Όταν το 90% των γυναικών έκανε απεργία. Υπολειτούργησε μια χώρα, οι εφημερίδες βγήκαν μισές και τα λουκάνικα εξαντλήθηκαν

Η 24η Οκτωβρίου 1975 είναι μια σημαδιακή ημερομηνία στη νεότερη ιστορία της Ισλανδίας. Κι αυτό, διότι απέργησε το 90-95% των γυναικών της χώρας. Σταμάτησαν να δουλεύουν, να μαγειρεύουν και να κάνουν οικιακές εργασίες.

Βγήκαν στους δρόμους, τραγούδησαν, εκφώνησαν ομιλίες, κράτησαν πλακάτ και διατράνωσαν το αίτημά τους για ίσους μισθούς με τους άνδρες. Η χώρα των περίπου 220.000 κατοίκων παρέλυσε και οι Ισλανδές πέτυχαν τον σκοπό τους: να δείξουν στο “ισχυρό φύλο” ότι η έμμισθη και κυρίως η άμισθη εργασία τους είναι υποτιμημένη και απολύτως απαραίτητη.

“Αν δεν ήμασταν εκεί, τίποτε δεν θα γινόταν. Περιμέναμε ότι πολλές γυναίκες θα εμφανίζονταν στη διαδήλωση, αλλά ούτε στα πιο τρελά μας όνειρα δεν περιμέναμε αυτή την ανταπόκριση“, δήλωσε αρκετά χρόνια αργότερα η Ελίσαμπετ Γκουναρσντότιρ, μία από τις βασικές οργανώτριες της απεργίας.

Ο αγώνας τους μακροπρόθεσμα δικαιώθηκε, με αποτέλεσμα σήμερα η Ισλανδία να έχει το μικρότερο μισθολογικό χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών. Σύμφωνα με το περιοδικό Economist, είναι “πιθανόν η καλύτερη χώρα, για να ζει μια γυναίκα“.

Πώς οργανώθηκε η μεγαλειώδης απεργία

Το 1975 ανακηρύχθηκε από τον ΟΗΕ ως Διεθνές Έτος των Γυναικών. Η απόφαση ενέπνευσε τις γυναίκες της Ισλανδίας να ξεσηκωθούν και δημιουργήθηκε μια επιτροπή με εκπροσώπους από τις πέντε μεγαλύτερες οργανώσεις για τα δικαιώματα των γυναικών της χώρας.

Η επιτροπή ανέλαβε τη διοργάνωση εκδηλώσεων και μια ριζοσπαστική ομάδα που ονομαζόταν “Κόκκινα Καλσόν” (“Red Stockings“) διατύπωσε την ακόλουθη πρόταση: “Γιατί να μην κατέβουμε όλες σε απεργία;“. Ο κύβος ερρίφθη και στις 24 Οκτωβρίου, 25.000 γυναίκες όλων των ηλικιών και των κοινωνικών τάξεων συγκεντρώθηκαν στην κεντρική πλατεία του Ρέικιαβικ.

Τα σχολεία, οι παιδικοί σταθμοί, τα εργοστάσια, οι τράπεζες και οι επιχειρήσεις είτε έμειναν κλειστά είτε υπολειτουργούσαν. Οι αεροπορικές εταιρείες ακύρωσαν προγραμματισμένες πτήσεις, διότι δεν υπήρχαν αεροσυνοδοί και μια εφημερίδα εκδόθηκε με τις μισές σελίδες.

Σύμφωνα με μαρτυρίες, οι άνδρες πήραν τα παιδιά στις δουλειές τους και τους αγόρασαν ξυλομπογιές και καραμέλες, για να τα κρατούν απασχολημένα. Τα λουκάνικα, που ήταν εύκολα στο μαγείρεμα, εξαντλήθηκαν από την προηγούμενη ημέρα.

Υπήρχαν, επίσης, παιδιά, κυρίως κορίτσια, τα οποία ακολούθησαν τις μητέρες τους στην απεργία, όπως η Thordis Loa Thorhallsdottir: “Ήμουν 10 ετών τότε και το θυμάμαι πολύ καθαρά. Στεκόμουν με τη μητέρα μου στον αγώνα. Μπορώ ακόμα να νιώσω το πλήθος και τη δύναμη που υπήρχε στην πλατεία. Το μεγάλο μήνυμα ήταν ότι, αν οι γυναίκες δεν εργάζονται, ολόκληρη η κοινωνία παραλύει“.

Η απεργία έμεινε γνωστή ως “Το ρεπό των γυναικών” (“Women’s Day Off“) και πολλά ΜΜΕ δημοσίευσαν ιστορίες εργαζομένων που πληρώνονταν πολύ λίγα χρήματα για τις υπηρεσίες τους και πρωτοστάτησαν στη συγκέντρωση.

“Καμία γυναίκα στην Ισλανδία δεν θα έκανε απολύτως τίποτα. Θα άφηναν τους άνδρες να δουν πώς θα τα κατάφερναν χωρίς την αόρατη δουλειά που έκαναν καθημερινά, για να προοδεύει η χώρα“, όπως αναφέρει η Caroline Criado Perez, ακτιβίστρια και συγγραφέας του βιβλίου “Αόρατες Γυναίκες“.

Στις 24 Οκτωβρίου 2023, δεκάδες χιλιάδες γυναίκες, μεταξύ των οποίων και η πρωθυπουργός, Katrín Jakobsdóttir, “αναβίωσαν” την ιστορική απεργία του 1975, διαδηλώνοντας όχι μόνο για το χάσμα στις απολαβές, αλλά και για τη σεξουαλική βία.

Δείτε πλάνα από το “ρεπό των γυναικών” του 1975 στο παρακάτω βίντεο:

Ο αντίκτυπος της απεργίας του 1975

Το “ρεπό των γυναικών” αποτέλεσε σημείο καμπής στην ιστορία του φεμινιστικού κινήματος, καθώς σταδιακά άλλαξε τις παγιωμένες νοοτροπίες των ανδρών για τη θέση και το ρόλο της γυναίκας στην κοινωνία.

Ένα χρόνο μετά τον ξεσηκωμό, το Κοινοβούλιο πέρασε νόμο περί ισότητας των φύλων. Βάσει αυτού, οι έμφυλες διακρίσεις στους χώρους εργασίας και στα σχολεία ποινικοποιούνταν και το μισθολογικό χάσμα θα μειωνόταν.

Το 1980, η Βιγκντίς Φινμπογκαντότιρ έθεσε υποψηφιότητα για την προεδρία της χώρας. Αναμετρήθηκε με τρεις άνδρες υποψηφίους, κέρδισε με ποσοστό 33,8% των συνολικών ψήφων και έγινε η πρώτη γυναίκα πρόεδρος στην ιστορία της Ισλανδίας.

Παρέμεινε στον προεδρικό θώκο έως το 1996 και μέχρι σήμερα είναι η μακροβιότερη εκλεγμένη γυναίκα αρχηγός κράτους στον κόσμο. Πριν εκλεγεί στο ανώτατο αξίωμα της χώρας, είχε εργαστεί ως δασκάλα γαλλικών και ξεναγός.

Διετέλεσε καλλιτεχνική διευθύντρια της Θεατρικής Εταιρείας του Ρέικιαβικ και όταν εξελέγη, ήταν χωρισμένη και είχε υιοθετήσει ένα κορίτσι. Είχε υποστηρίξει ότι, αν δεν είχε προηγηθεί η μεγαλειώδης απεργία του 1975, δεν θα γινόταν ποτέ πρόεδρος της χώρας.

To 1983, ιδρύθηκε η “Γυναικεία Συμμαχία“, ένα αποκλειστικά γυναικείο πολιτικό κόμμα. Με το πέρασμα στον 21ο αιώνα, όλο και περισσότερες γυναίκες εξελέγησαν βουλεύτριες, κάνοντας ένα ακόμη βήμα προς τη χειραφέτησή τους.

Στις εθνικές εκλογές του 2021, από τις 63 έδρες του ισλανδικού κοινοβουλίου, τις 30 κατέλαβαν γυναίκες. Από το 2009 μέχρι το 2013, πρωθυπουργός της Ισλανδίας ήταν η Jóhanna Sigurðardóttir, ενώ το 2017 η Katrín Jakobsdóttir έγινε η δεύτερη γυναίκα που αναλαμβάνει το αξίωμα.

Επιπλέον, χάρη στις υποχρεωτικές ποσοστώσεις, σχεδόν τα μισά μέλη των διοικητικών συμβουλίων των εισηγμένων εταιρειών είναι πλέον γυναίκες. Παρ’ όλ’ αυτά, όπως αναφέρουν πολλές Ισλανδές, τα αιτήματα του 1975 παραμένουν επίκαιρα και χρειάζεται αρκετός δρόμος ακόμη έως ότου επιτευχθεί η ισότητα σε όλες τις εκφάνσεις του δημόσιου βίου.

Πηγή εικόνων κεντρικής φωτογραφίας: The Women’s History Archives/National and University Library in Iceland