Αρχές Μαΐου του 2000, ένα μήνα μετά τις εκλογές θρίλερ που ανέδειξαν νικητή το ΠΑΣΟΚ του Κώστα Σημίτη. Ο υπουργός Δικαιοσύνης, Μιχάλης Σταθόπουλος παραχώρησε συνέντευξη στην εφημερίδα “Έθνος“. Οι δηλώσεις του αποτέλεσαν την απαρχή της πιο έντονης σύγκρουσης μεταξύ κράτους και εκκλησίας στα νεότερα χρόνια.
Συγκεκριμένα, ο κ. Σταθόπουλος ανέφερε ότι η υποχρεωτική αναγραφή του θρησκεύματος στις αστυνομικές ταυτότητες ήταν αντίθετη με το νόμο 2472/1997 για την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Την ίδια άποψη συμμερίστηκε και ο πρόεδρος της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ), Κωνσταντίνος Δαφέρμος.
Ο ν. 2472/1997 ήταν ουσιαστικά η ενσωμάτωση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (95/46/ΕΚ) και στο άρθρο 2 ορίζει ότι οι οι θρησκευτικές πεποιθήσεις αποτελούν ευαίσθητο προσωπικό δεδομένο. Περιττή και αντισυνταγματική κρίθηκε επίσης η αναγραφή του ονόματος του συζύγου, το δακτυλικό αποτύπωμα και το επάγγελμα.
Στις αρχές Μαΐου 2000, κρίθηκε περιττή και αντισυνταγματική η αναγραφή του θρησκεύματος στις αστυνομικές ταυτότητες
Οι δηλώσεις του υπουργού Δικαιοσύνης, σε συνδυασμό με τη βούληση της κυβέρνησης Σημίτη να προχωρήσει στην απαλοιφή του θρησκεύματος, προκάλεσαν την έντονη αντίδραση της Εκκλησίας και του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, Χριστόδουλου.
Ο δημοφιλής ιεράρχης καλλιέργησε μια πολεμική ατμόσφαιρα, η οποία έφτασε στο αποκορύφωμά της με την πραγματοποίηση δύο ογκωδών αντικυβερνητικών συγκεντρώσεων, πρώτα στη Θεσσαλονίκη (14 Ιουνίου 2000) και έπειτα στην Αθήνα (21 Ιουνίου).
Ακόμη και δημοψήφισμα ζητήθηκε να γίνει με αίτημα την προαιρετική αναγραφή του θρησκεύματος στις ταυτότητες. Την ίδια στιγμή, υπήρχαν Μητροπολίτες που δεν τάχθηκαν υπέρ της αδιάλλακτης στάσης, μεταξύ των οποίων και ο διάδοχος του Μακαριστού Χριστόδουλου, Ιερώνυμος.
Τελικά η Εκκλησία αναγκαστικά υποχώρησε στη λεγόμενη “μάχη των ταυτοτήτων“, αλλά κατάφερε να κάνει επίδειξη δύναμης, αποδεικνύοντας την επιρροή που ασκεί σε μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας.
Το ζήτημα της αναγραφής του θρησκεύματος στις ταυτότητες οδήγησε σε σύγκρουση την κυβέρνηση Σημίτη και τον αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο. Πηγή εικόνας: εφημερίδα “Τα Νέα”
Οι δηλώσεις του Πατριάρχη και οι διαφωνούντες Μητροπολίτες
Ο πρωθυπουργός απάντησε στις αντιδράσεις της Εκκλησίας, λέγοντας ότι η τελευταία “δεν έχει τίποτε να φοβηθεί” και τόνισε την ανάγκη εναρμόνισης της χώρας με την ευρωπαϊκή νομοθεσία για τα ατομικά δικαιώματα.
Στο ίδιο μήκος κύματος βρίσκονταν και υπουργοί, όπως ο Κώστας Λαλιώτης, ο οποίος ξεκαθάρισε ότι “η κυβέρνηση δεν πρόκειται να μπει στη δίνη της αντιπαλότητας και της άγονης αντιπαράθεσης“.
Όσον αφορά τη Νέα Δημοκρατία, ο Κώστας Καραμανλής δεν καταδίκασε ευθέως τη ρητορική του Αρχιεπισκόπου. Τα περισσότερα στελέχη τάσσονταν υπέρ της προαιρετικής αναγραφής του θρησκεύματος και ο Τύπος έκανε λόγο για προσπάθεια του Καραμανλή να μη δυσαρεστήσει τους συντηρητικούς ψηφοφόρους της ΝΔ.
Παρέμβαση για το ζήτημα έκανε και ο Οικουμενικός Πατριάρχης, Βαρθολομαίος, υποστηρίζοντας ότι “η Ορθόδοξος Εκκλησία δεν απειθαρχεί προς τους νόμους των κρατών” και οφείλει να τους σέβεται. Ο Μητροπολίτης Πειραιώς, Καλλίνικος δήλωσε ότι “ο Πατριάρχης δεν έχει τις αγωνίες τις δικές μας” και “θεωρούμε τις παρεμβάσεις πρόκληση“.
Στον αντίποδα, ο Μητροπολίτης Ιωαννίνων Θεόκλητος διαχώρισε τη θέση του, υποστηρίζοντας ότι το περιεχόμενο των δημόσιων εγγράφων αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα της Πολιτείας.
Ο Μητροπολίτης Ζακύνθου, Χρυσόστομος έστειλε επιστολή στον Αρχιεπίσκοπο, στην οποία ανέφερε πως “δεν του αναγνωρίζει τον τίτλο του Πάσης Ελλάδος” και διεμήνυσε ότι δεν θα επιτρέψει τη συμμετοχή κληρικών της περιφέρειάς του στις συγκεντρώσεις
Αντίθετος με τις λαοσυνάξεις και τις ακρότητες ήταν και ο σημερινός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, Ιερώνυμος. Ως Μητροπολίτης Θηβών και Λεβαδείας, δήλωσε:
“Δεν πρόκειται να ακολουθήσω τέτοιες εξτρεμιστικές ενέργειες. Η Εκκλησία και η Πολιτεία πρέπει να βρουν άλλη γλώσσα επικοινωνίας. Αν με ρωτήσουν οι πιστοί, δεν πρόκειται να δώσω κάλυψη να συμμετέχουν“.
Αντιθέσεις για το ζήτημα των ταυτοτήτων υπήρχαν και στο εσωτερικό της Ιεράς Συνόδου. Πηγή εικόνων: εφημερίδα “Τα Νέα”
“Την Εκκλησία, όποιο χέρι θέλησε να την αγγίξει, ξεράθηκε“. Η λαοσύναξη στην πλατεία Αριστοτέλους
Οι τόνοι δεν έπεσαν, παρά τις εκκλήσεις του προέδρου της Βουλής, Απόστολου Κακλαμάνη και ο Κώστας Σημίτης αρνήθηκε κάθε διάλογο με τον μακαριστό Χριστόδουλο για τις ταυτότητες. Οι προειδοποιήσεις του Αρχιεπισκόπου για “δυναμική αντίδραση” δεν έμειναν στη θεωρία.
Στις 14 Ιουνίου 2000, οργανώθηκε συγκέντρωση στην πλατεία Αριστοτέλους της Θεσσαλονίκης και στην ομιλία του ο Χριστόδουλος είπε την περίφημη φράση: “Την Εκκλησία, όποιο χέρι θέλησε να την αγγίξει, ξεράθηκε“.
Άλλη φράση του που προκάλεσε συζήτηση ήταν: “Οι νόμοι, όταν ο λαός δεν θέλει, πέφτουν σε αχρησία και ουσιαστικά καταργούνται, αφήστε τους να κοιμηθούν“, ενώ παράλληλα ισχυριζόταν: “Πιστέ και αγαπημένε λαέ, δεν ήλθα να σας διεγείρω. Ήλθα να σας εξηγήσω. Δεν ήλθα να σας φανατίσω. Ήλθα να σας ενημερώσω“.
Στιγμιότυπα από το συλλαλητήριο που οργάνωσε η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, στη πλατεία Αριστοτέλους, για το θέμα της μη αναγραφής του θρησκεύματος στις καινούριες ταυτότητες. Πηγή εικόνων: ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΜΑΚΡΙΔΗΣ Π.
Οι ελληνικές σημαίες και ο δικέφαλος αετός της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας κυμάτιζαν απ’ άκρη σ’ άκρη. Σταυροί, λάβαρα και εικόνες της Παναγίας ήταν πανταχού παρόντα. Πλήθος παραεκκλησιαστικών οργανώσεων και παλαιοημερολογιτών έδωσε το “παρών” και άκουγε με προσήλωση τον Αρχιεπίσκοπο να λέει, μεταξύ άλλων:
“Θα αφαιρέσουν ακόμη και το σταυρό από τη σημαία. Δεν μνησικακούμεν εναντίον κανενός. Όμως για την πίστη μας γινόμαστε λέοντες και διεκδικούμε ειρηνικά, για να μην περάσει η παρακμή και η αλλοτρίωση. Ο αγώνας μας σήμερα δεν είναι μόνο για το θρήσκευμα, είναι και για όλη τη φιλοσοφία που διέπει τις νέες ταυτότητες και οδηγεί στον εξανδραποδισμό του πολίτη“.
Τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων την επομένη της συγκέντρωσης στη Θεσσαλονίκη
Δείτε παρακάτω ένα απόσπασμα από την ομιλία του Χριστόδουλου για τις ταυτότητες στη Θεσσαλονίκη (14-6-2000):
“Ελλάς σημαίνει Ορθοδοξία“. Το συλλαλητήριο στην πλατεία Συντάγματος
Ακριβώς μία εβδομάδα μετά τη λαοσύναξη στη Θεσσαλονίκη, η Ιερά Σύνοδος οργάνωσε μια ακόμη στην Αθήνα. Σύμφωνα με τα ρεπορτάζ, περισσότερα από 1.000 πούλμαν κατέφθασαν από την επαρχία στην πρωτεύουσα και οι συγκεντρωμένοι υπολογίστηκαν σε 100.000 από την Αστυνομία.
Από τη μεριά της, η Εκκλησία έκανε λόγο για μισό εκατομμύριο, αλλά όλοι συμφώνησαν ότι το συλλαλητήριο ήταν μεγαλύτερο από τη Θεσσαλονίκη. Ανάμεσα στους συγκεντρωμένους βρίσκονταν επίσης περίπου 30 βουλευτές της ΝΔ, όπως ο Πάνος Καμμένος, ο Γεράσιμος Γιακουμάτος και ο Παναγιώτης Ψωμιάδης.
Στιγμιότυπα από τη δεύτερη λαοσύναξη που οργάνωσε η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, στη πλατεία Συντάγματος, για το θέμα της μη αναγραφής του θρησκεύματος στις καινούριες ταυτότητες. Πηγή εικόνων: ΑΠΕ-ΜΠΕ (ΣΑΪΤΑΣ Π., ΜΑΡΟΓΙΑΝΝΗ Μ. και ΠΑΝΤΖΑΡΤΖΗ Σ.)
“Όχι στο φακέλωμα το ηλεκτρονικό“, “Όχι στις νέες ταυτότητες και το 666” και “Σένγκεν σημαίνει Ελλάδα πουλημένη” ήταν μερικά από τα συνθήματα που ακούστηκαν ή γράφονταν σε πανό και πλακάτ.
“Θα γίνουμε αντιρρησίες συνείδησης“, δήλωσε ένας διαδηλωτής, ενώ ένας άλλος είπε: “Είμαι Έλληνας και ορθόδοξος και πιστεύω ότι είναι λάθος η μόδα να χάνονται οι θρησκείες με την παγκοσμιοποίηση“.
Τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων την επομένη της συγκέντρωσης στην Αθήνα
Ο Χριστόδουλος μίλησε για περισσότερο από μία ώρα και οι κινήσεις του στην ειδική εξέδρα θύμιζαν τον Ανδρέα Παπανδρέου, σύμφωνα με τα “Νέα“.
“Τη φωνή αυτού του λαού κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει“, ήταν μία από τις πιο χαρακτηριστικές φράσεις του, ενώ προς το τέλος σήκωσε αντίγραφο το λάβαρο της Αγίας Λαύρας, που είχε έρθει από τα Καλάβρυτα.
Οι εφημερίδες έγραψαν πως ο Αρχιεπίσκοπος δεν έκανε απλώς κήρυγμα σε πιστούς, αλλά πολιτική παρέμβαση που σκοπό είχε να φανατίσει και να προκαλέσει διχασμό.
Αρκετοί αναλυτές και εκπρόσωποι κομμάτων μίλησαν για “μετατροπή του άμβωνα σε πολιτικό πόντιουμ” από τον Αρχιεπίσκοπο και “προσπάθειά του να παίξει ρόλο εθνάρχη”
Δείτε παρακάτω ολόκληρη την ομιλία του Χριστόδουλου για τις ταυτότητες στην Αθήνα (21-6-2000):
Οι κάρτες του Αμβρόσιου και το δημοψήφισμα που δεν έγινε
Κατά τους θερινούς μήνες, η διένεξη Εκκλησίας και Πολιτείας πέρασε σε δεύτερη μοίρα, αν και η πρώτη φρόντιζε να διατηρεί ένα κλίμα έντασης. Το Σεπτέμβριο, η Εκκλησία ξεκίνησε συλλογή υπογραφών στις ενορίες με αίτημα τη διενέργεια δημοψηφίσματος για τις ταυτότητες.
Ήδη, όμως, από τον Ιούνιο, ο Μητροπολίτης Καλαβρύτων και Αιγιαλείας Αμβρόσιος πήρε την πρωτοβουλία να εκτυπώσει κάρτες με τίτλο “Ανοιχτό δημοψήφισμα προς τον πρωθυπουργό” και να τις μοιράσει στους πιστούς. Η κάρτα έγραφε μάλιστα ότι “η ταυτότητα δεν είναι κρατικό έγγραφο. Είναι ατομικό στοιχείο αυτοπροσδιορισμού. Εγώ δηλώνω ό,τι είμαι, το δε κράτος το επικυρώνει“.
Στα τέλη Αυγούστου 2001, ο Αρχιεπίσκοπος παρέδωσε στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωστή Στεφανόπουλο μια λίστα με 3 εκατομμύρια υπογραφές υπέρ της αναγραφής του θρησκεύματος στις ταυτότητες, με σκοπό να ασκήσει πίεση στην κυβέρνηση. Ανάμεσα στους υπογράφοντες ήταν και ο Κώστας Καραμανλής.
Ωστόσο, ο Αρχιεπίσκοπος εισέπραξε το “όχι” του ΠτΔ, ο οποίος του επεσήμανε ότι όλοι έχουν υποχρέωση να συμμορφώνονται με τους νόμους του κράτους και “οι εκτός νομοθετημένης διαδικασίας συλλεγείσες υπογραφές δεν είναι δυνατόν να ανατρέψουν τις διατάξεις του Συντάγματος“.
Για την κυβέρνηση, το θέμα είχε λήξει και σταδιακά σταμάτησε να μονοπωλεί την επικαιρότητα. Άλλωστε τα ζητήματα της οικονομίας, η ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ και οι προετοιμασίες για τους Ολυμπιακούς Αγώνες βρίσκονταν πιο ψηλά στην κυβερνητική ατζέντα.
Αργότερα, το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) επικύρωσε την απόφαση για την απαγόρευση της υποχρεωτικής αναγραφής του θρησκεύματος στις αστυνομικές ταυτότητες και η ΑΠΔΠΧ αντιτάχθηκε στην προαιρετική αναγραφή με την προσθήκη των γραμμάτων Ο.Χ. Στις επόμενες εκλογικές αναμετρήσεις το ΠΑΣΟΚ δεν κατέγραψε καμία ζημιά στο εκλογικό σώμα εξαιτίας του θέματος των ταυτοτήτων.
Πηγή εικόνων κεντρικής φωτογραφίας: ΑΠΕ-ΜΠΕ (ΡΕΤΖΗΣ ΓΡ., ΜΑΡΟΓΙΑΝΝΗ ΜΑΡΙΑ, ΜΑΚΡΙΔΗΣ Π. και ΒΑΡΔΟΥΛΑΚΗΣ Β.)
Ακολουθήστε την mixanitouxronou.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Διαβάστε τις σημαντικότερες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στη mixanitouxronou.gr