“Όταν οι πλούσιοι κάνουν πόλεμο, οι φτωχοί πεθαίνουν”. Ζαν Πολ Σαρτρ, ο Γάλλος υπαρξιστής που αιχμαλωτίστηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης και αρνήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας

ΠΗΓΗ: 50 Φιλοσοφικές Θεωρίες που επηρέασαν την ανθρωπότητα, Βarry Loewer, Εκδόσεις Κλειδάριθμος

Ο Σαρτρ γεννήθηκε στο Παρίσι και μεγάλωσε σε μια αστική οικογένεια. Όταν σπούδαζε Φιλοσοφία γνωρίστηκε με τη Σιμόν ντε Μπωβουάρ, με την οποία διατηρούσε μια ελεύθερη σχέση για όλη του τη ζωή.

Έγραψε σπουδαία λογοτεχνικά βιβλία και εργάστηκε στο Γαλλικό ινστιτούτο του Βερολίνου.

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου υπηρέτησε στην υπηρεσία μετεωρολογίας του στρατού και φυλακίστηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης των Γερμανών.

Κατάφερε να αποφυλακιστεί, αφού προσκόμισε ψευδείς ιατρικές βεβαιώσεις και εντάχθηκε στο αντιστασιακό δίκτυο «Σοσιαλισμός και ελευθερία».

Τα χρόνια της αντίστασης ανέβασε θεατρικά έργα και έγραφε άρθρα στην εφημερίδα “Η μάχη”, ξεσηκώνοντας τον λαό να αντισταθεί. Είχε αριστερές πεποιθήσεις και ήταν παρών στον Μάη του ’68.

Αρνήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας γιατί η αποδοχή του βραβείου θα δέσμευε την ελευθερία του και κατηγόρησε την Αμερική για τον πόλεμο του Βιετνάμ. Έγραψε σπουδαία φιλοσοφικά έργα, δοκίμια και θεατρικά.

Πέθανε το 1980 σε ηλικία 75 ετών από πνευμονικό οίδημα.

Διαβάστε μερικά αποφθέγματα του Γάλλου υπαρξιστή: 

“Ο άνθρωπος είναι απόλυτα ελεύθερος και γι’ αυτό είναι απόλυτα υπεύθυνος”

“Ελευθερία δεν είναι αυτό που κάνεις, αλλά αυτό που κάνεις μετά από αυτό που σου κάνουν”

“Θέλω να διατηρήσω τον κόσμο όπως είναι, όχι γιατί μου φαίνεται καλός – αντίθετα τον θεωρώ άθλιο – αλλά γιατί ζω μέσα σ’ αυτόν και δεν μπορώ να τον καταστρέψω χωρίς να καταστραφώ μαζί του.”

“Όταν οι πλούσιοι κάνουν πόλεμο, είναι οι φτωχοί που πεθαίνουν”

“Μια χαμένη μάχη είναι η μάχη που νομίζεις ότι έχασες”

“Η ζωή δεν έχει νόημα από τη στιγμή που χάνεις την ψευδαίσθηση ότι είσαι αιώνιος”

“Μόνο αυτός που δεν τραβάει κουπί έχει χρόνο να ταρακουνήσει τη βάρκα.”

Ο Ζαν Πολ Σαρτρ, ο Γάλλος υπαρξιστής φιλόσοφος είπε κάποτε ότι οι άνθρωποι είναι πάντοτε και παντού ριζικά ελεύθεροι.

Ωστόσο, η ελευθερία μας έχει ένα τίμημα: αισθανόμαστε αγωνία και αβεβαιότητα στον βαθμό που έχουμε επίγνωση ότι είμαστε απολύτως υπεύθυνοι για τις επιλογές που κάνουμε.

Ο όρος “κακή πίστη” αναφέρεται στις στρατηγικές που μετερχόμαστε για να αρνηθούμε την ελευθερία που αναπόφευκτα είναι δική μας.

Συνήθως αυτό σημαίνει να υποδυθούμε ένα αδρανές αντικείμενο, έτσι που να παρουσιαστούμε στον εαυτό μας σαν πράγμα.

Ηθικά διλήμματα και επιλογές 

Με τον τρόπο αυτό, μπορούμε να αρνηθούμε ότι είμαστε υπεύθυνοι για τις επιλογές που κάνουμε κι έτσι απελευθερωνόμαστε από την αβεβαιότητα της ελευθερίας.

Για παράδειγμα, όταν αντιμετωπίζουμε μια δύσκολη ηθική απόφαση, μπορεί να πούμε στον εαυτό μας ότι είμαστε αναγκασμένοι να ενεργήσουμε με ένα συγκεκριμένο τρόπο διότι αυτό απαιτείται από τη δουλειά μας ή από τη συμβατική ηθική ή από την ευθύνη που έχουμε απέναντι στην οικογένεια μας.

Η πραγματικότητα ωστόσο είναι ότι ποτέ δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από την ελευθερία μας από την επίγνωσή μας γι’αυτήν, διότι είναι ενσωματωμένη στην ίδια τη δομή της συνείδησής μας. Το παράδοξο της κακής πίστης είναι ότι την ίδια στιγμή έχουμε επίγνωση και δεν έχουμε επίγνωση του ότι είμαστε ελεύθεροι.

Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: Wikimediamtx Commons

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Ποιος θα ήταν νικητής σε έναν αγώνα δρόμου μεταξύ του Αχιλλέα και μιας χελώνας; Ποια ήταν τα παράδοξα του Ζήνωνα που ανάγκαζαν τους αρχαίους να τρέχουν για να μένουν στάσιμοι;