Όταν οι Έλληνες υπέβαλαν αίτημα υποτέλειας στους Βρετανούς για να σώσουν την επανάσταση. Τόνιζαν την απειλή καθόδου της Ρωσίας

Το καλοκαίρι του 1825, η Ελληνική Επανάσταση φαινόταν να πνέει τα λοίσθια εξαιτίας των ηττών που είχε υποστεί από τον Ιμπραήμ. Οι Έλληνες, μέσα στην απελπισία τους, υπέβαλαν αίτημα στη βρετανική κυβέρνηση να τεθούν υπό την “προστασία της”.

Τότε ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος έστειλε επιστολή στον βρετανό υπουργό Εξωτερικών, Τζώρτζ Κάνιγκ, όπου ανέφερε ότι μια ανεξάρτητη Ελλάδα θα ήταν προς το συμφέρον της Βρετανίας αφού μελλοντικά θα συμμαχούσε με την Τουρκία με στόχο να εμποδιστεί η κάθοδος των Ρώσων στη Μεσόγειο.

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Ο Ιμπραήμ απειλεί την Ελληνική Επανάσταση

Μετά τη νίκη του στο Μανιάκι στις 20 Μαΐου  1825, ο Ιμπραήμ προωθήθηκε στο εσωτερικό της Πελοποννήσου. Αν και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, απελευθερώθηκε από την εξορία του στην Ύδρα και ανέλαβε την ηγεσία των ελληνικών δυνάμεων, ο Αιγύπτιος πασάς φαινόταν ασταμάτητος.

Στη μάχη της Τραμπάλας νίκησε ακόμη και αυτόν, και έτσι στις 11 Ιουνίου κατέλαβε αμαχητί την Τριπολιτσά. Ο Ιμπραήμ άφησε εκεί φρουρά και συνέχισε την πορεία του προς την ελληνική πρωτεύουσα, το Ναύπλιο.

Στις 13 Ιουνίου 1825, οι Έλληνες υπό τους Δημήτριο Υψηλάντη και Γιάννη Μακρυγιάννη πέτυχαν στους Μύλους της Λέρνης στην Αργολίδα την πρώτη ανέλπιστη ελληνική νίκη εναντίον του Ιμπραήμ και έσωσαν το Ναύπλιο.

Όμως, ο Ιμπραήμ έχοντας ως βάση του την Τριπολιτσά συνέχιζε να αποτελεί θανάσιμο κίνδυνο για την Ελληνική Επανάσταση.

«Πράξη Υποτέλειας»

Οι Έλληνες, μέσα στην απόγνωση που τους είχε καταλάβει, απέστειλαν στη βρετανική κυβέρνηση «αίτημα προστασίας». Στην ιστορία έμεινε γνωστό και ως «Πράξη Υποτελείας» από τους λίγους Έλληνες που διαφώνησαν. Αν και το έγγραφό έφερε ημερομηνία 24 Ιουλίου 1825, είχε συνταχθεί στο τέλος Ιουνίου από επιτροπή αγγλόφιλων Ζακυνθινών.

Οι Έλληνες έθεταν τη χώρα τους υπό την προστασία των Βρετανών, δηλαδή αποδέχονταν να γίνει βρετανικό προτεκτοράτο. Το έγγραφο θα επιδιδόταν στον υπουργό Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας, Τζώρτζ Κάνινγκ, προκειμένου να το προωθήσει προς έγκριση από τη δική του κυβέρνηση.

Αγγλόφιλοι-Γαλλόφιλοι-Ρωσόφιλοι

Την εποχή εκείνη, οι Έλληνες είχαν χωριστεί σε πολιτικές μερίδες με βάση την πεποίθησή τους ότι μία συγκεκριμένη μεγάλη δύναμη θα υποστήριζε την Ελληνική Επανάσταση. Είναι φυσικό ότι όλοι οι αγγλόφιλοι, με επικεφαλής τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, υπέγραψαν την «Πράξη Υποτέλειας».

Ωστόσο, το ίδιο έκαναν και σημαντικοί αγωνιστές που ήταν ρωσόφιλοι, όπως ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο Ζαΐμης και ο Κανέλος Δηλιγιάννης.

Δεν υπέγραψαν οι γαλλόφιλοι, και ορισμένοι ρωσόφιλοι, όπως ο Υψηλάντης και ο Νικηταράς.

Αφού το έγγραφο υπογράφηκε από τους σημαντικότερους Έλληνες στρατιωτικούς και πολιτικούς, της Πελοποννήσου, Ρούμελης και Ύδρας, εγκρίθηκε από το Βουλευτικό και το Νομοτελεστικό.

Ο Κάνινγκ απορρίπτει το ελληνικό αίτημα

Η «Πράξη Υποτέλειας» φαινόταν ότι εκπλήρωνε το βασικό στόχο της βρετανικής εξωτερικής πολιτικής να μην επιτραπεί στους Ρώσους να έχουν πρόσβαση στη Μεσόγειο. Ένα ελληνικό κρατίδιο που θα ήταν βρετανικό προτεκτοράτο θα διασφάλιζε για τους Βρετανούς την απρόσκοπτη θαλάσσια επικοινωνία τους με τη μεγαλύτερη αποικία τους, τις τότε βρετανικές Ινδίες.

Παρά ταύτα, ο Τζώρτζ Κάνινγκ απέρριψε το αίτημα των Ελλήνων για «προστασία». Ο ισχυρισμός του ήταν ότι τα συμφέροντα της Βρετανίας επέβαλαν να διατηρήσει την ουδετερότητά της στη διένεξη μεταξύ Ελλήνων και Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Στην πραγματικότητα, εκείνη τη χρονική συγκυρία η Ελληνική Επανάσταση φαινόταν ότι σύντομα θα έσβηνε.

Έτσι, για τους Βρετανούς, η οποιαδήποτε υποστήριξή της δεν είχε πια κανένα νόημα.

Η επιστολή του Μαυροκορδάτου

Μέσα σε αυτό το κλίμα, στις 8/20 Αυγούστου 1825, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ως Γενικός Γραμματέας του Εκτελεστικού της Προσωρινής Διοίκησης της Ελλάδος με αρμοδιότητα τις εξωτερικές υποθέσεις, έστειλε μία επιστολή στον Τζώρτζ Κάνινγκ.

Στόχος του ήταν να τον πείσει ότι η βρετανική κυβέρνηση θα έπρεπε να κάνει αποδεκτό το ελληνικό αίτημα για προστασία.

Στην επιστολή του, ο Μαυροκορδάτος διατύπωσε τη θεωρία του για τον μελλοντικό ρόλο που θα έπαιζε μία ανεξάρτητη Ελλάδα για την εξυπηρέτηση των βρετανικών συμφερόντων. Αυτός θα ήταν να εμποδίσει τη Ρωσία να κατέβει στη Μεσόγειο.

Έτσι οι θαλάσσιοι οδοί προς τις βρετανικές Ινδίες δεν θα απειλούνταν από μια μεγάλη εχθρική δύναμη, όπως ήταν η Ρωσία για τη Βρετανία. Επιπλέον, ο Μαυροκορδάτος αναφέρει ότι ήταν πολύ πιθανό κάποτε Ελλάδα και Τουρκία να συμμαχούσαν στο πλαίσιο της εξυπηρέτησης των βρετανικών συμφερόντων σε βάρος της Ρωσίας.

Η επιστολή του Μαυροκορδάτου δεν πέτυχε τον στόχο της, αφού το 1825 ο Τζώρτζ Κάνινγκ απέρριψε το ελληνικό αίτημα για βρετανική προστασία. Όμως, αποτελεί ένα σημαντικό ντοκουμέντο αφού για πρώτη φορά προσδιορίζεται με σαφήνεια ο ρόλος που θα έπαιζε η Ελλάδα στη διεθνή πολιτική σκηνή για τα επόμενα 120 χρόνια και μέχρι και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το ίδιο ισχύει και σήμερα με τις ΗΠΑ στη θέση της Μεγάλης Βρετανίας .

Απόσπασμα της επιστολής

«..Η ανεξαρτησία (της Ελλάδος) είναι ο μόνος τρόπος να ιδρυθή φραγμός, ον απαιτεί η σωτηρία της Ευρώπης κατά της κολοσσιαίας ρωσικής δυνάμεως. Άλλοτε το οθωμανικόν κράτος απετέλει τον φραγμόν εκείνον, αλλά η παρούσα των Ελλήνων πάλη κατ’ αυτού απέδειξεν αποχρώντως ότι το οθωμανικόν κράτος δεν δύναται του λοιπού να εκπληρώση την εντολήν ταύτην·

και επειδή οι Έλληνες, ει και τοσούτον έτι ευάριθμοι ανεδείχθησαν ικανοί να αντίσχωσιν εις αυτό, δήλον είναι ότι η πρόνοια ανατίθησι το έργον εις αυτούς και ότι η Ευρώπη δύναται ν’ αναπαυθή επ’ αυτών και επί της Ελλάδος ελευθέρας και ανεξαρτήτου γενομένης […]

Η Ελλάς θέλει αποβή θάττον ή βράδιον (αργά ή γρήγορα) η φυσική της Πύλης σύμμαχος, άμα η τελευταία αύτη γνωρίση κάλλιον τα συμφέροντα αυτής. Εντεύθεν δε, Αγγλία, Πύλη και Ελλάς δεν θέλουσι αποτελεί ειμή μίαν, ούτως ειπείν δύναμιν κατέναντι της Ρωσίας, και ως εκ της ενώσεως ταύτης η Αγγλία θέλει προσλάβει μείζονα πάσης άλλης εγγύησιν κατά των αποπειρών, όσας η Ρωσία και άλλη οιαδήποτε εν Ευρώπη δύναμις θέλουσι μετ’ ου πολύ βεβαίως επιχειρήσει βλάψωσιν την αγγλικήν κυριαρχίαν και εμπόριον εν τη Ινδική».