Όταν δεν υπήρχαν καλές νύφες, άλλα καλές προίκες. Τα σεντούκια, οι πομπές και οι φιλενάδες της νύφης. Ο θεσμός καταργήθηκε το 1983

«Κοιμήσου και παράγγειλα στην Πόλη τα προικιά σου…»

Από τα παλιά χρόνια, η οικογένεια προετοίμαζε την προίκα της θυγατέρας της, σχεδόν από την ημέρα της γέννησής της.

Μάλλινα, σεντόνια, παπλώματα, μαξιλαροθήκες και χαλιά, ρούχα και εσώρουχα της νύφης.

Η μάνα δούλευε πυρετωδώς πλέκοντας και υφαίνοντας στον αργαλειό.

Ο πατέρας πάσχιζε να εξασφαλίσει ακίνητη περιουσία κι αν δεν μπορούσε έδινε στην κόρη του ζώα. Αναφερόμαστε βέβαια σε εποχές που η οικονομία ήταν κυρίως αγροτική.

Το έθιμο πρόσταζε μια εβδομάδα πριν από τον γάμο, οι φίλες της νύφης να ετοιμάζουν την προίκα της.

Όλα τα προικιά και τα κοσμήματα που η οικογένεια είχε αγοράσει ή είχε φυλάξει, μαζεύονταν σε σεντούκια και προπαραμονές του γάμου, μεταφέρονταν στο σπίτι του γαμπρού.

Η Πέμπτη ήταν συνήθως η ημέρα της μεταφοράς και φυσικά ήταν μια μεγάλη γιορτή, καθώς μια πομπή από φίλους και συγγενείς συνόδευε τα προικιά, που είχαν φορτώσει σε γαϊδούρια ή μουλάρια. Εννοείται ότι η πορεία γινόταν εν χορδαίς και οργάνοις.

Μέχρι την ημέρα του γάμου η περιουσία της νύφης ήταν σε κοινή θεά ώστε οι κάτοικοι του χωριού να μπορούν να δουν και βέβαια να σχολιάσουν την οικονομική κατάσταση της οικογένειας…

Για πολλά χρόνια, οι κοπέλες για ένα καλό γάμο έπρεπε να έχουν και μια καλή προίκα. Εξαιρέσεις υπήρχαν αλλά ο κανόνας άντεξε για πολλούς αιώνες. Οι γάμοι ήταν καθαρά ταξικοί, αφού σπάνια μια πλούσια κοπέλα παντρευόταν ένα φτωχό άνδρα. Και να ήθελε αυτή δεν την άφηνε “ο κύρης της”.

Προικοσύμφωνο

Πριν από τον γάμο, η οικογένεια της νύφης και του γαμπρού, παρουσία μαρτύρων υπέγραφαν το λεγόμενο προικοσύμφωνο, στο οποίο κατέγραφαν τη λίστα των προικιών. Αν και η ισχύς του προικοσύμφωνου κρατούσε από τα Βυζαντινά χρόνια, στην Ελλάδα εμφανίστηκε πρώτη φορά το 1830. Η ακίνητη περιουσία περνούσε στην επικαρπία του συζύγου, ενώ η κόρη κατείχε μόνο την κυριότητα των ακινήτων.

Στην πραγματικότητα, ο γαμπρός ήταν υπεύθυνος για την προίκα της γυναίκας του. Ήταν υπό την κατοχή του και εκείνος είχε λόγο στη διαχείριση, αναλόγως το χαρακτήρα της.

Το προικοσύμφωνο εκτός των άλλων, εξασφάλιζε ότι σε περίπτωση που το ζευγάρι χώριζε ή η σύζυγος πέθαινε χωρίς το αντρόγυνο να έχει αποκτήσει παιδιά, η προίκα θα επέστρεφε στο πατρικό και τους κληρονόμους της νύφης. Ο θεσμός της προίκας καταργήθηκε το 1983 από το ΠΑΣΟΚ, στο πλαίσιο εκσυχγρονισμού της ελληνικής κοινωνίας. Τουλάχιστον επισήμως…

Αν έχετε οικογενειακές φωτογραφίες από προικιά και “στέφανα”, μπορείτε να μας τις στείλετε μαζί με την ιστορία τους και να τη δημοσιεύσουμε στη στήλη ΛΕΥΚΩΜΑ. Στοιχεία επικοινωνίας  [email protected]

Επιτροπή Γαζή

Ο θεσμός της προίκας, που για πολλά χρόνια ταλάνιζε την ελληνική οικογένεια καταργήθηκε νομικά μόλις πριν από περίπου 30 χρόνια.

Αν και το βάρβαρο αυτό έθιμο είχε κάπως ξεχαστεί, η μεταξική δικτατορία δυναμικά είχε επαναφέρει τον θεσμό στα χρόνια της χούντας.

Η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου στις 18/2/1983 θέσπισε το νόμο 1329 που κατάργησε τον θεσμό της προίκας μια και καλή.

Τρία χρόνια πριν, από το 1980 μία επιτροπή, η Επιτροπή Γαζή ασχολήθηκε με την αναθεώρηση του Οικογενειακού Δικαίου.

Το άρθρο που ήταν υπεύθυνο για την προίκα τροποποιήθηκε.

Η προίκα έπαψε και νομικά πλέον να είναι υποχρεωτική.

Ωστόσο, ο σύζυγος δεν ήταν αναγκασμένος να επιστρέψει την περιουσία της νύφης μετά τη λύση του γάμου, λόγω θανάτου, παρά μόνο μετά από διαζύγιο ή ακύρωση του γάμου.

Η αναθεώρηση έδωσε νέα πνοή σε πολλά νοικοκυριά τα ελληνικής λαϊκής κοινωνίας.

Οι θυγατέρες μπορούσαν να παντρευτούν τον αγαπημένο τους, χωρίς να είναι απαραίτητη η προικοδότηση.

Πολλές οικογένειες που αντιμετώπιζαν οικονομικά προβλήματα απέφυγαν τον κοινωνικό στιγματισμό που επέφερε η αδυναμία προικοδότησης της κόρης τους.

Παράλληλα με την κατάργηση της προίκας, η επιτροπή Γαζή πρότεινε να ισχύσει ο θεσμός της οικογενειακής περιουσίας, όπως ίσχυε στον Ιταλικό Αστικό Κώδικα.

Ο θεσμός αυτός ήταν παρόμοιος με αυτόν της προίκας, με τη μόνη διαφορά ότι η περιουσία θα διοικείτο κι από τους δυο συζύγους.

Αντί για προίκα, σήμερα έχει θεσμοθετηθεί με το άρθρο 1509 ΑΚ η γονική παροχή στο τέκνο (αγόρι ή κορίτσι) από οποιονδήποτε γονέα του είτε για τη δημιουργία ή τη διατήρηση οικονομικής ή οικογενειακής αυτοτέλειας ή για την έναρξη ή την εξακολούθηση επαγγέλματος.

Μελανό σημείο είναι ότι οι δωρεές των γονέων στα παιδιά τους φορολογούνται.

Ισότητα και η θέση της γυναίκας

Με την κατάργηση του θεσμού της προίκας τίθεται σε ζήτημα και η κοινωνική θέση της γυναίκας.

Η κοινωνία σταδιακά εκσυγχρονίστηκε, η γυναίκα έπαψε πλέον να θεωρεί ότι ο μοναδικός προορισμός της ζωής είναι ο γάμος και η ισοτιμία των δύο φύλων είναι υπαρκτή.

Θέσεις εργασίας άνοιξαν σε παραδοσιακούς ανδροκρατούμενους χώρους εργασίας.

Η γυναίκα είναι οικονομικά ανεξάρτητη, έχει δύναμη στο κοινωνικοπολιτικό προσκήνιο και θέτει τους δικούς της κανόνες.

Στον δυτικό κόσμο και με την έκρηξη του φεμινιστικού κινήματος η γυναίκα απελευθερώθηκε από τον αντρικό αυταρχισμό.

Οι γυναίκες είναι σε θέση να κατακτήσουν ό,τι επιθυμούν και να ικανοποιήσουν τις φιλοδοξίες τους.

Έχουν την δυνατότητα να κυνηγήσουν την επαγγελματική τους αποκατάσταση και να γνωρίσουν την οικογενειακή ολοκλήρωση μόνο μέσα από τον έρωτα και τον σεβασμό.

Δυστυχώς, σε χώρες της ασιατικής και της αφρικανικής ηπείρου, όπου η θρησκεία το επιβάλλει και οι απαρχαιωμένες προκαταλήψεις κυριαρχούν, η θέση της γυναίκας βρίσκεται σε πολύ άσχημη μοίρα.

Η γυναίκα αντιμετωπίζεται απαξιωτικά, εξευτελιστικά και θεωρείται άτομο κατώτερης κοινωνίας.

Δεν είναι λίγες οι φορές που ο σύζυγος ταπεινώνει και κακοποιεί την γυναίκα του.

Οι γυναίκες έπαψαν να είναι απλά ένα σύμβολο διακοσμητικής θηλυκότητας και ένα μέσο απόκτησης περιουσίας για τον άντρα εδώ και καιρό.

Το αρσενικό φύλο όμως συνεχίζει να βρίσκεται στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας.

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Η μεταφορά της προίκας σε μπαούλα για να μη μείνει η κοπέλα στο «ράφι». Το αναχρονιστικό έθιμο που προκάλεσε κοινωνική κατακραυγή και καταργήθηκε το 1983…