Οι βαρκάρηδες του Πειραιά που άρπαζαν ταξιδιώτες και εμπορεύματα. Τα ρεσάλτα και οι εμβολισμοί στα σκάφη των ανταγωνιστών

Γράφει ο συνεργάτης μας, ιστορικός ερευνητής Στέφανος Μίλεσης

Την εποχή που τα πλοία δεν “πλεύριζαν” στις προκυμαίες του Πειραιά, τον πρώτο λόγο είχαν οι βαρκάρηδες.

Έβγαιναν με τις βάρκες τους έξω από τον προλιμένα όπου ανέμεναν την έλευση των επιβατηγών ατμόπλοιων. Μόλις αυτά εμφανίζονταν τα πλεύριζαν, πριν ακόμα σταματήσουν, αψηφώντας το τεράστιο μέγεθός τους.

Τότε επιχειρούσαν ρεσάλτο στην κουβέρτα και φρόντιζαν να αρπάξουν τις μεγαλύτερες αποσκευές των επιβατών για να τις βγάλουν στη στεριά. Όσο περισσότερες ή μεγαλύτερες ήταν οι αποσκευές τόσο καλύτερο και οι εισπράξεις από τα λεγόμενα “βαρκαδιάτικα”.

Όταν συνέβαινε δύο ή περισσότεροι βαρκάρηδες να διεκδικούν τις ίδιες αποσκευές δεν έλειπαν οι ξυλοδαρμοί και τα μαχαιρώματα. Κάποιοι άρπαζαν τις μισές αποσκευές ενός επιβάτη, ενώ οι υπόλοιπες είχαν φορτωθεί σε διαφορετική βάρκα!

Η πρακτική εισόδου των ατμόπλοιων στο λιμάνι

Τα πλοία ακίνητα στη μέση του λιμανιού άνοιγαν ξύλινες σκάλες από το χαμηλότερο κατάστρωμα για τις βάρκες. Από αυτές οι επιβάτες κατέβαιναν εν μέσω βλασφημιών και σπρωξιμάτων.

Ήταν συχνές οι περιπτώσεις “θαλασσίων λουτρών” μέσα στα παγωμένα νερά του χειμώνα ή του μπαταρίσματος λέμβων εξαιτίας κακής φόρτωσης.

Αλλά και η αποβίβαση ήταν επεισοδιακή καθώς πολλές βαλίτσες χάνονταν ή μέσα στον πανικό τις άρπαζαν επιτήδειοι.

Οι λεμβούχοι ευρισκόμενοι διαρκώς σε έναν εμφύλιο αποβίβαζαν τον κόσμο για συντομία όπου αυτοί ήθελαν. Συνήθως ήταν το πλησιέστερο για αυτούς σημείο. Τραγελαφικές σκηνές περιγράφουν οι παλαιότεροι που θυμούνται καλοντυμένες κυρίες να εξέρχονται στις αποβάθρες, όπου κατακλύζονταν με κιβώτια μπακαλιάρου ή ρέγκας, ή ακόμα και κρασοβάρελα, σιδηροδοκούς ή καφάσια ψαριών.

Οι βάρκες εμβόλιζαν πάνω στον ανταγωνισμό η μια την άλλη

Πολλές έφεραν πλώρες ενισχυμένες με σίδερα ειδικά για τους εμβολισμούς! Συχνά οι βαρκάρηδες πηδούσαν στη βάρκα του ανταγωνιστή για να λύσουν τις μεταξύ τους διαφορές.

Όταν έφταναν στη στεριά οι βάρκες άπλωναν μια παλιοσανίδα στη πρύμνη και οι επιβάτες έκαναν πάνω της ισορροπία για να βγουν. Στις προκυμαίες υπήρχε πάντα ανακατωσούρα, αφού συνυπήρχαν λάντζες που ξεφόρτωναν εμπορεύματα πλοίων, ξυλεία, στάρια, μαζί με επιβάτες …

Όταν επικρατούσε θαλασσοταραχή το επίπεδο δυσκολίας της αποβίβασης και επιβίβασης αυξανόταν. Τότε στην επιφάνεια της θάλασσας επέπλεαν καπέλα πολυτελείας ανδρικά και γυναικεία, γάντια και άλλα γυναικεία εξαρτήματα.

Οι κλοπές στην ημερήσια διάταξη

Οι κλοπές βρίσκονταν στην ημερήσια διάταξη. Πρώτοι στη λίστα βρίσκονταν τα χαμίνια του λιμανιού που έσπευδαν να βοηθήσουν δήθεν τις κυρίες που επιβιβάζονταν στις βάρκες.

Τους κρατούσαν τις βαλίτσες ή τις τσάντες για να μπουν. Μόλις αυτές κάθονταν στην βάρκα, τα χαμίνια εξαφανίζονταν αρπάζοντας τις τσάντες που είχαν στα χέρια τους.

Τα “βαρκαδιάτικα” ήταν η μια αιτία αύξησης των τιμών των προϊόντων της αγοράς! Η άλλη ήταν η υποχρεωτική αποθήκευση!

Οι αποθήκες  και τα “φύλαχτρα”

Σε όλο το μήκος της ακτής του εμπορικού λιμανιού του Πειραιά βρίσκονταν αναπτυγμένες στη σειρά οι αποθήκες διαμετακομίσεως. Σε αυτές φυλάγονταν τα εμπορεύματα ανάλογα με την ενέργεια που απαιτούσαν.

Άλλες αποθήκες ήταν για εμπορεύματα τύπου “τράνζιτο”, άλλες για εμπορεύματα προς εκτελωνισμό και άλλες για εκείνα που δεν απαιτούσαν τελωνειακές διατυπώσεις.

Υπήρχαν μέχρι και αποθήκες κατασχεμένων εμπορευμάτων. Όλες όμως οι αποθήκες ανήκαν σε ιδιώτες στους οποίους πλήρωναν οι έμποροι για να φυλάξουν τα εμπορεύματά τους μέχρι να διανεμηθούν.

Διαφορετικά έμεναν εκτεθειμένα στην προκυμαία! Έτσι τα “φύλαχτρα” με τη σειρά τους αποτελούσαν την δεύτερη σημαντική αιτία αύξησης της αξίας του προϊόντος.

Η κατάργηση των βαρκάρηδων και ο Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς

Καθώς ένα προϊόν έφευγε από τον παραγωγό δέκα δραχμές και κατέληγε στην αγορά τριάντα, αποφασίστηκε η κατάργηση τόσο των βαρκάρηδων όσο και των ιδιωτικών αποθηκών.

Έπρεπε όμως να κατασκευαστούν προκυμαίες ώστε τα πλοία να πλευρίζουν και να μην υπάρχει η ανάγκη τους. Η υλοποίηση αυτού του σχεδίου ολοκληρώθηκε το 1931.

Την ίδια χρονιά δημιουργήθηκε και ένας Αυτόνομος Οργανισμός με την επωνυμία “Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς”. Πρόβλεπε την κατάργηση των ιδιωτικών αποθηκών με την οργάνωση και τακτοποίηση των εμπορευμάτων.

Οι Γερμανοί ήταν εκείνοι που πρώτοι είχαν εφεύρει τους αυτόνομους οργανισμούς προκείμενου να διατηρήσουν χαμηλές τιμές στα προϊόντα τους. Η κυβέρνηση αποφάσισε να τους μιμηθεί. Δεν ήταν τυχαίο λοιπόν που το 1931 στάθηκε το έτος που άλλαξε την όψη του πειραϊκού λιμένα.

Τα έργα του λιμανιού

Έγιναν επιχωματώσεις, κρηπιδώματα, υπόστεγα, και τελικά τα επιβατικά ατμόπλοια αποβίβαζαν τους ταξιδιώτες, αλλά και τα εμπορεύματα με γεφυροκλίμακες απευθείας στην ακτή.

Δημιουργήθηκε χάρτης λιμένος στον οποίο κατανεμήθηκαν τα πλοία ανάλογα με την δραστηριότητά τους.

Τα φορτηγά στην Ηετιώνεια, τα εμπορικά εξωτερικού στην προβλήτα της Τρούμπας. Τα μικρά σκάφη της Κούλουρης μπροστά από το Ρολόι και δίπλα τους εκείνα της Αίγινας.

Στην Ακτή Τζελέπη ορίστηκαν τα σκάφη οπωρολαχανικών και στο λιμένα Αλών, μπροστά από το κτήριο του Ηλεκτρικού Σταθμού έπιαναν όλα τα υπόλοιπα σκάφη της Ακτοπλοΐας.

Από εκεί έβγαινε ο κόσμος απευθείας και έμπαινε στον Ηλεκτρικό. Ο εκσυγχρονισμός έφερε την κατάργηση των βαρκάρηδων.

Ο κόσμος δεν στήριξε του βαρκάρηδες στην ανάγκη

Ο κόσμος δεν τους ήθελε πλέον καθώς είχε πάθει από αυτούς. Τους θεωρούσε υπεύθυνους για την αύξηση των τιμών των προϊόντων. Κανείς δε νοιάστηκε με την κατάργησή τους. Όμως ο αριθμός τους ήταν μεγάλος!

Ξεπερνούσαν τους 1800, χώρια οι οικογένειές τους. Υπολογίστηκε ότι οδηγήθηκαν στην ανεργία 4.000 άτομα! Η ύπαρξή τους συντηρούσε και μια σειρά καφενείων στα οποία σύχναζαν αλλά και μαγειρεία της πλατείας Καραϊσκάκη.

Από την 3η Μαΐου του 1931 ημέρα της κατάργησής τους, έμειναν  απένταροι. Δύο λεμβούχοι αυτοκτόνησαν, ενώ κάποιοι τρελάθηκαν.

Καθώς την ίδια εποχή είχαν μείνει άνεργοι και οι “αραμπατζήδες” δεν εύρισκαν άλλη εργασία.

Όσοι είχαν κάποια χρήματα άνοιξαν ταβέρνες και καφενεία, αλλά οι περισσότεροι, μεγάλοι στην ηλικία, δεν προλάβαιναν να ασκήσουν άλλο επάγγελμα.

Οι βαρκάρηδες, οι παλαιοί “πειρατές” του λιμανιού μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ’30 αποτελούσαν πλέον παρελθόν…