Όταν οι Πέρσες κατατρόπωσαν τους Αιγύπτιους, χρησιμοποιώντας γάτες και εκμεταλλευόμενοι τη δεισιδαιμονία

Το 525 π.Χ., η μάχη του Πηλουσίου μεταξύ Περσών και Αιγυπτίων “σφράγισε” το τέλος του αιγυπτιακού βασιλείου που διήρκεσε σχεδόν 3.000 χρόνια. Οι γάτες διαδραμάτισαν κομβικό ρόλο στην έκβαση της μάχης.

Η άνοδος του Καμβύση Β’ και η αιτία πολέμου

Ο Κύρος ο Μέγας νίκησε τους Μήδους, τους Λυδούς και τους Βαβυλώνιους και τους ένωσε σε μία πανίσχυρη ενιαία αυτοκρατορία: των Αχαιμενίδων. Όμως, δεν του αρκούσαν αυτά. Ήθελε να κατακτήσει και την Αίγυπτο, αλλά το 530 πέθανε.

Στον περσικό θρόνο τον διαδέχθηκε ο μεγαλύτερος γιος του, Καμβύσης Β’, ο οποίος σκότωσε το νεότερο αδελφό του, Σμέρδι προκειμένου να γίνει κύριος της αυτοκρατορίας.

Στη συνέχεια, ο Καμβύσης έστρεψε την προσοχή του στην Αίγυπτο, την τελευταία ανεξάρτητη μεγάλη δύναμη στην περιοχή, όπου βασίλευε ο Φαραώ Άμασις Β’.

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, το casus belli δόθηκε, όταν ο Άμασις προσπάθησε να ξεγελάσει τον Καμβύση. Ο τελευταίος, μετά από συμβουλή ενός Αιγύπτιου οφθαλμίατρου που αντιπαθούσε τον Άμασι, ζήτησε το χέρι της κόρης του Φαραώ.

Όμως, ο Άμασις έστειλε στη θέση της κόρης του μία άλλη γυναίκα. Ονομαζόταν Νίτητις και ήταν κόρη του προκατόχου του, Απρίη. Εκείνη, όταν βρέθηκε ενώπιον του Πέρση βασιλιά, είπε εμφατικά:

“Βασιλιά μου, ο Άμασις σε κορόιδεψε και δεν το έχεις καταλάβει· με στόλισε και μ’ έστειλε σ’ εσένα, δήθεν ότι σου δίνει την κόρη του, ενώ η αλήθεια είναι ότι είμαι κόρη του Απρίη, που ήταν κύριός του, κι αυτός τον σκότωσε“.

Τότε ο Καμβύσης εξοργίστηκε και ξεκίνησε την εκστρατεία του εναντίον των Αιγυπτίων.

Οι αβοήθητοι Αιγύπτιοι οχυρώθηκαν στο Πηλούσιο

Το 526, ο Άμασις πέθανε και Φαραώ της Αιγύπτου έγινε ο Ψαμτίκ ο Γ’, ένας νεαρός άνδρας που είχε ζήσει στη σκιά των σπουδαίων επιτευγμάτων του πατέρα του και ήταν ελάχιστα εξοπλισμένος, για να αποκρούσει μια εχθρική δύναμη.

O Ψαμτίκ βασιζόταν στη βοήθεια Ελλήνων μισθοφόρων με επικεφαλής ένα στρατηγό από την Αλικαρνασσό. Λεγόταν Φάνης και υπήρξε σύμβουλος και του Άμασι.

Όμως, ο Φάνης ήταν μισθοφόρος. Άλλαξε στρατόπεδο και μετέφερε κρίσιμες πληροφορίες στο περσικό στρατόπεδο.

Επιπλέον, οι Πέρσες εξασφάλισαν 40 τριήρεις από τον τύραννο της Σάμου, Πολυκράτη και τη βοήθεια των Αράβων, οι οποίοι τους εφοδίαζαν με νερό ενώ περνούσαν την έρημο του Σινά.

Με τις περσικές δυνάμεις να είναι σαφώς πιο ενισχυμένες, ο Ψαμτίκ αναγκάστηκε να οχυρωθεί στο Πηλούσιο, έναν οικισμό στην ανατολική όχθη του Δέλτα του Νείλου.

Εκεί περίμενε την περσική επίθεση και συγχρόνως προετοίμαζε την πρωτεύουσα Μέμφιδα, για να αντέξει μία πιθανή πολιορκία.

Ο ρόλος των γατών στην έκβαση της μάχης

Ο Ψαμτίκ πιθανόν θεωρούσε ότι ήταν ασφαλής και καλά οχυρωμένος. Όμως δεν υπολόγισε ότι ο Καμβύσης έκρυβε έναν άσο στο “μανίκι” του, μια τακτική που θεωρείται ως μία πρώιμη μορφή ψυχολογικού πολέμου.

Σύμφωνα με τον Πολύαινο, συγγραφέα του 2ου αιώνα μ.Χ., ο Πέρσης βασιλιάς διέταξε να ζωγραφιστεί η εικόνα της γατόμορφης θεάς Μπαστέτ στις ασπίδες των στρατιωτών του, γνωρίζοντας τη λατρεία των Αιγύπτιων για τις γάτες, η οποία ήταν τέτοια, ώστε ο φόνος μιας γάτας επέσυρε θάνατο.

Με βάση τον Πολύαινο, ο Καμβύσης τοποθέτησε πολλές γάτες στην πρώτη γραμμή του στρατού του, μαζί με σκύλους, πρόβατα και διάφορα ακόμη ζώα, για τα οποία οι Αιγύπτιοι έτρεφαν σεβασμό.

Οι Αιγύπτιοι, βλέποντας τα ιερά τετράποδα τριγύρω τους και τη θεά Μπαστέτ στις ασπίδες των εχθρών, φοβήθηκαν ότι θα προκαλούσαν την οργή της, αν εκτόξευαν τα βέλη τους. Έτσι αρκετοί λιποψύχησαν.

Οι παράγοντες που οδήγησαν στην ήττα των Αιγυπτίων

Ο Ηρόδοτος δεν δίνει σχεδόν καθόλου λεπτομέρειες για τη μάχη του Πηλουσίου, παρά μόνο ότι ήταν σκληρή και με μεγάλες απώλειες και από τις δύο πλευρές. Όσοι Αιγύπτιοι δεν σκοτώθηκαν στο Πηλούσιο, κατέφυγαν στη Μέμφιδα.

Μετά από σχετικά μικρό διάστημα, έπεσε και η Μέμφιδα στα χέρια των Περσών. Ο Ψαμτίκ αιχμαλωτίστηκε και εξορίστηκε στα Σούσα και η Αίγυπτος προσαρτήθηκε στην Περσική Αυτοκρατορία.

Οι ιστορικοί εκτιμούν ότι η μάχη θα κατέληγε υπέρ των Περσών ανεξάρτητα από τις τακτικές που χρησιμοποιήθηκαν. Η πάλαι ποτέ κραταιά Αίγυπτος βρισκόταν ούτως ή άλλως σε μία περίοδο παρακμής, έχοντας υποστεί από τον 7ο αιώνα π.Χ. καταστροφικές ήττες από τους Ασσύριους.

Εκτός από αυτό, ο Καμβύσης ήταν πολύ πιο έμπειρος στον πόλεμο από τον νεαρό Ψαμτίκ και η νίκη του στο Πηλούσιο βασίστηκε στις γνώσεις και, ενδεχομένως, το θαυμασμό του για τον αιγυπτιακό πολιτισμό.

Με πληροφορίες από: Grunge, World History Encyclopedia, History of War και Realm of History

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Youtube