Όταν ο Ωνάσης έστειλε επιταγή για την προίκα της πριγκίπισσας Σοφίας, ως ανώνυμος δωρητής. Η απάντηση του Καραμανλή. Το σύνθημα «Προίκα στην παιδεία και όχι στη Σοφία»

Η άνοιξη του 1962 στην Ελλάδα σημαδεύτηκε από δύο γεγονότα. Τον Απρίλιο έγινε μια αιματηρή διαδήλωση για την παιδεία, με τραυματίες διαδηλωτές και αστυνομικούς, και τον Μάιο οι λαμπροί γάμοι της Πριγκίπισσας Σοφίας με τον Χουάν Κάρλος, πρίγκιπα της Ισπανίας.

Παιδεία Vs Προίκας 

1962. Η Κυβέρνηση της ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή δέχθηκε μεγάλες πιέσεις από φοιτητές και εκπαιδευτικούς για αύξηση των δαπανών για την παιδεία.

Το σύνθημα «15% για την Παιδεία» δόνησε την πολιτική σκηνή και τον ανένδοτο αγώνα της Ένωσης Κέντρου κατά της ΕΡΕ. Φοιτητική και εκπαιδευτική κοινότητα ζητούσαν από την Κυβέρνηση να αυξήσει τους πόρους για την παιδεία στο 15% του κρατικού προϋπολογισμού.

Η ελληνική πολιτική σκηνή το ίδιο διάστημα είχε να αντιμετωπίσει τις φορτικές πιέσεις της Βασίλισσας Φρειδερίκης για την προίκα που απαιτεί από το δημόσιο, ενόψει των γάμων της κόρης της Πριγκίπισσας Σοφίας με τον Χουάν Κάρλος.

Ο Καραμανλής προσπάθησε να αντισταθεί θεωρώντας το ποσό εξωφρενικό, αλλά τελικά ενέδωσε.

Πέρασε από τη βουλή  νόμος για τη βασιλική προίκα ύψους 9 εκατομμυρίων δραχμών, στις 19 Φεβρουαρίου 1962. Στη Βουλή η Ένωση Κέντρου που είχε ήδη κηρύξει τον Ανένδοτο κατά της κυβέρνησης Καραμανλή ξιφουλκεί κατά της προικοδότησης.

Ο Υπουργός Οικονομικών του Καραμανλή, Σπύρος Θεοτόκης στην αγόρευσή του στη Βουλή μίλησε για «σφάλμα του συσχετισμού της προίκας με τον βασιλικό θεσμό», θυμίζοντας στο σώμα ότι είχε προηγηθεί η προικοδότηση άλλων πέντε πριγκιπισσών από την εποχή του 1889. Ο Θεοτόκης αναφέρθηκε στην οικονομική αδυναμία της Βασιλικής οικογένειας και τόνισε ότι «η τυχόν διακοπή του εθίμου, για την Πριγκίπισσα Σοφία, μπορεί να θεωρηθεί αρνητικό προς το πρόσωπόν της, ενώ ίσως στο μέλλον την περιμένουν υψηλά καθήκοντα στην καινούργια πατρίδα της».

Ο Γεώργιος Παπανδρέου μιλώντας στη Βουλή καταφέρθηκε εναντίον της προίκας: «Κατά την ιδικήν μας γνώμην, η οποία σήμερον αποτελεί και συνείδησιν του πολιτισμένου κόσμου, η προιξ είναι θεσμός βάρβαρος. Είναι μορφή σωματεμπορίας. Και υποστηρίζομεν ότι αποτελεί θέμα στοιχειώδους πολιτισμού εις εποχήν, η οποία καθιέρωσε την ισότητα των φύλων, να επιζή ο βάρβαρος θεσμός. Δεν δεχόμεθα να διαπιστωθή ότι, ενώ εις ολόκληρον τον πολιτισμένον κόσμον έχει καταργηθή ο θεσμός της προικός, εν τούτοις εις την Ελλάδα, εις την πατρίδα του αληθούς ανθρωπισμού, επιζή. Αντιθέτως, η παροχή γαμηλίου δώρου είναι πράξις αβρότητος, είναι δείγμα πολιτισμού. Αυτό είναι θέμα αρχής.

Δεύτερον, επιθυμούμεν να δηλώσωμεν ότι ουδέποτε η άποψις μας δύναται να έχη την έννοιαν προσβολής προς την βασιλόπαιδα. Είναι εκτός ημών οιαδήποτε πρόθεσις προσβολής. Ευγενείς άνθρωποι δεν προσβάλλουν. Και η ΕΚ αποτελείται από ευγενείς ανθρώπους».

Από την πλευρά της ΕΔΑ, ο Γιάννης Παπαδημητρίου, εξέφρασε το έντονο αντιβασιλικό κλίμα. Στη Βουλή έκανε λόγο για «απαράδεκτη πρόκληση η Κυβέρνηση να δίνει προίκα στον Χουάν Κάρλος την ίδια ώρα που δεν κάνει κουβέντα για την αναπροσαρμογή του μισθολογίου. Ο Παπαδημητρίου πρότεινε και την κατάργηση της προίκας αλλά και των Βασιλικών Ιδρυμάτων.

«Προίκα για την Παιδεία και όχι στη Σοφία»

Οι γάμοι ήταν προγραμματισμένοι για τις 15 Μαΐου και το κίνημα για την αύξηση των δαπανών για την παιδεία φούντωνε. Ξένοι πράκτορες που δρούσαν στην Αθήνα, ακόλουθοι πρεσβειών ευρωπαϊκών κρατών και δημοσιογράφοι κατέγραφαν ένα έντονο αντιμοναρχικό κλίμα που τους ανησυχούσε.

Στις 11 Απριλίου, σχεδόν ένα μήνα πριν τους βασιλικούς γάμους που σχεδιάζονταν με λαμπρότητα στην Αθήνα, φοιτητές από τη θεολογική σχολή και το Φυσικό έκαναν συγκέντρωση διαμαρτυρίας στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αν και τα αιτήματα τους ήταν κλαδικά, η συγκέντρωση μετατράπηκε σε διαδήλωση για τις δαπάνες στην παιδεία. Στην μαχητικότητα των διαδηλωτών απάντησαν οι αστυνομικές δυνάμεις και ξέσπασαν βίαια επεισόδια με απολογισμό 11 φοιτητές και 11 αστυνομικούς τραυματίες.

Ο Γεώργιος Παπανδρέου καταγγέλλει την κυβέρνηση για αστυνομοκρατούμενο κράτος ενώ παράλληλα εκφράζει τη συμπάθειά του προς τους τραυματίες και των δύο πλευρών.

Ένα μήνα μετά τους γάμους η κυβέρνηση εξήγγειλε μέτρα για την παιδεία που περιλάμβαναν διορισμούς καθηγητών, δασκάλων, ίδρυση 24 κατώτερων και 14 μέσων σχολών  και φυσικά ανεγέρσεις σχολικών κτιρίων.

Στις 7 Δεκεμβρίου οι φοιτητές συνέχισαν τις κινητοποιήσεις τους και έκαναν πορεία προς το Υπουργείο Παιδείας που βρισκόταν στην οδό Μητροπόλεως. Το σύνθημά τους ήταν «15%». Στην αντιπροσωπεία τους που συνάντησε ο Υπουργός Παιδείας, Γρηγόρης Κασιμάτης τους διαβεβαίωσε για αύξηση των δαπανών σε ύψος 10,2% και οι φοιτητές τον κάλεσαν να παραιτηθεί εφόσον δεν μπορούσε να ικανοποιήσει τα αιτήματά τους.

Η πορεία των φοιτητών έληξε με τον εθνικό ύμνο και διαλύθηκε στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Το άγνωστο παρασκήνιο μεταξύ Ωνάση –Καραμανλή για την προίκα της Σοφίας

Ο Έλληνας μεγιστάνας, Αριστοτέλης Ωνάσης προσπάθησε να βγάλει τον Καραμανλή από τη δύσκολη θέση που είχε περιέλθει λόγω των πολιτικών αντιδράσεων στην προίκα της Σοφίας και μέσω επιστολής του έστειλε μια επιταγή 300.000 δολαρίων που μπορούσε να εξαργυρωθεί εξασφαλίζοντας την ανωνυμία του δωρητή.

Ο Ωνάσης ανέφερε στον Καρμανλή: «Αγαπητέ πρόεδρε,

Σας εσωκλείω επιταγήν τριακοσίων χιλιάδων δολλαρίων εις διαταγήν της Τραπέζης της Ελλάδος, με την κάτωθι σκέψιν και επιθυμίαν: Αν σας αρέσει, κάμνετε χρήσιν, αν όχι, μου επιστρέφετε την επιταγήν και με συγχωρείτε δια την ενόχλησιν.

Πρόκειται για το ζήτημα της πριγκιπικής προικός. Δια να αποφευχθούν περαιτέρω δυσάρεσται συζητήσεις στην Βουλήν και στον τύπον με την λυπηράν αντανάκλασιν στην βασιλικήν οικογένειαν, προτείνω να δωρήσω μέσω ημών στο Δημόσιο ανωνύμως το υπό συζήτησιν ποσόν, και έτσι αποστομώνονται όλοι και τερματίζεται η πολιτική εκμετάλλευσις του θέματος αυτού.

Εφρόντισα να γίνη η επιταγή εις τρόπον που να εξασφαλίζεται η ανωνυμία του δωρητού».

Ο Κωνσταντίνος Καρμανλής γνωστός για τον αψύ χαρακτήρα του, αρνήθηκε την προσφορά και τη «δικαιολόγησε» λέγοντας ότι ο λαός πρέπει να μάθει να ακούει την αλήθεια και να αντιδρά κατά της δημαγωγίας και επέστρεψε την «χρυσή» επιταγή με αριθμό 76735 στον Ωνάση, μέσω του αντιπροσώπου του κροίσου, Μ. Τόμπρα.

Η απορριπτική απάντηση του Καραμανλή:

«Αγαπητέ κ. Ωνάση,

Σε συγχαίρω δια την χειρονομίαν σου, η οποία είναι πράγματι συγκινητική. Η μικρολόγος συζήτησις, η οποία διεξάγεται γύρω από το θέμα της προικοδοτήσεως της πριγκιπίσσης, ήτο φυσικόν να θίξη την εθνικήν μας φιλοτιμίαν.

Παρ’ όλον ότι εκτιμώ την προσφοράν σου, δεν δύναμαι να την αποδεχθώ δια λόγους αρχής. Είναι ανάγκη να μάθη κάποτε ο λαός μας να ακούη την αλήθειαν και να αντιδρά κατά της δημαγωγίας. Διότι θα απετέλει σφάλμα με δυσαρέστους συνεπείας, εάν η Κυβέρνησις, φοβουμένη τον θόρυβον της αγοράς εγκατέλειπεν μέτρα τα οποία θεωρεί ορθά και τίμια. Ούτε είναι σωστόν να υποκύψη εις τας ωμάς εκβιάσεις της αντιπολιτεύσεως, η επικράτησις των οποίων θα οδηγήσει θάττον ή βράδιον εις την κατάλυσιν του πολιτεύματος ή την αναρχίαν.

Σε παρακαλώ να μου γνωρίσεις εις ποιον να παραδώσω την επιταγή».

Η Πριγκίπισσα Σοφία ήταν η τελευταία Ελληνίδα πριγκίπισσα που προικοδοτήθηκε από τον κρατικό κορβανά.

Ο αναχρονιστικός θεσμός της προίκας καταργήθηκε από την κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου με τον νόμο 1329 το 1983.

Πηγές/Φωτογραφίες: royalchronicles.gr / Ιστορικό Αρχείο – Καθημερινή

Διαβάστε ακόμη: «Ρε εγώ τουφεκάω δέκα σαν κι εσένα την ημέρα». Το άγριο επεισόδιο μεταξύ Καραμανλή – Ωνάση παραμονές εκλογών. Οι φήμες για χειροδικία και η αντίδραση του μεγιστάνα…