Όλα τα τραύματα του Μ. Αλεξάνδρου που εφορμούσε πρώτος στις μάχες. Τα επιτεύγματα των Ελλήνων γιατρών

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Ο Μέγας Αλέξανδρος εκτός από επικεφαλής του στρατεύματός του και ο στρατηγικός νους ήταν και ο γενναιότερος πολεμιστής. Συνήθως ριχνόταν πρώτος στη μάχη, ή στην κατάληψη μιας πόλης, και οι άνδρες του τον ακολουθούσαν. Το αποτέλεσμα ήταν το σώμα του Αλέξανδρου να είναι γεμάτο από τραύματα. Το γεγονός ότι δεν πέθανε εξαιτίας τους, δείχνει την εκπληκτική του κράση αλλά και το υψηλό επίπεδο των γιατρών του.

Ο γενναιότερος πολεμιστής

Ο Μέγας Αλέξανδρος θεωρείται ο μεγαλύτερος στρατηλάτης όλων των εποχών, παρά το γεγονός ότι υπάρχουν και άλλοι που είχαν σημαντικές στρατιωτικές νίκες, ίσως ακόμη και περισσότερες απ’ αυτόν. Στην αρχαιότητα ο επικεφαλής ενός στρατεύματος,  συνήθως βρισκόταν στην πρώτη γραμμή και το κατηύθυνε στη μάχη. Αυτό σήμαινε ότι συμμετείχε και ο ίδιος στη σύγκρουση σκοτώνοντας αντιπάλους αλλά διακινδυνεύοντας τη ζωή του. Όμως, απ’ όλους αυτούς, μόνο ο Αλέξανδρος αποδείχθηκε ο γενναιότερος και πιο απρόβλεπτος μαχητής.

Στις μάχες που έδωσε ο Αλέξανδρος κρατούσε τη θέση του επικεφαλής του βαρύ μακεδονικού ιππικού. Η εφόρμησή του ξεκινούσε με τον Αλέξανδρο πάνω στον Βουκεφάλα να επιτίθεται και οι υπόλοιποι ιππείς να τον ακολουθούν στη μάχη. Ακόμη και στην πρώτη μάχη του εναντίον των Περσών, στο Γρανικό, ο Αλέξανδρος εφάρμοσε την τακτική αυτή. Στη διάρκειά της, ο Αλέξανδρος σκότωσε δύο από τους διοικητές του εχθρού και κινδύνεψε δύο φορές να χάσει τη ζωή του.

Όμως, ακόμη και στην πολιορκία πόλεων και φρουρίων, ο Αλέξανδρος ενεργούσε ως πεζός στρατιώτης και ανέβαινε πρώτος την σκάλα στα τείχη.

Τα όπλα του

Για το λόγο αυτό έφερε τον τυπικό οπλισμό που διέθετε το μακεδονικό βαρύ ιππικό της εποχής του, δηλαδή θώρακα, κράνος και περικνημίδες. Επίσης ήταν οπλισμένος με σπαθί (κοπίς), και λόγχη. Ο Αλέξανδρος διέθετε και ασπίδα που λέγεται ότι είχε πάρει από τον τάφο του Αχιλλέα στην Τροία.

Δεν αποκλείεται ο Αλέξανδρος πράγματι να είχε μαζί του κάποια κτερίσματα από αρχαίο τάφο που υπήρχε στην Τροία και θεωρούνταν ότι ήταν του Αχιλλέα. Όμως ακόμη και αν βρήκε μία ασπίδα είναι αμφίβολο αν τη χρησιμοποιούσε στις μάχες, καθώς το ξύλο της θα είχε αποσυντεθεί. Ίσως για λόγους προπαγάνδας να ήθελε να θεωρηθεί ότι είχε την περίφημη ασπίδα του Αχιλλέα.

Τα πολεμικά τραύματα

Η γενναιότητα του Αλέξανδρου είχε το τίμημά της. Καθώς τελείωνε η εκστρατεία του στην Ανατολή, ο Αλέξανδρος έδωσε μία ομιλία στους άνδρες τους. Εκεί σύμφωνα με τον Αρριανό (Ανάβασις, Βιβλίο 7, κεφάλαιο 10), τους είπε ότι κανένα μέρος του σώματός του δεν ήταν ελεύθερο από τραύματα. Επίσης, ότι είχε τραυματιστεί τόσο από όπλα που χρησιμοποιούνταν σε μάχη σώμα με σώμα, όπως ξίφη, όσο και εκηβόλα, όπως βέλη, βλήματα σφενδονιστών και καταπελτών, ακόμη και πέτρες και ξύλα που πετούσαν κυρίως όσοι αμύνονταν σε τείχη.

Οι αρχαίες φιλολογικές πηγές έχουν καταγράψει μόνο τα πιο σοβαρά από τα τραύματα του του Αλέξανδρου. Έτσι γνωρίζουμε ότι είχε τραυματιστεί με βέλη στο πόδι και τον αστράγαλο. Σε διάφορα σημεία του σώματός του είχε πληγές από ξίφη, ενώ είχε χτυπηθεί στο κεφάλι και τον ώμο από βλήμα καταπέλτη. Αυτό είχε διαπεράσει την ασπίδα και το θώρακά του. Προφανώς το βλήμα πέρασε ξυστά από το κεφάλι του Αλέξανδρου, γιατί αν τον είχε χτυπήσει εκεί θα τον είχε σκοτώσει ακαριαία και το κράνος του δεν θα τον προστάτευε.

Η πολιορκία των Μαλλών

Το πιο επικίνδυνο τραύμα που παραλίγο να στοιχίσει στον Αλέξανδρο τη ζωή του το «απέκτησε» στη διάρκεια της πολιορκίας των Μαλλών στο σημερινό Πακιστάν. Εκεί ένα βέλος του τρύπησε το θώρακα

Σε κάποια φάση της πολιορκίας της πόλης, ο Αλέξανδρος ανέβηκε πρώτος σε μια σκάλα για να φθάσει στις επάλξεις του τείχους. Πίσω του ακολούθησαν μόνο δυο στρατιώτες. Οι υπόλοιποι προσπάθησαν να ανέβουν τις σκάλες αλλά καθώς ήταν πολλοί, οι σκάλες κατέρρευσαν από το βάρος τους. Οι Μαλλοί συνειδητοποίησαν ποιος ήταν ο Αλέξανδρος, και άρχισαν να του ρίχνουν βέλη και να του πετούν πέτρες. Πολλοί από τους άνδρες του Αλέξανδρου που παρακολουθούσαν κάτω από τα τείχη τι συνέβαινε άπλωσαν τα χέρια τους και του ζητούσαν να πηδήσει κάτω προς αυτούς προκειμένου να τον πιάσουν στον αέρα.

Όμως, ο Αλέξανδρος δεν τους άκουσε και συνέχισε να πολεμά στα τείχη. Εκεί σκότωσε σε μάχη σώμα με σώμα κάποιους Μαλλούς συμπεριλαμβανομένου και του ηγέτη τους. Κάποια στιγμή δίπλα στον Αλέξανδρο εμφανίστηκαν ο Πευκέστας ο Αλεξάνδρου, ο Λεοννάτος ο Ανταίου κι ο διμοιρίτης Αβρέας. Αν και αποκομμένοι και περικυκλωμένοι από τους Μαλλούς, συνέχισαν να πολεμούν με γενναιότητα. Ένας βέλος σκότωσε τον Αβρέα και ένα άλλο τραυμάτισε τον Αλέξανδρο στο πόδι. Ο Πευκέστας προσπάθησε να προστατεύσει τον Αλέξανδρο από τα άλλα βέλη των Μαλλών, κρατώντας μπροστά από τον τραυματισμένο στρατηλάτη την ασπίδα του.

Το πιο σοβαρό τραύμα

Όμως, τα βέλη έπεφταν πάνω τους σαν καταιγίδα, και έτσι ένα πέτυχε τον Αλέξανδρο στο στήθος, σ’ ένα σημείο που δεν κάλυπτε ο θώρακας και η ασπίδα του. Αυτό διαπέρασε τον πνεύμονά του τραυματίζοντάς τον πολύ σοβαρά. Ο Αλέξανδρο έχασε τις αισθήσεις του και αιμορραγούσε από την πληγή. Μεταφέρθηκε πάνω σε ασπίδα σε μία σκηνή.

Εκεί ένας από τους γιατρούς του Αλεξάνδρου, ο Κριτόδημος από την Κω, τον χειρούργησε και αφαίρεσε το βέλος από το στήθος. Η εγχείρηση πέτυχε. Μετά από μερικές μέρες ο Αλέξανδρος συνήλθε και λίγο αργότερα ανέλαβε και πάλι αρχηγός της εκστρατείας.

Τα εύσημα στον χειρούργο

Σε μία σύγχρονη μελέτη που δημοσίευσαν Βρετανοί χειρουργοί σε ιατρικό περιοδικό, υποθέτουν ότι το βέλος τρύπησε τον Αλέξανδρο στο δεξιό στήθος και μπήκε στον πνεύμονα κοντά την καρδιά. Υπήρξε σοβαρός κίνδυνος να πεθάνει από αιμορραγία. Αν αυτό γινόταν, θα ήταν αδύνατο  με τα μέσα της εποχής οι γιατροί του να κατάφερναν να τον σώσουν.

Φαίνεται ότι ο Αλέξανδρος ήταν τυχερός, και το βέλος δεν μπήκε βαθιά. Έτσι ήταν δυνατό για τον Κριτόδημο να το βγάλει δίχως να πειράξει τον πνεύμονα. Η μελέτη των Βρετανών επισημαίνει ότι ο Αλέξανδρος ήταν τυχερός αλλά τονίζουν και το υψηλό επίπεδο των αρχαίων Ελλήνων γιατρών και ιδιαίτερα των χειρουργών.