“Και ο χειρότερος Έλλην έκαμε με ανδρείαν το χρέος του”. Η μάχη στα απόρθητα Θεοδώριανα Άρτας, όπου 500 Έλληνες σταμάτησαν 6.000 Τούρκους

Στις 15 Μαΐου του 1821 οι οπλαρχηγοί Γ. Καραϊσκάκης, Γιαννάκης και Μήτρος Κουτελίδας, Γώγος Μπακόλας, Αντρέας Ίσκος, Γιαννάκης Ράγκος, Μάρκος Μπότσαρης, Κουτσονίκας και πολλοί άλλοι συναντήθηκαν στο Μοναστήρι του Αη-Γιώργη στο χωριό Βουργαρέλι Άρτας.

Εκεί κήρυξαν την επανάσταση στα Τζουμέρκα και στο Ραδοβύζι, υπό τις ευλογίες του ηγούμενου του μοναστηριού Χριστόφορου.

Ορμητήριό τους έγιναν τα Θεοδώριανα στα ανατολικά Τζουμέρκα, 80 χιλιόμετρα από την Άρτα. Το κεφαλοχώρι ήταν απομακρυσμένο και προστατευόταν από τα απόκρημνα βουνά. Για αυτό το λόγο το 1821 λειτούργησε ως φυσικό οχυρό και πρόσφερε μεγάλες υπηρεσίες στην Επανάσταση. Οι τσελιγκάδες ενίσχυσαν την προσπάθεια και oι Θεοδωριανίτες εντάχθηκαν στις ένοπλες ομάδες. Ακολούθησαν τους καπεταναίους και πήραν μέρος σε πολλές μάχες.

Τον Ιούλιο του 1821 ο Ισμαήλ πασάς με 2.000 Τουρκαλβανούς καταφτάνει στα Τζουμέρκα με σκοπό να ανοίξει δρόμο για τη Στερεά Ελλάδα και Πελοπόννησο. Στόχος του ήταν να καταπνίξει την επανάσταση που είχε ξεσπάσει στην Πελοπόννησο. Αφού πυρπολούν το Συρράκο και τους Καλαρρύτες, τα Πράμαντα και τους Μελισσουργούς φτάνουν στην περιοχή “Αυτί” .

Ο “Σταυρός” του Κοσμά του Αιτωλού

Οι Έλληνες οπλαρχηγοί αποφασίζουν να δώσουν την αποφασιστική μάχη στο στενό πέρασμα στη ράχη του Σταυρού. Η περιοχή οφείλει το όνομά της στον Κοσμά τον Αιτωλό. O Πατροκοσμάς είχε περάσει από εκεί το 1777 και έστησε σε περίοπτη θέση  ξύλινο σταυρό. Από τότε η περιοχή αυτή ονομάζεται «Σταυρός». Κήρυξε στην αυλή της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου και ίδρυσε το πρώτο σχολείο στα Θεοδώριανα στέλνοντας ο ίδιος τον πρώτο δάσκαλο από το Ζαγόρι.

Ο θείος του Καραϊσκάκη αρχηγός

Αρχηγός των Ελλήνων ορίζεται ο Γώγος Μπακόλας. Ο Γώγος Μπακόλας γεννήθηκε το 1751 στη Σκουληκαριά Άρτας και ήταν θείος του Καραϊσκάκη από τη μητέρα του. Το 1821 ήταν περίπου εβδομήντα ετών. Ήταν σεβαστός από όλους για τη σύνεση, την παλικαριά του, αλλά και την εμπειρία της ηλικίας του. Στην πολιορκία της Άρτας το φθινόπωρο του 1821 διακρίθηκε για την τόλμη του.

Ο Γώγος Μπακόλας γνωρίζοντας τη στρατηγική σημασία της θέσης “Σταυρός” σε υψόμετρο 1.250 μέτρων βιάζεται να φτάσει και να οργανώσει την άμυνα. Φτάνει στο Σταυρό τη νύχτα της 2ας προς 3ης Αυγούστου μαζί με άλλους Καπεταναίους. Αρχικά φροντίζει να φυγαδεύσει τον άμαχο πληθυσμό και να εκκενώσει το παρακείμενο χωριό των Θεοδώριανων. Έτσι, οι Τούρκοι φτάνουν στο έρημο χωριό.

Η πρώτη μάχη στο Σταυρό αρχίζει στις 4 Αυγούστου 1821. Από τη μια μεριά 2.000 Τουρκαλβανοί και από την άλλη λιγοστοί Έλληνες που καταφέρνουν όμως να τους αντιμετωπίσουν. Το βράδυ καταφθάνουν ενισχύσεις και στα δύο αντίπαλα στρατόπεδα.

Δεύτερη επίθεση. Οι Τούρκοι είχαν υπεροπλία αλλά οπισθοχωρούν

Την επόμενη μέρα 5 Αυγούστου, ξεκινά η μεγάλη επίθεση. Οι Τούρκοι πλέον αριθμούν 6.000, ενώ οι Έλληνες είναι 500. Η μάχη κρατά όλη μέρα, αλλά οι Τούρκοι δεν καταφέρνουν να περάσουν το Σταυρό. Οι απώλειες των Τούρκων είναι μεγάλες και αναγκάζονται να οπισθοχωρήσουν και να επιστρέψουν στα Γιάννενα.  Η νίκη στο Σταυρό είχε μεγάλη σημασία για την εξέλιξη της επανάστασης γιατί εμπόδισε τους Τούρκους να περάσουν προς τη Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο, δίνοντας χρόνο να εδραιωθεί η επανάσταση.

Στη μάχη πήραν μέρος εχθροί και φίλοι από τα αρμοτολίκια της Ρούμελης και της Ηπείρου. Κουτελιδαίοι, Ράγκος, Καραϊσκάκης, Τσαρακλής, γερο Μπαλωμένος κ.α. Μάλιστα ο Μακρυγιάννης που συμμετείχε στη μάχη εξαίρει την ανδρεία του αρματωλού Γώγου Μπακόλα:

“Και ο χειρότερος Έλλην έκαμε με ανδρείαν το χρέος του, όμως προτιμάται και δοξάζεται ο Γώγος ο αθάνατος, δε στοχάζεται θάνατο ο αγνός πατριώτης….Ήταν πολλά άξιος και τυχερός ο Γώγος”. Ήταν τίμιος άνθρωπος και γενναίος πατριώτης κι’ αγαθός. Αρρώστησε σε κάμποσον καιρόν κι’ από την πίκρα του απέθανε. Η πατρίς χάριτες χρωστάγει εις αυτόν τον γενναίο άντρα. Τέτοιους αξιωματικούς θέλει η Κυβέρνησή μας να λευτερώση την πατρίδα, νέους¨ τους παλιούς σκότωμα. Μπεζέρισαν ν’ ακούνε Γώγο με ογδοήντα ένα άνθρωπον να βαστάξη έξι χιλιάδες και να γιομίση ο τόπος σκοτωμένους. Όπου Γώγος εκεί και νίκη».

Το μνημείο που έχει ανεγερθεί σε αυτή τη θέση τιμά τους πεσόντες, διαφυλάσσει την ιστορική μνήμη και προσφέρει στους ταξιδιώτες εκπληκτική θέα.

Αρχική φωτογραφία: Το ορεινό καταφύγιο Θεοδωριάνων – visittzoumerka

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Γιατί γκρέμισαν το ιστορικό μοναστήρι όπου ορκίστηκε ο ήρωας του 1821, Γεώργιος Καραϊσκάκης; Οι φήμες για τον κρυμμένο θησαυρό του Αλή Πασά και οι εργολαβίες…