάνω μέρος τους, στην οροφή, φωτίζονταν από φωταγωγούς. Υπήρχαν ακόμα χώροι που αφορούσαν αποκλειστικά την διακυβέρνηση του αεροσκάφους, εκτός από τον θάλαμο της διακυβέρνησης.

Τέτοια χώροι προορίζονταν για τον αξιωματικό πορείας, τον ασυρματιστή και άλλες βοηθητικές λειτουργίες. Η επίβλεψη των κινητήρων στην πτήση γινόταν από δύο μηχανικούς, οι οποίοι ήταν εγκατεστημένοι εντός των πτερυγίων. Εντός των πτερυγίων υπήρχαν επίσης θάλαμοι αποσκευών και χώροι μηχανοστασίων.

Ένας τρίτος μηχανικός βρισκόταν εγκαταστημένος στο κέντρο του αεροσκάφους πίσω από τον θάλαμο διακυβέρνησης, όπου ήλεγχε τα όργανα για την κατάσταση των κινητήρων.

Το ταξίδι από Κωνσταντινούπολη μέχρι Αθήνα διήρκεσε τέσσερις ώρες.

Το Γιούγκερς θα παρέμενε στην Ελλάδα τρεις ημέρες. Την επομένη της αφίξεώς του εκτέλεσε  πτήση επίδειξης πάνω από την Αθήνα έχοντας ως επιβάτη τον Έλληνα Πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο. Επόμενος σταθμός του αεροπλάνου ήταν η Ρώμη.

Η πρώτη πτήση του Γιούγκερς

Το Γιούγκερς G. 38 πέταξε για πρώτη φορά τον Νοέμβριο του 1929. Σε μια από τις πρώτες του πτήσεις δοκιμάστηκε με μια παραμονή στον αέρα δέκα ωρών. Έπρεπε όμως δοκιμαστεί σε μεγάλες αποστάσεις και σε διαφορετικές συνθήκες.

Για αυτό και σχεδιάστηκε ένα ταξίδι του Γιούγκερς πάνω από τα 10 χιλιάδες χιλιόμετρα. Η αρχική πρόταση ήταν να επιχειρούσε ένα ταξίδι από το Βερολίνο μέχρι την Κίνα. Επειδή όμως θεωρήθηκε επικίνδυνη μια τόσο μεγάλη απομάκρυνση από τη βάση του, σχεδιάστηκε ένα κυκλικό ταξίδι στην Ευρώπη.

Σε αυτό οι πτήσεις από πόλη σε πόλη, αθροιστικά θα υπερέβαιναν τα δέκα χιλιάδες χιλιόμετρα.

Ουσιαστικά όμως το αεροπλάνο σε περίπτωση ανάγκης θα μπορούσε να επιστρέψει στο Βερολίνο εντός μιας ημέρας.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος επιβάτης στο Γιούγκερς

Πραγματικά την επομένη, 23 Οκτωβρίου 1930 την προγραμματισμένη ώρα κατέφτασε στο αεροδρόμιο του Τατοΐου ο Ελευθέριος Βενιζέλος με τη σύζυγό του Έλενα.

Πίσω του ο υφυπουργός της αεροπορίας Ζάννας, ο υπουργός των εξωτερικών, ο αντιπρόσωπος των εργοστασίων Γιούγκερς Ζαχαρίου και όλη η στρατιωτική ηγεσία της χώρας.

Αφού πρώτα ο Ελευθέριος Βενιζέλος περιεργάστηκε εξωτερικά το αεροπλάνο, λαμβάνοντας όλες τις πληροφορίες για την κατασκευή του, εισήλθε στο εσωτερικό του συνοδευόμενος από τη σύζυγό του Έλενα και πλήθος δημοσιογράφων. Κάθισε σε ένα από τα τελευταία κατά σειρά καθίσματα προς το πίσω μέρος του αεροπλάνου.

Ο κυβερνήτης έδωσε το σύνθημα εκκίνησης, η σκάλα ανέβηκε, η πόρτα έκλεισε και η πτήση ξεκινούσε.

Η πτήση του Γιούγκερς

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ήταν θαυμαστής των αεροπλάνων, πίστευε στην αξία του όχι μόνο ως μέσο μετακίνησης αλλά και ως πολεμικό όπλο. Είχε πολλές φορές στο παρελθόν δοκιμάσει πτήσεις επιδείξεως, από την εποχή που τα πρώτα αεροπλάνα έκαναν την εμφάνισή τους στην Ελλάδα.

Ωστόσο οι περισσότεροι δημοσιογράφοι για πρώτη φορά λάμβαναν το «βάπτισμα του αέρος». Για αυτό το λόγο και οι περιγραφές στις εφημερίδες αγγίζουν τα όρια της υπερβολής.

«Ας το πούμε καθαρά» έγραψε ένας δημοσιογράφος «μέσα μας επικρατεί ο τρόμος του αγνώστου. Διαμαρτύρεται το ένστικτο, η αταβιστική φωνή εκατομμυρίων χερσαίων προγόνων μας…».

Το Γιούγκερς αφού κινήθηκε στον διάδρομο, έλαβε  θέση για απογείωση μπροστά από τα μεταλλικά υπόστεγα του αεροδρομίου. Απογειώθηκε μέσα σε ένα σύννεφο σκόνης και θορύβου που προκάλεσε η ίδια κατασκευή. Βρέθηκε στον αέρα με τους επιβάτες του να έχουν σκύψει όλοι τους στα παράθυρα για να δουν την Αθήνα από ψηλά. Η εικόνα που φυσικά αντίκρυσαν οι δημοσιογράφοι την εποχή εκείνη δεν ήταν η ίδια με τη σημερινή.

Καταπράσινοι ελαιώνες, αμπέλια, περιβόλια και το μοναδικό δρόμο της περιοχής την οδό Αθηνών – Τατοΐου να διαγράφει την πορεία της προς το αεροδρόμιο. Ο μόνος δρόμος που φάνηκε να είναι μια μεγάλη ευθεία ήταν η λεωφόρος Πειραιώς.

Το επεισόδιο με τον Βενιζέλο

Οι επίσημοι αμέσως μετά την απογείωση, άρχισαν τις παρατηρήσεις από τα διάφορα σημεία που αναγνώριζαν από την Αθήνα.

Φωνές ακούγονταν όπως “Να ο σταθμός Λαρίσης και της Πελοποννήσου”, “Να ο τρούλος του Αγίου Κωνσταντίνου, η Μητρόπολη, η Πλατεία Συντάγματος…”.

Κάποιοι άνθρωποι από το έδαφος φάνηκαν να κουνούν ελληνικές σημαίες καθώς ανέμεναν την πτήση του αεροπλάνου.

Το αεροπλάνο κατέβηκε, ιδιαίτερα χαμηλά και ήδη από την περιοχή του Θησείου πετούσε πάνω από τις στέγες των σπιτιών.

Πρόθεση του κυβερνήτη ήταν αφενός ο εντυπωσιασμός των επιβατών, αφετέρου η διευκόλυνσή τους να θαυμάσουν την διέλευση που θα επιχειρούσε το αεροπλάνο πάνω από την Ακρόπολη.

Στο σημείο όμως αυτό δημιουργήθηκε ένα μικρό επεισόδιο. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος αντιλαμβανόμενος από το Θησείο ότι το Γιούγκερς θα διέγραφε πτήση σε ιδιαίτερα χαμηλό ύψος πάνω από την Ακρόπολη, διαμαρτυρήθηκε έντονα.

Όχι επειδή φοβήθηκε, αλλά καθώς θεώρησε ιδιαίτερα επικίνδυνο για την ασφάλεια των κατοίκων τη χαμηλή πτήση αλλά και για το αρχαίο μνημείο που κινδύνευε από τους ριψοκίνδυνους χειρισμούς των πιλότων.

Διαμήνυσε μέσω τρίτων στον κυβερνήτη να ανεβάσει το αεροπλάνο υψηλότερα. Στη σύσταση του Βενιζέλου η ανταπόκριση ήταν άμεση και το αεροπλάνο αμέσως σηκώθηκε σε μεγαλύτερο ύψος.

Η προσγείωση με τις χαρτοσακούλες

Με την διέλευση πάνω από την Ακρόπολη η πτήση είχε ολοκληρωθεί. Το αεροπλάνο επέστρεψε πίσω στο Τατόι όπου άρχισε την καθοδική του πορεία.

Στους επιβάτες στο εσωτερικό του είχαν διανεμηθεί χαρτοσακούλες, καθώς είχε παρατηρηθεί ότι κατά την διαδικασία της προσγείωσης εκείνοι που ήταν αμαθείς στην διαδικασία πάθαιναν ναυτία. Και πραγματικά ένας εκ των επιβατών γράφει «Ένα αίσθημα ιλίγγου μας καταλαμβάνει. Αισθανόμαστε όλοι μας την ανάγκη, προς στιγμή, να κάνουμε χρήση της χαρτοσακούλας που μας δόθηκε…».

Η σύσταση του Βενιζέλου

Αμέσως μετά την προσγείωση ο Ελευθέριος Βενιζέλος συνομίλησε με τον υφυπουργό της αεροπορίας Ζάννα από τον οποίο ζήτησε να εκδοθεί άμεση διαταγή. Αυτή θα υποχρέωνε τους κυβερνήτες των αεροπλάνων να μην πετούν σε χαμηλό ύψος πάνω από την πόλη. Φάνηκε ιδιαίτερα ενοχλημένος τονίζοντας ότι έπρεπε στο μέλλον να εφαρμόζεται αυστηρώς η διαταγή που θα εκδιδόταν.

Δεν παρέλειψε φυσικά να διαμηνύσει στον Ζαχαρίου τις ευχαριστίες του προς την εταιρεία για την υποδοχή και την πτήση επίδειξης.

Το Γιούγκερς μετά την πτήση των επισήμων, ήταν προγραμματισμένο για μια ακόμα πτήση με επιβάτες διάφορους προσκεκλημένους. Όμως καθώς παρατηρήθηκε μια βλάβη ενός εκ των τροχών, αποφασίστηκε η πτήση να γίνει την επομένη ημέρα.

(Πηγή της πρώτης φωτογραφίας ανάρτησης: ww2aircraft.net)